İngiltere’de referandum sonuçlarıyla tescillenen Avrupa Birliği’nden ayrılma planı, Birleşik Krallık idaresi altındaki devletlerde de tartışmalara yol açıyor. İskoçya Başbakanı Nicola Sturgeon, İngiltere’nin AB’den ayrılma kararının İskoçya açısından olumsuz bir sonuç olduğunu, gerekirse Birleşik Krallık’tan ayrılarak AB’ye tekrar katılma yolunu izleyeceklerini belirtiyor.
İskoçya’daki bağımsızlık yanlısı gayrı partiler de Sturgeon’la hemfikir. Öte yandan, İskoçya’da 2014 yılındaki bağımsızlık referandumunun olumsuz sonuçlanmasıyla, memleket Birleşik Krallık’a bağlı kalmaya devam etmişti. Brexit sonrası durum hem üye devletler hem de adaylar açısından yeni tartışmaları da beraberinde getiriyor. İskoçya’nın yeni tavrı nedeniyle Avrupa Birliği muktesebatında ve bağımsızlık talebindeki öteki kesimlerde, Brexit sonrası bir seri gelişme yaşanması bekleniyor.
The Guardian gazetesinde mevzuya ait olarak Brüksel’deki Avrupa Encümeni sözcüsünün yaptığı açıklama ve açıklama akabinde gelen birinci reaksiyonlar ele alınıyor: Brüksel’deki yetkili Avrupa Encümeni sözcüsü, İskoçya’nın üyelik için tekrar baş vurması gerektiğini söylese de Brüksel’deki gayrı yetkililer, müzakereler için sıraya girmesi gerektiğini düşünüyorlar.
Jennifer Rankin, Severin Carrell*
Brüksel’deki üst seviye bir yetkili, İskoçya Başbakanı Nicola Sturgeon’un 2. bir bağımsızlık referandumu planlarını karmaşıklaştırarak, bağımsız bir İskoçya’nın AB’ye katılmak için yine müracaat yapması gerekeceğini açıkladı.
Bir Avrupa Komitesi sözcüsü, yeni bağımsızlaşmış rastgele bir devletin, eski encümen yöneticisi José Manuel Barroso’nın açıkladığı tavrı hatırlatarak, birliğe katılmak için müzakere yürütülmesi gerekeceğini söyledi.
2012 yılında verdiği röportajda Barroso, “Avrupa Birliği gayeleri doğrultusunda türel açıdan muhakkak yeni bir devlettir” demişti. “Bir devlet bağımsızlık ilan ederse, yeni bir devlet olarak AB ile müzakere yürütmelidir.”
Bir AB sözcüsü, 2018 sonbaharıyla 2019 baharı arasındaki bir devranda yeni bir bağımsızlık oylaması talep edeceğini söylediği İskoç başbakanının son duyurusu hakkında birtakım sorular sordu: “Barroso Doktrini, bu tasdikli midir? Evet, bu açıkça makbul olur” dedi.
Birleşik Krallık, Brexit (British Exit/Britanya’nın AB’den ayrılma planı/ç.n.) ittifakını imzalamadan evvel Sturgeon’un karşılaşacağı bağımsızlık oylamasına dair zorluklar, NATO Umumî Sekreteri Jens Stoltenberg’in İskoçya’nın yasal olarak İngiltere’den ayrıldıktan sonra savunma ittifakına katılabileceğini doğrulamasının akabinde arttı.
Stoltenberg Sky News’a verdiği demeçte, İskoçya bağımsızlık cihetinde karar verirse İngiltere’nin geri kalanı Nato üyesi olarak kalmaya devam edeceğini belirtti. “Yeni bir bağımsız devlet, üyelik için müracaatta bulunmalı ve sonra yeni bir üyenin kabul edilip edilmeyeceğine karar vermek 28 müttefik memleketin inisiyatifine kalır.” dedi.
