ANKARA – Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) iptal kararının akabinde memuriyete giriş ve tekrar atamada güvenlik soruşturması ile arşiv araştırması yine düzenleniyor. Daha evvel torba yasa içerisinde Meclis’e getirilen, reaksiyonlar üzerine geri çekilen düzenleme bu defa tek başına başka bir kanun olarak sunuldu.
Meclis Umumî Kurulu’nda gelecek hafta görüşülerek yasalaşması beklenen kanun teklifine nazaran tüm kamu kurumlarında hizmet alacaklara uygulanacak olan arşiv araştırması sürecinde, kararın açıklanmasının geçmişe bırakılması kararları, devam eden ya da tamamlanmış soruşturmalar açısından da pahalandırılacak. Bu durumda devam eden ya da kovuşturmaya yan olmadığı kararıyla sonuçlanmış bir soruşturma dahi kıymetlendirme komitelerinin tavrına nazaran memuriyete girişte pürüz olabilecek.
TÜM KAMU ALIMLARINDA ARŞİV ARAŞTIRMASI YAPILACAK
Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) “özel hayatın ve şahsî donelerin korunmasıyla ilgili gerekli mekanizmalar olmadığı” gerekçesiyle iptal ettiği güvenlik soruşturmasını tekrar ele alan AK Parti’nin hazırladığı kanun teklifine nazaran, birinci sefer ya da tekrar memuriyete yahut kamu vazifesine alınacakların tamamına statüsü yahut çalıştırma haline bağlı olmadan arşiv araştırması yapılacak. Öte yandan, “devlet güvenliğinin, ulusal varlığın ve bütünlüğün, iç ve dış menfaatlerin zarar görebileceği yahut tehlikeye düşebileceği haber ve dokümanların bulunduğu saklılık dereceli” üniteler ile Ulusal Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında çalıştırılacak kamu işçisi ve ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalışacak işçi, üst kademe kamu başkanlarının de aralarında bulunduğu farklı meydanlarda çalışması beklenen kimseler hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birebir anda yapılacak.
ARŞİV ARAŞTIRMASINDA ‘HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI’ AYRINTISI
Teklife nazaran kamuya yapılacak tüm alımlarda uygulanacak arşiv araştırmasında kişinin isimli sicil kaydına, kolluk tarafından aranıp aranmadığına ve hakkında bir tahdit olup olmadığına bakılacak. Tıpkı devirde arşiv araştırması aşamasında, Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenen kamu davasının açılmasının ertelenmesine ait kararlar ile kararın açıklanması ve kararın açıklanmasının geri bırakılmasına ait kararlar da incelenebilecek.
Arşiv araştırması aşamasında incelenecek kararın açıklanmasının geri bırakılması kararlarını, “Belli bir vade içerisinde rastgele bir şey olmadığı sürece o karar rastgele bir tesir doğurmasın diye getirilen bir müessese” tabirleriyle niteleyen Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde vazifeli Doç. Dr. Burak Öztürk’e nazaran “hükmün açıklamanın geri bırakılması” teknik olarak karar verilmemesi mealine geliyor. Açıklanmadığı için ceza kararının ortaya çıkmadığı bu durumun arşiv araştırmasında kullanıldığında “etki ve sonuç doğurmasına yol açıldığını” tabir eden Öztürk, “Dolaylı yoldan da olsa açıklanması geri bırakılan ve hukuk sisteminde rastgele bir sonucu olmayacak bir karar bir formda arşiv araştırması kapsamına giriyor ve bir kimsenin kamu hizmetine alınıp alınmamasında pahalandırılacak bir şey oluyor” dedi.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesine dair kararlar ile kararın açıklanmasına dair kararların arşiv araştırmasına dahil edilmesinin bu müesseselerin getirilmesi hedefine bütünüyle alışılmamış olduğunu söz eden Avukat Ziynet Özçelik ise, “Kaldı ki her iki hususta de bu kararların hususî bir sicilde taraf alacağı Cumhuriyet savcısı, hâkim yahut duruşma tarafından istenildiğinde ve tekrar bu unsurlardaki emeller doğrultusunda kullanılabileceği hususî olarak düzenlenmiştir. Ceza Muhakemesi hukukunda kamu tertibini, insan hak ve özgürlüklerini himaye emeli ile konum verildiği belirtilen düzenlemeler, kamu vazifesine birinci kere yahut yine atama süreçlerinde getirilen arşiv araştırması düzenlemeleri ile zımnen yürürlükten kaldırılmaktadır” dedi.
‘TAKİPSİZLİKLE SONUÇLANAN OLGULAR ARŞİV ARAŞTIRMASINA GİRECEK’
Teklife nazaran, arşiv araştırması sırasında şahısların devam eden yahut sonuçlanmış ceza soruşturması ya da kovuşturmasının bulunup bulunmadığı kararları da incelenebilecek. Soruşturma ve kovuşturmadaki olgularla memurluktan çıkarma cezasının olup olmadığı haberleri de kayıtlardan tespit edilebilecek.
