KÖLN – Avrupa-Türkiye ilgileri son on yılda hiç olmadığı kadar kıymet kazandı. Türkiye, hakkında en çok haber yapılan, tartışılan, siyaseti yakından takip edilen, bilimsel araştırmalar yapılan bir ülke. Lakin Türkiye iç siyaseti Avrupa’da ne kadar gerçek anlaşılıyor? Türkiye’de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ve AKP-MHP ittifakının baskısıyla her geçen gün ülkenin biraz daha daralan özgürlük ve demokrasisine karşın uğraş eden kısımların varlığı Avrupa’dan ne kadar görülüyor yahut biliniyor?
Avrupa Parlamentosu Almanya Sol Parti (Die Linke) milletvekili Hasret Alev Demirel, Avrupa’da Türkiye’deki söz özgürlüğü ve insan hakları meselesinin tek boyutlu değerlendirildiğini, Türkiye iktisadının yapısal meseleleri, Türkiye’de yaşayan bayanların, çalışanların, göçmenlerin, mültecilerin durumu yahut kültürel meselelerin birden fazla vakit gereğince tanımlanmadığını, tartışmalarda çoğunlukla görünmez kaldığını tabir ediyor. Buradan yola çıkarak Türkiye-AB bağlarına ve Türkiye’nin daha derinlikli anlaşılması gerektiği fikriyle ‘Çarktaki Türkiye – Baskı ve direniş ortasındaki bir ülkeye dair makaleler’ isimli bir kitap yayımladı. Kitapta Gazete Duvar muharrirlerinden Sinan Birdal ve Hakkı Özdal’ın da makaleleri yer alıyor. Hasret Alev Demirel ile hem derlediği hem de yayımladığı kitabı ve Türkiye AB münasebetlerindeki son durumu Gazete Duvar için konuştuk.
Avrupa’da akademik manada Türkiye ile ilgili çok sayıda araştırma, kitap ve yayınlar var. Sizin için bu kitap neden gerekliydi, nasıl bir muhtaçlıktan doğdu?
Bu kitabı Sol Parti (DIE LINKE) Avrupa Parlamentosu Almanya delegasyonu olarak delegasyon ismine çıkarttım. Türkiye siyaseti ve Türkiye ile bağlantılar Almanya’da da olsanız Avrupa Parlamentosu’nda da olsanız çok gündeme oturan bir mevzu. Türkiye’deki gidişat, Türkiye münasebetleri, gerek Libya konusu olsun, gerek Suriye’deki iç savaş ve onun getirdiği sonuçlar olsun, gerek Doğu Akdeniz’deki gaz sondajı sorunu olsun Avrupa Parlamentosu’nda neredeyse her oturumda bir biçimde gündeme geliyor. Kitabı da bu derece kıymetli bir ülke olduğundan ötürü Türkiye’ye bakış açısını genişletmek için hazırladık. Türkiye’ye dair değerlendirmeler ve bakış açısı bir biçimde daima yüzeysel kalıyor. Türkiye tek Cumhurbaşkanı Erdoğan demek değil, Türkiye her alanda alternatif sesleri bulunan ve uğraş geleneği esaslı olan bir ülke. Bu bağlamda AKP ve MHP ittifakının attığı atılımları daha derinden anlayabilmek için daha ayrıntılı bilgilendirmenin yapılmasının faydalı olacağını düşündüm. Buradan yola çıkarak Türkiye’de işin içinde olan gazeteci, toplumsal hareketlerin içinde olan sendikacı ve akademisyenlerin bu bahislere geniş bir perspektif getirmelerini sağlayacak bir kitap yayımladık. Türkiye konuşulduğunda genel olarak hukuk devleti, basın özgürlüğü üzere hususlar konuşuluyor. Lakin Türkiye’de mesela tabiat, iklim konusunda birçok köylünün direndiği değişik hareketler var. Bayan uğraşında önemli bir örgütlenme ve uğraş var. Kültürel hareketlilik var, sendikal çalışmalar var. Bunların anlaşılmasını sağlamak için bu türlü bir derleme kitap hazırladım. Kitap, kendi alanında uzman insanların yazdığı makalelerden oluşuyor. Türkiye-Avrupa Birliği ilgileri üzerine bir makaleyi de ben yazdım.
Ne kadar müddette hazırlandı kitap?
Yazıların hepsi 2020’nin son aylarında geldi. İki lisana çevirisi, düzeltmeleri falan yapılana kadar bu ay çıkabildi. Önsözde de belirttiğim üzere, HDP’nin kapatılmasının istenmesi, İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılması üzere aktüel gelişmeler kitapta yer almadı. Lakin bu olgular kitap içinde yer almasa da, Türkiye’yi anlamak açısından yapısal sıkıntılara dikkat çekmesi prestijiyle daha derinlikli bir kaynak olduğunu düşünüyorum.
