Türk Alman Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Berke Özenç, toplantı şov yürüyüşlerine fiili müdahalelerden ötürü yaratılan caydırıcı tesir sonucunda toplumsal medyada görüşlerini söz etme tercihinin arttığını söyledi. Özenç, “Siz barışçıl toplantı şov yürüyüşü hakkını kullanarak vaktinde ve özgürce şeffaf bir halde ortaya çıkmasını engellediğinizde çok daha büyük bir toplumsal huzursuzluğu yaratma imkânınız var. Huzursuzluğun çok daha güçlü bir biçimde açığa vurulma imkânı var” diye konuştu.
Eşit Haklar için İzleme Derneği ve Kısa Dalga Podcast işbirliğiyle hazırlanan “Yasaksız Meydan” serisinde İrem Afşin’e konuşan Özenç özetle şunları söyledi:
“Toplantı şov yürüyüşü özgürlüğü demokrasinin o siyasi iştirak noktasındaki doğrudanlığının kaybolmasını gidermesi açısından en temel araç. Barışçıl niteliği korunduğu sürece evvelden müsaade almaksızın her bir yurttaşın bu toplantı ve şov yürüyüşünü kullanma hakkı var.
Meğer Toplantı Şov Yürüyüşü Kanunu valilere sadece toplantı yapılabilecek yerleri yani yapılamayacak yerleri değil, nerede yapılabileceğini belirleme yetkisi veriyor. Örneğin Validebağ korusunda kesilecek ağaç için Yenikapı’da aksiyon yapmanız lazım ya da bir gazetecinin katledilmesini kanunen Maltepe’deki alanda protesto etmeniz gerekiyor. Hasebiyle aslında yapılan her türlü şov yürüyüşü başlangıçtan itibaren kanuna alışılmamış hale geliyor. Kanunun bu düzenlemesi bu açıdan Anayasa’ya terstir.
En kritik nokta yasaklamanın en son önlem olması, bu manada ölçülülük prensibine ters. Toplantı şov yürüyüşüne müdahalede temel kriter, o iştirakçilerin görüşleri temelinde bir müdahalenin olmaması. Bir toplantı şov yürüyüşüne nefret söylemi ve ırkçılık kelam konusu ise müdahale edilebilecekken, genel ahlak ya da genel ulusal güvenlik üzere hiçbir temeli olmayan soyut tehlikelere atıfla belirli bölgelerdeki yasaklar kategorik yasaklar oluşturuyor.
“Cumartesi Anneleri’ne yönelik müdahale, barışçıl niteliği hiçbir halde tartışmaya açık olmayan bir harekete yapılan müdahale. Bu manada tüm toplantı şov yürüyüşü hakkını kullanmak isteyen bireyler üzerinde caydırıcı tesir yaratan bir örnek oluşturuyor. Her hafta yapılmak istenen toplantı karşısında buna yönelik her hafta yapılan müdahale o caydırıcı tesirin de her hafta tüm yurttaşların hafızasına kazınan bir tesir doğurmasına yol açıyor diyebiliriz.
Barışçıl niteliği göz önünde bulundurularak müsamahayla makul bir müddet tanınması, şayet nitekim kamu sistemini somut olarak bozuyorsa en hafifinden başlayarak müdahale edilmesi gerekir. Bu da TOMA ile su sıkılması ya da plastik mermi atılması ya da gaz fişeğiyle olmamalı. Zati ölçülülük prensibi; güçlü, eğitimli, özel kıyafetlere sahip polislerin çok daha kolay müdahale yollarını öncelikle kullanmasını gerektiriyor.
AİHM’in içtihadına nazaran barışçıl şovlara katılanların rastgele bir halde yargılanması toplantı ve şov özgürlüğünün bir ihlali. Lakin Türkiye’de yargılamalar, kararlar ve kabahatler kanunu üzerinden ceza kesildiğini de görüyoruz. Barışçıl olduğu sürece siyasi iktidarın kolluk vazifelilerinin bu şovlara rastgele bir yaptırım uygulaması hukuka alışılmamış oluyor. Bu, AYM’nin önüne ferdî müracaat konusu olarak geldiğinde, ihlalle sonuçlanmasına ve tazminata hükmedilmesine yol açıyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin önüne geldiğinde insan hakları mukavelesinin ihlaliyle birlikte, hak ihlalinin tespitini ve tazminat yükümlülüğünü beraberinde getiriyor. Lakin bunlar çok uzun yıllara yayılan süreçler olduğu için aslında siyasi iktidarın tutumu belirleyici oluyor.
Siyasi baskılar ve toplantı şov yürüyüşlerine fiili müdahalelerden ötürü yaratılan caydırıcı tesir sonucunda toplumsal medyada görüşlerini tabir etme tercihi artıyor. Bu tercih resen olan ya da sırf teknolojinin getirdiği bir şey değil. Hakikaten fiilen yaşanan bu yasakçı tavrın çok büyük tesiri var.
Siz barışçıl toplantı şov yürüyüşü hakkını kullanarak vaktinde ve özgürce şeffaf bir biçimde ortaya çıkmasını engellediğinizde çok daha büyük bir toplumsal huzursuzluğu yaratma imkânınız var. Huzursuzluğun çok daha güçlü bir formda açığa vurulma imkânı var.”
PODCAST’İ DİNLEMEK İÇİN TIKLAYIN
Listen to “Barışçıl şov hakkı ve Türkiye’deki durum” on Spreaker.
Gazete Duvar
