Suzanna Mettler, Robert C. Lieberman*
Salgının ortasında gerçekleştirilen seçimde, Amerikalılar harekete geçti ve seslerini duyurmak için rekor sayıda oy kullandı. Sonuç, demokratik direncin bir delili niteliğinde. Buna karşın, demokrasimizin sıhhati hâlâ istikrarsız.
Artık bile, seçilmiş lider Joe Biden’ın zaferi ortadayken, Donald Trump bir yandan çalıntı oy ve hileli sayım üzere yanlış tezlerde bulunmayı, bir yandan da seçimin kesin olan sonucunu inkâr eden davaları sürdürüyor. Seçilmiş yetkililer de dahil olmak üzere, en ateşli taraftarlarının bir kısmı, halkın demokratik kararını kabul etmeyi reddederek bu tehlikeli tezleri tekrarladı. Bu umutsuzca hareketler sırf başka ülkelerdeki otokratik yöneticilerin aksiyonlarını değil, tıpkı vakitte Amerika Birleşik Devletleri’nin kendi tarihinden sahneleri anımsatıyor.
ABD DEMOKRASİSİNİN KIRILGAN TARİHİ
Biden’ın seçilmesinin, Amerikan demokrasisinin yaşadığı mevcut krizin sonu olduğunu düşünerek kendimizi kandırmamalıyız. Bu kriz Trump’tan çok daha büyük olan ve onun siyasi muvaffakiyetinin atfedilebileceği güçlerden kaynaklanıyor. Bu durum, dünya genelinde demokrasiyi tehlikeye atan dört tehdidin Amerikan tarihinde birinci sefer bir ortaya gelmesiyle ortaya çıkıyor: Siyasi kutuplaşma, kimin siyasi topluluğun tam manasıyla üyesi olduğuna dair uyuşmazlık, artan ekonomik eşitsizlik ve tüm gücün ülkenin en üst doruğundaki başkanın elinde toplanması. Tarih, Amerikan demokrasisinin bu tehditler karşısında kırılgan olduğunun tekraren kanıtlandığını gösteriyor.
Kaos dolu 1790’larda, siyasi başkanlar ulusun geleceğine ait aksi yaklaşımlar bağlamında şiddetli biçimde bölünürken ve Amerikalılar ‘Federalistler’ ya da ‘Cumhuriyetçiler’ olarak taraf seçerken, yalnızca bir tehdit -siyasi kutuplaşma- bile büyük hasara yol açmıştı. Ulus 1800 yılındaki başkanlık seçimlerine hazırlanırken, tarafların her biri, başkasını cumhuriyetin geleceğine yönelik bir beka sorunu olarak gördü. Seçimler çıkmaza girdiğinde, Amerikalılar iç savaştan, cumhuriyetin parçalanmasından ya da monarşiye geri dönmekten korkuyorlardı.
O vakte dek neredeyse büsbütün Federalistler (kölelik yanlısı Konfederasyon destekçileri/ç.n.) tarafından denetim edilen federal hükümet bir isyanı bastırmaya hazırlanırken, Demokrat ve Cumhuriyetçilerin yönetimi altındaki eyaletler, Federasyon yanlılarının iktidarı bırakmayı reddetmesi halinde buna şiddetle direnmeye hazırlanıyordu. Halk üç ay boyunca telaş dolu biçimde Temsilciler Meclisi’nin toplanarak sonucu tayin etmesini bekledi. En sonunda Meclis toplandığında, bir federalistin takviyesini Cumhuriyetçi Thomas Jefferson’a vererek içine düşülen çıkmazı bertaraf etmesine kadar beş gün geçti ve Jefferson toplamda 36 oy aldı. Dikkat alımlı bir halde, Amerikalıların en büyük dehşetleri gerçeğe dönüşmedi; iktidar partisi yenilgisi kabullendi ve halk birinci barışçıl iktidar evresini muvaffakiyetle gerçekleştirdi.
KAMPLAŞMA İÇ SAVAŞI TETİKLEDİ
Tekrar 1860 yılında, bu sefer siyasi kutuplaşma, üyeler hakkındaki uyuşmazlık ve ekonomik eşitsizlikler üzere üç tehdidin birleştiği ve derin bir ayrışmanın yaşandığı bir seçim gerçekleşti. 1850’lere kadar, Güneyli beyaz seçkinler, Afrika kökenli Amerikalıların köleleştirilmesini koruyabildikleri surece seçimlere ve temsili hükümete riayet ettiler. Öte yandan, köleliğe karşı direniş arttıkça, bu istikrar savunulamaz bir hale geldi.
Kansas’ın yeni toprakları eyalet olmayı talep ettiğinde, kölelik yanlısı güçler birçok defa seçimleri sahtekârlık ve şiddet yoluyla geçersiz hale kıldı; kısa bir mühlet sonra hem kölelik yanlısı hem de kölelik tersi kesitler kendi seçimlerini düzenledi ve oburunun sonuçlarını kabul etmeyi reddetti. Ortaya çıkan anayasal kriz, çok geçmeden ülke çapında tekrarlandı.