7 Mayıs Cuma günü de kitapta makalesi yer alan birkaç müellifin da iştirakiyle çevrimiçi bir program yapacaksınız. İştirakçiler ve program hakkında da bilgi verir misiniz?
Zoom üzerinden Almanca, Türkçe, İngilizce olmak üzere üç lisanda simultane çeviriyle programı gerçekleştireceğiz. Ben AB- Türkiye alakalarını ve bu bağlar bakımından Türkiye dış siyasetini, Sinan Birdal ise Türkiye açısından Türkiye’nin dış siyasetini konuşacağız. Türkiye’de mülteci meselesine ait az kitaplar yazan Ercüment Akdeniz, AB ve Türkiye açısından çok değerli bir mevzu olan mülteci konusunu anlatacak. Son olarak da Ekmek ve Gül mecmuasının editörü, Kozmik Gazetesi’nin köşe müelliflerinden gazeteci Sevda Karaca da AKP iktidarının İstanbul Sözleşmesi’nden çıkma kararı üzere sıcak gelişmesiyle ile birlikte AKP periyodundaki bayan konusunu anlatacak. Programın moderatörlüğünü Alman Taz gazetesi muharriri Pascal Beucker yapacak. İsteyen Hasret Alev Demirel (www.oezlem-alev-demirel.de) sitesinden kitabı çevrimiçi olarak edinebilir, isteyen kitabın basılı halini sipariş edebilir. Ayrıyeten programın linkini de oradan alarak izleyebilirler.
Geçtiğimiz hafta HDP eski eş liderlerine ve siyasetçilerine yönelik açılan Kobane davasının birinci duruşması vardı. Avrupa ve ABD’den çok sayıda parlamenter toplumsal medya hesaplarından HDP’ye dayanak verdiler. Bir küme Avrupalı siyasetçi de davayı takip etti. Bu dayanağı nasıl değerlendiriyorsunuz? Sizce Avrupa’dan kâfi bir takviye verildi mi?
Avrupa ülkeleri ve ABD, Türkiye’deki AKP-MHP koalisyonundan hoşnutsuzluğunu çeşitli biçimlerde gösterdiler. Gelinen basamakta Trump idaresinden sonra Biden idaresine geçişle birlikte bu güçlerin Türkiye’deki iktidarı, ülkenin jeo-stratejik pozisyonunu da gözeterek, kendi, ekonomik ve siyasi çıkarları doğrultusunda bir rotaya sokmaya çalıştıkları görülmektedir. AB başkanları Türkiye’nin son yıllarda dış siyasetindeki atılımlarının iç siyasette AKP’nin ve Erdoğan rejiminin girdiği çıkmazlardan bağımsız olmadığını biliyorlardı. Bu çıkmazlardan ötürü dış siyasette daha sert, daha askeri bir siyaset yapmaktaydı. AB ve ABD’nin Erdoğan’ın bu biçimde hareket etmesine göz yummayacağı belirliydi. Son gelinen kademede AB ve Biden idaresi dedi ki evet, biz Türkiye ile görüşerek bir biçimde bağlantıları tekrar rayına oturtacağız. AKP iktidarı da dış siyasette daha ölçülü olacağı, en azından son yıllarda yaptığı üzere provokasyonlar yapmayacağı bildirisini verdi. AB bunu bizim Türkiye ile alakaları düzeltme ihtimalimiz var formunda kıymetlendirdi. Ne tesadüftür ki AB biz yaptırımlardan vazgeçiyoruz dediği an AKP iktidarı İstanbul Sözleşmesi’nden çıkma kararı aldı. HDP’nin kapatılması gündeme geldi. Yani iç siyasette muhalefete daha da sertleşti. AB de tam aksine buna göz yumuyor ve münasebetler düzelecek diyor. Hatta Ursula von der Leyen ve Charles Michel Türkiye’ye gitti. AB’nin bu tavrını eleştirmek gerekiyor. Tesadüfen Kobane davası olduğu gün AB’de ‘Sofa Gate’ diye isimlendirilen von der Leyen ile yaşanan koltuk krizi tartışması vardı. Orada da ben şunun altını çizdim: Sizin yaptığınız şurada oturdum, burada oturdum tartışması, bu AB Kurulu ile AB Komisyonu’nun kendi iç çelişkileridir, bu mevzuyu geçin. Siz, Erdoğan rejimine muhalefete daha sert hareket edebilmesi için yeşil ışık yaktınız. Bu kabul edilir bir olay değil, AB’nin samimiyetsizliği burada da kendisini gösteriyor.