Soruşturma devam ettiği için kişinin bir fiili işleyip işlemediğinin, kabahati olup olmadığının zahir olmadığını, soruşturma bitse de bu dokümanların arşiv araştırmasına husus olabileceğini söz eden Doç. Dr. Burak Öztürk, “Örneğin benim bir komşum, beni büsbütün şahsî nedenlerle ve hiçbir temeli olmadan ihbar etti. Savcı baktı ve bu türlü saçma bir şey mi olur dedi ve takipsizlik kararı verdi. Bu nedir, tamamlanmış bir soruşturmadır. Takipsizlikle sonuçlanan olgular da arşiv araştırmasına girecek. Buradan da olumsuz bir sonuç çıkmaması beklenir fakat neden bu arşiv araştırmasına giriyor? Bunun ayrımını yapmak çok çetin bir şey değil ki. Kişinin kamuya girme hakkını engelleyen bir sonuç doğurabilir” dedi.
‘KAPANMIŞ BİR SORUŞTURMA MEMURİYETE MAHZUR OLABİLİR’
Şahıslar hakkında devam eden ya da sonuçlanmış ceza soruşturması ya da kovuşturmasının bulunup bulunmadığı ile soruşturma ve kovuşturmadaki olguların araştırılması ve değerlendirmede dikkate alınmasının, “Demokratik bir toplulukta gereklilik ölçütüne, kanunilik ölçütüne aykırı” olduğunu belirten Avukat Ziynet Özçelik’e nazaran kapanmış bir soruşturma dahi memuriyete beis olabilir. Kovuşturmaya bölge olmadığı kararının sürece dahil edildiğini belirten Özçelik, “Kovuşturmaya yan olmadığı sonucuna bağlanan soruşturmadaki olgulardan da yararlanarak bireyleri ‘arşiv araştırması tutarlı değil’ diyerek kamu vazifesine başlatmayabilirler” dedi.
Doç. Dr. Burak Öztürk
Böylesi bir pratiğin hangi olgunun nasıl dikkate alınacağını bütünüyle yönetimin takdir salahiyetine bıraktığını ve öngörülebilir olmadığını tabir eden Özçelik, “Özellikle günümüzde, en temel haklardan olan tabir özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü üzere haklarını kullanan kimselerin, yıllar evvelki Facebook paylaşımları, tweet’leri nedeniyle haklarında soruşturma, kovuşturma açıldığı dikkate alındığında; mevcut düzenlemelerin AYM’nin değinilen kararlarında vurgulanan ‘keyfîliğe’ karşı yeteri kadar garantiye sahip olmalarını sağlayacak açık ve detaylı kuralları içermesi’ gerekliliğine alışılmamış olduğu görülüyor” diye konuştu.
‘DEĞERLENDİRME KOMITELERININ TİTİZ ÇALIŞMASI GEREKİYOR’
Teklife nazaran, yaptırılan güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması sonucunda elde edilen donelerin kıymetlendirilmesi hedefiyle ilgili kurum ve kuruluşlarda en üst amirin görevlendireceği üç kimseden az olmamak kaydıyla kıymetlendirme komiteleri kurulması öngörülüyor.
Kanun teklifinde kıymetlendirme komitesinin yapısının ayrıntılı bir halde mahal almadığına dikkat çeken Doç. Dr. Burak Öztürk’e nazaran kurulacak komitenin son nokta titiz bir formda çalışması gerekiyor. Teklife bakıldığında tüm evrakların “yorumsuz” geleceğinin anlaşıldığını belirten Öztürk, “MİT, Emniyet Umum Müdüriyeti ya da mülki yönetim amirlikleri bu evraklara rastgele bir tefsir eklemeyecek deniyor. Bu bu türlü deniyor lakin birtakım olguları sairlerinden ayırmak ve seçmek de bir yorumdur” dedi.
Arşiv araştırması ya da güvenlik soruşturması sürecinde elde edilen haberlerin kendi başlarına bir mana söz etmediğini söyleyen Öztürk, “Komisyonun değerlendirmeyi yaparken, evrakların toplanması aşamasında kurallara uyulup uyulmadığına, bu dokümanların hizmetin gerektirdiği niteliklerle bağına bakarak nesnel bir biçimde yazılı bir şey hazırlaması gerekiyor. Bu olumlu. Yazılı evrak mantıklı sonuçlar doğuracak, değerlendirmelerin yapılmasında tesirli olacaktır. Encümenin titiz bir çalışmayla bütün öngörülen teminatların sağlanıp sağlanmadığını denetleyerek, kendilerine sunulan olgular arasında bir ayıklama yapıp, hakikaten bu kamu vazifesine atamaya dönük bir sorun oluşturacağı bir husus varsa bunları da gerçek yorumlayarak çalışması gerekiyor” diye konuştu.
‘KOMİSYONLARIN KIYMETLENDIRME ÖLÇÜTLERİNDE KEYFİLİK VAR’
Kanun teklifinin Anayasa Duruşması kararlarını “telafi edecek” bir yapıda olmadığını belirten Özçelik kıymetlendirme encümenlerinin yeni bir keyfiliğe neden olabileceğini söyledi. Özçelik, “Değerlendirme encümenlerinin kıymetlendirme ölçütleri ve bunun için kullanılacak olgularda keyfilik var. Kıymetlendirme komitesine keyfi salahiyet kullanma hakkını veren, temel hak ve özgürlüklerini garanti altına almayan bir düzenleme laf konusu” dedi.
TASLAKTA SORUŞTURMANIN SONUÇLANMA MÜDDETI YOK
Teklifte güvenlik soruşturmalarının vadesiyle ilgili haber nokta almadı. Kanun teklifi maddeleştiği takdirde Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanacak yönetmelikle güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yordam ve esasları belirlenecek.
Gazete Duvar