Bu durum, İskoçya’da bulunan Clyde ve Birleşik Krallık üslerinde konuşlu Trident nükleer denizaltı sisteminin statüsü ve geleceği hakkında hem İskoç hem de İngiltere hükümetleri için kıymetli soruları da beraberinde getiriyor.
Bağımsızlık hareketi, İskoçya’da bulunan Trident’ı değerli bir kampanya gereci haline getirdi; öte yandan, İskoç Ulusal partisinin resmi siyaseti NATO üyeliğinin korunması cephesinde. Bu karar, bağımsızlık için oy kullanmaları halinde, NATO’yu geçiş düzenlemelerine razı olmaya zorlayabilir.
2014’teki bağımsızlık referandumundan evvel takınılan tutumu direkt yansıtan Avrupa Encümeni ve NATO bildirileri, İngiltere destekçisi çevrelerce bağımsızlığa ait referandumun düzenlenmesindeki pervasızlığın kanıtı olarak kullanılacak üzere görünüyor.
Vesair yandan Brüksel’dekiler, AB’ye katılmak istiyorsa İskoçya’nın önemli meselelerle müsabakasını beklemiyorlar. Mevcut bir devletin modülü olarak, aslında giriş kriterlerini karşılıyor ve Sırbistan ve Arnavutluk üzere gayri üyelerin sıralamasında öncelikli olacağını öngörüyor.
European Policy Center Thinktank’ın CEO’su Fabian Zuleeg, “Bağımsız bir İskoç devleti yürürlükteki iştirak sürecini izlemek zorunda kalacaktır ve bu yüzden otomatik olarak gerçekleşmeyecektir. İskoçya üyelik kriterlerini büyük nispette bölgesine getirdiği için nispeten problemsiz bir süreç yaşanır” dedi.
Yetkili, üyelik müzakerelerinin ne kadar süreceğini evvelce varsayım etmek sıkıntı olsa da İskoçya’nın İngiltere’den ayrılmasının akabinde bir çeşit “geçici düzenleme” olmasını beklediğini söyledi.
Edinburgh merkezli AB siyaseti kompetanı ve Avrupa Komisyonu’nun eski bir yetkilisi olan Kirsty Hughes, kendisinin ve vesair meslektaşlarının, Brexit’in akabinde bir referandum düzenlense bile, bağımsız bir İskoçya’nın AB’ye üye olabilmesinin yaklaşık 2022 ya da 2023 yıllarını bulabileceğine inandığını söyledi. İskoçya, daha sonraki bir aşamada Euro kesimine katılmayı taahhüt etmek zorunda kalacaktır.
İskoçya, AB yönetmelikleriyle koordinasyonlu bir yasal statüde olması nedeniyle dikkatle takip edildi. Lakin Hughes, “2019’da yapılan referandumdan sonra üç ila dört yıldan daha kısa bir vadede üye olmasını öngörmek çok güçlükle. Velev süreç fazla süratli ilerliyor.”
Sturgeon’un sözcüsü, iki örgüt tarafından daha evvel alınan tavırları motamot yansıttığı halde, Brexit’ten evvel gerçekleşecek ve AB üyeliğine süratli bir geçiş sağlayacak olan bir referandum için tercih edilen zamanlamayı etkilemeyen NATO ve Avrupa komitesi bildirilerinin kendilerini şaşırtmadığını belirtti.
“Başbakanın bu hususta bir seçim yapılması için en makul devir olduğuna dair inancını değiştirmiyor” dedi.
Edinburgh’daki konuşmasında Başbakan Sturgeon, İskoç seçmenlerin Birleşik Krallık’taki Brexit muahedesini AB’yi kabul edip etmeme konusunda kendi durumlarına dair karar verme hakkına sahip olduklarını; fakat Brexit sonrasına kadar referanduma gitmeyi seçtikleri takdirde, İskoçya’nın İngiltere’yle birlikte geçireceği vadenin artacağını belirtti. Bu, ekonomik ve toplumsal zararlara neden olabilir.