HDP’ye Avrupa’dan verilen güçlü takviye ortadayken, hem Avrupa kamuoyu hem de birçok siyasetçi kapatılma davası gündeme getirildiğinde ve Kobane davası başladığında AKP’yi eleştirirken neden bu tenkit AB Kurul ve Kurul başkanlıklarına yansımıyor?
Aslında gidişattan rahatsızlık duyduklarını tabir ediyorlar. Ama Türkiye önemli bir ekonomik kriz içerisinde ve bu kriz koronadan evvel başladı. Erdoğan’ın dayanak aldığı kendisinin dayandığı sermeye tabanı bu krizden rahatsız. Bu nedenle de Erdoğan’ın ekonomik olarak kalkınmak için yabancı sermayeye gereksinimi var. Bunun bir biçimde Türkiye’ye gelmesini istiyor. Bu manada AB ve ABD’ye yatırım için sinyaller veriyor. Bunlar da sermaye kümelerinin çıkarlarından yola çıktıkları için olayı buradan ele alıyorlar. Türkiye ile Gümrük Birliği yenileme tartışması yapıyorlar. Bunu yapmak demek tekrar AKP- MHP koalisyonuna dayanak sağlamak demektir. Bunu yaparken de ‘havuç-sopa’ siyasetiyle yapıyorlar. Kendileri de AKP iktidarının çıkmazda olduğunu çok iyi biliyorlar. Bunu bildikleri için de rahat bir biçimde bu siyasetle AKP iktidarını kendi çıkarları doğrultusunda olan bir raya oturtmaya çalışıyorlar. Lakin bu siyaset ne Türkiye’deki ne Almanya’daki ne de Avrupa’daki demokrasi hareketinin, barış hareketinin gereksinimlerine yanıt veriyor.
Az evvel ‘Sofa Gate’ skandalını AB Parlamentosu’nda konuştuğunuzu söylediniz. Ursula von der Leyen konuşmasında ‘kadın olduğum için bunu yaşadım. Kendimi yalnız bırakılmış hissettim’ dedi. Siz bu yaşananları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Kuşkusuz bir bayan başkana bu türlü bir hal sergilenmesi eleştirilmesi gereken bir mevzudur. Türkiye’nin de yaptığı açıklamadan anlıyoruz ki protokolü Charles Michel’in protokolüyle düzenlemişler. Bu da AB Komitesi ile AB Kurulu ortasındaki çelişkileri gösterir. Orada Michel’in ayağa kalkması gerekiyordu. Kalkmamasıyla birlikte o da sinyalini vermiş oldu. Lakin Ursula von der Leyen bayanların eşitliğinden yana cümleler kurarken ben o anda Türkiye’de öldürülen bayanlar ne desin diye düşündüm. Sen kendini o an yalnız hissettin de kendin sermaye çıkarları ve jeo-stratejik çıkarlar için Ankara’ya gittin. Mevte, şiddete maruz kalan bayanlar kendilerini ne kadar yalnız hissetmişlerdir bunu düşündün mü hiç! İstanbul Sözleşmesi’nden çıktıklarını ilan eden bir iktidarın karşısına oturdun. Mülteci Anlaşması’nı yenilemek için gittin. Değişik savaş bölgelerinden gelip de Akdeniz sularında hamile yahut çocuklarıyla boğularak ölen bayanlar ne kadar yalnız hissetmiştir sanki sen oraya gittin diye? Bunu tartışmak gerekir.
Mülteci Muahedesi demişken bu mevzu hakkında bir uzlaşmaya galiba varıldı. Lakin oturma ve protokol krizi bu mevzunun önüne geçti ayrıntıları öğrenemedik. Parlamentoda bu mevzunun ayrıntıları konuşuldu mu?
Parlamentoda konuşmamda bunu da sordum. Ne üzerine konuştuklarını biliyoruz ancak tam neyi konuştuklarını bilmiyoruz. Lakin anlaşılan o ki Mülteci Anlaşması’nın yenilenmesi konusunda pazarlıklar yapıldı. AB’nin zati hali bu muahedeyi hayatta tutmaktır. AB’yi yalnızca Türkiye muhalefetine karşı verdiği yanlış sinyalden ötürü değil, bu muahededen ve insan hakları ihlalleri üzerine heyeti bir siyaset yaptıklarından ötürü da eleştirmek gerekiyor. Savaştan kaçan insanların mülteci haklarını ellerinden alarak AB burada insan haklarını ihlal ediyor. AB’nin çarpık, yanlış, kendi bedellerine muhalif yaptığı ikiyüzlü siyaseti mülteci siyasetinde kendisini ortaya koyuyor.
Gazete Duvar
