DİYARBAKIR – Ağrı’da yaşayan 3 evlat anası Ceylan Akpolat’ın, 8 Mayıs 2020’de intihar ettiği ileri sürüldü. Ama intihardan evvel Akpolat’ın, kocasının yakınları tarafından şiddete maruz kaldığı ortaya çıktı. Eniştesi İkram Kaya’nın beyanları, Akpolat’ın cinayete kurban gitmediyse bile intihara yönlendirildiğini gösterir nitelikte. Kaya’nın beyanlarına nazaran Akpolat yalnızca eşinin şiddetine maruz kalmamış, kayınpederi ve kayınvalidesinden de şiddet görmüş. Akpolat, intihar hadisesinden 10 gün evvel uğradığı şiddet nedeniyle karakolu aramış ve hastaneye gitmiş. Bunun üzerine kayınvalidesi ve kayınpederinin de sözü alınmış ve bağımsız bırakılmışlar.
Şiddet vakası sırasında Ceylan’ın eşi Fecri Akpolat, iş için Trabzon’da bulunuyormuş. Fecri Akpolat Ağrı’ya döndükten sonra Ceylan’ın babasıyla yaptığı telefon konuşması hakkında da haber veren İkram Kaya, Ceylan’ın “çok telaşlı ve problemli olduğu” ayrıyeten “Bunların bana yönelik bir planları var” üzere cümleler kurduğu halinde beyanda bulundu. Bir gün sonra ise Ceylan’ın intihar ettiği ve hastaneye kaldırıldığı söylenmiş. Hastanede cenazeyi gördüğünü söyleyen İkram Kaya, “Boynunda ip izi ve yüzünde morluklar vardı” tabirinde bulundu. Kaya, ayrıyeten şunları söyledi: “Cenazesini yıkayan yakınlarımız sırt, yüz ve kol nahiyesinde morluklar olduğunu söylediler.”
DATALAR İNTİHAR VAKALARINDA ARTIŞI GÖSTERİYOR
Ağrı’da meydana gelen kuşkulu intihar, İHD Diyarbakır Şubesi’nin de gündeminde. Esasında son aylarda çok sayıda bayan intiharı yaşandı ve İHD bu intiharları müracaatçılar üzerinden takip ediyor.
Avukat Derya Yıldırım
Bayan intiharları artış mı gösterdi yoksa daha görünür mü oldu? Bu soruyu sorduğumuz İHD Diyarbakır Bürosu Bayan Komitesi üyesi Avukat Derya Yıldırım, “Verilere dair kısa bir vakit evvel rapor yayınladık. Raporda tespit ettiğimiz intihar vakalarına dair rakamları belirttik. Eski donelerle karşılaştırıldığında ne yazık ki artış olduğunu gözlemliyoruz” dedi.
Yıldırım, bayan intiharları, cinayetler ve İstanbul Sözleşmesi’yle ilgili soruları da cevapladı.
Bu intihar vakalarını nasıl değerlendiriyorsunuz? Şayet bir artış varsa neden?
Aslında kesim umumunda her ne kadar bayan intiharında artış olduğunu görsek de özünde bunların intihar olduğunu düşünmüyorum. Tamamının cinayet olduğunu söylemek daha akıllıca olur. Dikkat edilirse birden fazla bayanın mevti düzgün bir soruşturma yapılmadan bir halde örtbas edilerek intihar diye kayıtlara geçiriliyor. Gelgelelim yaşadığı ailede, toplulukta ya da iş noktasında neye maruz kaldığı, nasıl bu raddeye geldiği konuşulmuyor bile. Birden fazla bayan cinayetine intihar süsü veriliyor ya da aile içinde yaşadığı fecî vakalar, sonu gelmeyen şiddet bayanı buna sürüklüyor. Lakin açık olan bir şey varsa her geçen gün bayan üzerindeki presin arttığı ve çıkmaza sürüklendiğidir.
İHD, bayan intihar vakalarına kuşkuyla yaklaşıyor. Pekala kuşkulu görülen vakalar nasıl takip ediliyor?
İHD olarak intihar vakalarında kuşkulu olduğu kanaatine varılan durumlarda çabucak harekete geçiyoruz elbette. İntihar tezinde kuşku fark edildiği durumlarda ailelerle muhabereye geçip müracaat yapmalarını sağlıyor ve derhal ilgili mercilere gerekli müracaatları yapıyoruz. Şunu belirtmeden edemeyeceğim, nahiyede bayanın çocukluktan itibaren savaşla büyüdüğü herkesçe bilinmektedir. Eril bir toplulukta olmaktan kaynaklı daima ağırlık ve yıldırma siyaseti aile içinde başlamakta ve dış dünyada da devam etmektedir. Bu sebeple savaşla yetişen bayanların intihar ettiği haberleri hele ki evlenip bahtiyar olduğu tez edilirken bunun olduğunun söylenmesi en büyük kuşku sebebi. Bu durumlarda insan hakları savunucuları olarak elbette ki harekete geçme zorunluluğumuz olmalı.
İntihar olarak bilinen fakat aslında cinayet olduğu anlaşılan vakalardan örnekler var mı?
Geçmiş periyotlarda takip edilen bu stil vakalar olmuş ne yazık ki. Yakın tarihte intihar süsü verilmiş bir bayan cinayeti için aileyle irtibata geçip vekalet aldık ve süreçleri başlattık. Şu aşamada direkt kişi haberlerini veremiyoruz. Ama birçoklarında olduğu üzere umumide aile içinde öncesine dayalı uzun vadeli şiddet (burada şiddet uygulayan evlendiği kişi bu kişinin ana baba ya da başkaca bir şeyi oluyor) vakası oluyor ve canice öldürülen bayan bir formda intihar diye lanse ettiriliyor. Doğal olarak daima tıpkı hikaye anlatılınca bunun intihar olamayacağı tasavvuru daha ağır basıyor.