Kölelik, partileri ve halkı ikiye böldükçe, 1860 yılındaki başkanlık seçimleri ülkenin iki bölgesindeki farklı aday çiftleri ortasında süren iki başka rekabete dönüştü. Kölelik ile demokrasinin uyumsuz olduğunu savunan Abraham Lincoln, seçimleri kesin bir biçimde kazandı lakin güneyin takviyesine sahip değildi. Yedi eyalet çabucak birlikten ayrıldı ve Lincoln’ün misyona başlamasından bir ay sonra (kölelik yanlısı/ç.n.) Konfederasyon topçuları Sumter kalesine ateş açtı ve ülke kanlı bir iç savaşa sürüklendi.
ARTIK DURUM DAHA DA TEHLİKELİ
Bu tehditler yıllardan beridir büyümekteyken, artık bu dört tehditle birebir anda ve gibisi görülmemiş bir kesişme noktasında karşı karşıyayız.
Siyasi kutuplaşma, siyasi çatışma tehlikesini büyütür. Demokrasi, ibadet yerlerinde, mahallelerde, işyerlerinde ve sivil kuruluşlarda görüldüğü üzere, farklı siyasi görüşlere sahip beşerlerle bağlantı içinde olduğumuzda ve vatandaşların irtibatları farklı biçimlerde kesiştiğinde iyi işler. Ancak son yıllarda ABD’de görüldüğü kadarıyla, bu kümeleşmeler örtüştüğünde ve emsal siyasi görüşleri yansıttığında, siyaset ‘onlara karşı biz’ savaşına dönüşür.
Kaybetmeyi reddeden parti ne değerine olursa olsun kazanması gerektiğine karar verirse, demokrasi paramparça olabilir. Trump’ın sahtekârlık tezlerini destekleyen ve taraftarları ortasında öfkeyi körükleyen Cumhuriyetçi Parti yetkilileri, işte bu sonucu göze alıyor.
Siyasi topluluğun asli üyeliğinin kime ilişkin olduğuyla ilgili uyuşmazlıklar, siyasi çatışmaları büyütür. Amerika Birleşik Devletleri’nde, Beyazların hâkimiyetini geri getirmek ya da korumak isteyenlere karşı herkes için daha fazla eşitlik talep edenler ortasında ırklarla ilgili kamplaşmalar uzun vakittir tarihimize damgasını vuruyor. Şimdiyse bu ayrışmalar, çok derecede istikrarsız bir siyaseti körükleyen biçimde, partiler ortası kamplaşmayla örtüşüyor.
UÇURUMUN UCUNDAKİ DEMOKRASİ
Yüksek seviyedeki ve artmaya devam eden ekonomik eşitsizlik tehlikelidir; zira zenginler, fakir ve orta sınıfların güç kazanması halinde daha yüksek vergiler ödemek zorunda kalmaktan korkuyorlar; bu nedenle, maddi çıkarlarını koruduğu sürece demokrasiyi feda etmeye istekli olabilirler. Ekonomik eşitsizlik 1970’lerden beridir git gide artarak Amerika Birleşik Devletleri’ni eşitsizliğin en yüksek olduğu ülkeler ortasına sokarken, zenginler siyasi açıdan daha da örgütlü bir hale geliyor.
Yürütme gücünün tek elde toplanması, halk otoritesini kuşandığını sav eden başkanlara, kendi siyasi ya da şahsî maksatlarının peşinde demokratik unsurları geçersiz kılacak araçlar sağlar. Yirminci yüzyıl boyunca başkanlık gücünün büyük ölçüde artması, tezli liderlerin bu formda gücü sömürmesi için kendilerine fırsat sundu.
Trump’ın başkanlığı sırasında bu tehditlerin dördü de şiddetlenirken, demokrasinin dört temel ayağını oluşturan özgür ve adil seçimler, hukukun üstünlüğü, muhalefetin yasallığı fikri ve hakların bütünlüğü ögeleri ziyan gördü. Artık, bu taşıyıcı kolonlara olan bağlılığından vazgeçmiş bir partinin dayanağıyla, Trump destekçilerini Biden’ın zaferinin gayrimeşru olduğuna ikna etmeye çabalıyor ve Cumhuriyetçilerin yüzde 70’i seçimin adil olmadığına inanıyor. Bu, demokrasimizin kalıcı hale gelen krizini derinleştiriyor ve tehlikeli bir uçurumun kenarında geziniyoruz.
Trump’ın oy sandığında yaşadığı hezimet, bu uçurumdan uzaklaşmak bağlamında büyük bir birinci adım olsa da, istismar ettiği ve ağırlaştırdığı bu dört tehdit, o gittikten sonra bile şiddetlenmeye devam edecek. Her biri kendi gelişim sürecine sahip ve bu durum onları denetim altına almayı son derece güçleştiriyor. Fevri bir havada geçen seçim, siyasi problemler üzerindeki anlaşmazlıklarımızı azaltmayacak. Bununla birlikte, demokrasinin temellerini güçlendirerek -güvenilir seçimler, hukukun üstünlüğü ve geniş ölçüde uygulanan oy kullanma hakkı- tek bir ulus olarak barışçıl bir biçimde yola devam etmeyi ve demokrasiyi daha fazla ziyandan müdafaayı mümkün kılabiliriz.
*Suzanne Mettler, Cornell Üniversitesi’nde devlet idaresi profesörü ve Robert C. Lieberman, Johns Hopkins Üniversitesi’nde siyaset bilimi profesörüdür. İkili, ‘Dört Tehdit: Amerikan Demokrasisinin Tekrarlanan Krizleri’ isimli kitabın müellifleridir.
Makalenin yepyenisi Los Angeles Times gazetesinde yayımlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