“Bu aşamada hiçbir şey yapmamak birçok açıdan benim için en kolay şey. Bu, İskoçya’nın önümüzdeki iki yıl boyunca sürüklenmesi, parmaklarımızın arasından kayıp gitmesi ve yalnızca en iyisinin olmasını umduğum manasına gelir” dedi.
İskoç hükümeti, siyasi açıdan hassas balıkçılık sıkıntısıyla değil, en azından çekişmeli AB müzakereleri ile karşı zıdda kalacak. İskoç sanayi kümeleri, Brexit’i ortak balıkçılık siyasetinden kopma fırsatı olarak görüyor.
Öte yandan para ünitesi en büyük baş ağrısı olabilir. Britanya hükümeti, İngiltere ile para birliğine giderek Pound’u kullanarak, İskoçya’ya karşı veto ettikleri 2014’teki bağımsızlık maksadının gerilemesine yardım etti. Avro ortamı bunalımı, Polonya üzere Avrupalı olmayan iştirakçilerin bu istikamette hareket etmesi hususunda pres uygularken, teoride tüm yeni AB üye memleketleri Avro’ya katılmak için kaydoluyorlar.
Ayrıyeten İskoçya, şu anda Birleşik Krallık’ın elinde olan şahsi ödemeleri (örneğin, AB ödemeleri için indirim vb) almak için savaş etmek zorunda kalacak. Zuleeg, “İskoç cephesi ne çeşit bir üyelik istediğini gözden geçirmek zorunda kalacak; lakin Birleşik Krallık’ın sahip olduğu kişisel düzenlemelerin hiçbirini beklememeli” demişti.
AB yetkilileri, İskoçya bağımsız bir devlet olana dek, üyelik müzakerelerinin başlayamayacağını vurguladılar; bu, AB başkanları tarafından devir vakit altı çizilen bir tavır.
İspanya Başbakanı Mariano Rajoy, Brexit referandumunu takip eden günlerde “eğer İngiltere yola çıkarsa, İskoçya onlardan ayrılır” açıklamasını yapmıştı. İspanya uzun vakittir, İngiltere’den ayrılmak için yapılacak bir oylamanın Katalanya’daki ayrılıkçıları cesaretlendirmesinden endişeleniyor. Lakin Brexit oylamasından bu yana İspanya’nın tutumu yumuşadı. Avrupalı siyasetçiler ve diplomatlar İskoçya’ya daha anlayışlı biçimde davranıyor ve Madrid’in, üyelik seçeneğini tercih eden bir devletin AB umutlarını veto etme salahiyetini kullanması çok da muhtemel görünmüyor.
Rajoy’un iktidardaki merkez-sağ partisinin üst seviye bir üyesi, geçen hafta BBC İskoçya’ya İspanya’nın bağımsız bir İskoçya’yı veto etmeyi düşünmediğini açıklamıştı. İspanya Parlamentosu üyesi Esteban González Pons, “Katalonya’yı ele aldığınızda durum İskoçya’nınkinden çok, çok, çok farklı” demişti.
European Policy Center Thinktank’ın CEO’su Fabian Zuleeg, AB’nin, İskoçya’nın İngiltere’den ayrılması ve AB üyeliğine başvurması konusunda “gerçekçi bir şans” yaratılması için ihtiyâti önlemler üzerinde bir planlama yapması gerektiğini söyledi.
Yetkili, “İskoç halkı, bağımsızlık için oy kullanırsa ve AB’nin yanında kalmayı seçiyorsa, AB’nin yapması gereken şey kapıyı yüzlerine kapatmamaktır” diyor. “Yeni bir memleketin iştiraki, AB için çok olumlu bir gelişmedir ve AB’nin dağılmasına neden olanlara yönelik bir sinyal olacaktır.”
*Bu metnin yepyenisi 14 Mart’ta The Guardian’da yayınlanmıştır. Çeviri: Tarkan Tufan
Gazete Duvar