‘TABLO HER YIL DAHA KÖTÜ’
Bayan cinayetlerinde artış mı var yoksa muhabere imkanları nedeniyle bayan cinayetleri daha görünür mü oldu?
Her ikisi de diyebiliriz aslında. Bayan cinayetleri daima vardı. Son yıllarda bu kadar görünür olması kuşkusuz muhabere imkanlarıyla da alakalı. Teknolojik birçok eser elimizin altında ve alternatif haberleşme mecralarıyla beşerler habere sahip olabiliyorlar. Bir yandan da bayanlar, aileler bu mevzuya daha hassas hale geldiler. Bununla birlikte hassas hale gelen bayan hakları bilincine varmış ve toplumsal normların dayattığı hayatı kabul etmeyen bir kitle de var. Ve bu kitle her geçen gün artarak büyüyor. Süreç bu biçimde gelişerek ilerleyince evvelden üçüncü sahife haberi olan bayan cinayetleri ya da intiharları artık gündem oluyor ve bunun için savaş ediliyor. Her yıl bayan haklarına yönelik rapor yayınlıyoruz ve elde ettiğimiz haberlere nazaran bayan cinayetlerinde daima bir artış laf konusu. Tablo her geçen yıl daha istenilmeyen bir hal almaya devam ediyor.
‘İSTANBUL SÖZLEŞMESİ’NE KARŞI ÇIKMAK’
İstanbul Sözleşmesi’ne yönelik tenkitler hakkında ne düşünüyorsunuz?
İstanbul Mukavelesi birçok gayrı ahit üzere memleketler arası literatürde kabul edilmiş ve imza altına alınmış bir akittir. Yalnızca bayana yönelik şiddeti değil farklı birçok mevzuyu da barındırması açısından epey değerlidir. Bu yüzden İstanbul Sözleşmesi’ne yönelik tenkitleri kasti ve manipülatif buluyorum. Zira kelam konusu kontratta karşı çıkacak rastgele bir yasa hususu sonsuz değil. Kaldı ki aslında aktif bir biçimde uygulanmıyor. Teftişi faal bir formda yapılmıyor. Mahsusen bayana yönelik şiddetle ilgili prosedürlerde. Buna karşı çıkmak demek bir konumda bayan cinayetlerini desteklemek demektir yahut bayana yönelik şiddeti olumlamak mealine gelmektedir. Biz de problemli olan İstanbul Akdi eleştirilirken, daima aile kurumunun ön plana çıkarılması. Bayana toplumsal cinsiyet rollerini dayatan ve konutu işaret eden cümlelerle algılarla karşı çıkılıyor. İstanbul Akdi tersine hukuksal manada bayanı korumaktadır. Bu argümanlarla karşı çıkmak durumun vahametini görmezden gelip tartışmanın cihetini öbür bir tarafa çekmeye çalışmaktadır. Bu yüzden manipülatif olduğu kadar, bilinçli yapıldığını düşünüyorum. Bilinçli diyorum zira erilliği, erkekliği kutsayan bir tarafta bu hisleri tetikleyen bir mahalde ‘eleştiriler’ olduğunu düşünüyorum.
Bayan örgütlerine yönelik bir ağırlık da hissediliyor. Bu mevzuda ne düşünüyorsunuz?
Evet önemli bir ağırlık var hem de. münhasıran son aylarda Diyarbakır’da yapılan tüm operasyonlarda gözaltına alınan insanlar bayandı ve velev aralarında Barış Anaları vardı. Birine konut mahpusu verildi, biri de iki gün evvel tutuklandı. Yaşları malum 70’in üzerinde ve korona virüsü esasen nispeten risk barındırırken bir de tutuklandılar. Bu hiçbir biçimde kabul edilebilir bir durum değil. Bu kişilerin sağlıklı bir ortamda yaşama hakkı göz arkası edilmekte. Bununla birlikte bayan hakları savunucuları, Kürt bayan siyasetçiler, mahallî idarelerde de mekan almış birçok siyasetçi tutuklandı. Bilhassa bayan hakları meydanında çalışan arkadaşların tutuklanmasına münasebet gösterilen birçok şey yeniden bayan hakları ile ilgili fiil ve etkinliklerdir. Bu ağırlıklar biraz da bayan uğraşına dönük yapılmaktadır. Diyarbakır’da sivil topluluk kuruluşları bayan kontenjanı açısından nispeten iyi durumdadır. Tutuklanan bir çok bayan meydanında faal demokratik haklarını kullanarak siyaset yapmakta yahut bayan hakları savunuculuğu yapmaktadır. Günümüz kaidelerinde mevcut siyaset metodu, iktidarın kendine muhalif olan her kesiti illegalize etmesi biçiminde. Bayanlar yalnızca siyasetçi yahut aktivist değil, tıpkı devirde toplulukta var olan eril zihniyete karşı da önemli bir uğraş vermektedir. Bu operasyonlar bu zihniyetten farklı okunamaz. Kuşkusuz eril zihniyet seni tüm ideolojik aygıtlarıyla baskılamaya çalışmaktadır. Son olarak Rojbin Çetin’e yönelik azap bunun en önemli örneklerinden biridir. Bunu her kezinde lisana getiriyoruz. Bayanlarla her daim dayanışma halindeyiz. Ve olmaya da devam edeceğiz.
Gazete Duvar
