Berfin Çalı
DUVAR – Gazeteci, muharrir, aydın Musa Anter (Apê Musa) 20 Eylül 1992 tarihinde 72 yaşındayken JİTEM tarafından silahlı suikast sonucu öldürüldü. Vefatının akabinde 28 yıl geçti. Anter’in vefat yıldönümünde birinci anma, öğle saatlerinde Diyarbakır’da vurulduğu yer olan Seyrantepe’de, ikinci anma ise mezarının ve meskeninin bulunduğu Mardin, Nusaybin’e bağlı Akarsu (Stilîlê) köyünde gerçekleşti. Anmadan sonra Musa Anter’in oğlu Anter Anter’le, babasının vefatının akabinde geçen 28 yılı, Anter’in İsveç’teki anılarını ve babasıyla bağını konuştuk.
‘DENİZLER ÜZERE BEN DE GİDECEKTİM’
Hayatını bir kısmını yurt dışında geçiren Anter Anter, yurt dışına çıkış sürecini şöyle anlattı: “İstanbul’da mimarlık okuyordum, futbola meraklıydım. Amcamlar beni kandırıp Almanya’ya gönderdiler. Daha sonra öğrendim ki Fatma İşmen babama, ‘Oğlun Anter’i buradan çıkar, o da listede’ demiş. Yani Denizler üzere ben de gidecektim. Bu yolda 144 arkadaşım öldü. Bu konuşmadan sonra bizimkiler sayesinde Almanya’ya gittim, oradan İsveç’e geçtim. Bir kadro siyasi faaliyetlerim devam ediyordu. Cegerxwin’in kitaplarını ellerimle yazdım, teksilde kendim kaplatırdım.”
‘ÖLDÜRÜRLER YA DA MAHPUSA ATARLAR DİYE GELMEK İSTEMİYORDUM’
Gençlik yıllarında babasıyla sistemli olarak görüşemediğini söyleyen Anter, “Ben yasaklıydım. Babam da birçok vakit hapisteydi. Ben çok sık gelemiyordum lakin babamla teşrik-i mesaim çok fazlaydı, arkadaş üzereydik. Bugün hayattaysam babam sayesindedir. Bir gün babam işkenceydeyken, ‘Oğlum Anter, Bahoz’u kapatın!” diye bir mektup geldi. Bahoz bizim topluluğumuzdu. Ben çabucak uyandım ve ‘Türkiye’den tehdit yiyoruz’ diye İsveç’te haberlerde dağıttık. Babam mahpustan çıktıktan sonra 1987’de Türkiye’ye saklı girdim. O vakitler ailem Türkiye’ye dönmeyi istiyordu. Ben, öldürürler yada mahpusa atarlar diye gelmek istemiyordum” diye konuştu.
‘AKŞAMA KADAR CEBİNDE PARA KALMAZ, DAĞITIRDI’
Musa Anter’in ‘Hatıralarım’ kitabının Türkiye’de yasaklandığını, kendisinin İsveç’te bastırdığını söyleyen Anter, kitapla ilgili, “Babam için armağan oldu. Parasından değil fakat natürel, babama 100 lira verseydin akşama kadar cebinde para kalmazdı, dağıtırdı. Musa Anter bu türlü bir insan. 1989’da ‘Hatıralarım’ kitabının ardındaki fotoğraflardaki çocuk benim oğlum Roni, bir arada dans ediyorlar. O fotoğrafı bilhassa koyduk oraya. Babam Roni’yi çok severdi. Öteki çocuğuma da babamın tavsiyesi üzerine birinci bayan muhtar olan Fesla Anter’in ismini koydum” sözlerini kullandı.
‘ZULM NE QEDERE’ DEDİ BANA, AKLIMDA KALDI’
Babasının neden doğduğu köy olan Eskimağara’ya (Zivinge) değil de Akarsu’ya (Stilîlê) gömüldüğü ile ilgili Anter, “Babam öldürüldükten sonra ben yasaklıydım, gelemedim. Fakat annem, kardeşlerim, Dicle ve Rahşan birinci uçakla atlayıp gittiler. Babam öldürüldüğü akşam morgda telefonla aradılar beni. Babamın cenazesini askerlerle birlikte alıp gömdüler. En çok da zoruma giden bu oldu zira babam her vakit nar ağaçlarının altında, Stilîlê’de gömülmek istiyordu. Vasiyeti oydu. Daha sonra o periyodun Kültür Bakanı Fikri Sağlar’a mektup yazıp müsaadeyle getirdik. Babam bu türlü getirildi. İstediği üzere yaptık” dedi.
Musa Anter’in mezarının üstünde yazan ‘Zulm ne qedere’ (Zulüm baht değildir) yazısının kendi fikri olduğunu söyleyen Anter, “Bir gün babamla konuşurken, ‘Baba çekilir mi bu eziyet, seni yanıma İsveç’e götürelim’ dedim. Bana, ‘Oğlum ben kaçak falan gelemem, memleketimi bırakamam’ dedi. Sonra bana ‘Zulm ne qedere’ dedi, benim de oradan aklımda kaldı. Daha sonra mezarını yenilerken bu kelamı mezarının alt kısmına ekledik” diyerek anlattı.
‘O, HERKESİN BABASIYDI’
“Babam bize hiçbir vakit Kürtlüğü dayatmadı, yaşantısında bunu bize gösterdi” diyen Anter, “Babamla görüşemiyorduk lakin daima irtibat halindeydik. Yasaklı durumlarım kalktıktan sonra devamlı gelmeye başladım. Mezarını yeniledim, meskenini müzeye çevirdim. Kaçabileceğim bir yer oldu burası. Anısını yaşatmaya çalışıyorum. Dünyanın neresine gidersem gideyim, babamı tanıyan herkes seviyor. Amerika’da Dallas’a yakın bir yerlerde Musa Anter kürsüsü var, tıpkı formda Norveç’te de. O yalnız benim babam değil, herkesin babasıydı” dedi.
Gazete Duvar
