Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Kültür Miras Listesi’nde yer alan Diyarbakır Surları’nda 10 Ağustos’ta başlatılan onarım çalışmaları kapsamında Şehitlik Mahallesi, Ben û Sen semtinde bulunan 41 yapıya ait yıkım kararı verildi.
Surlarının dış çeperinde yer alan bu yapıların yıkılmasıyla alanda kitabe, niş ve tarihi alet-edevatlara rastlandığı bildirildi. Ayrıyeten yıkım kararı verilen meskenlerin taban döşemesinde, Diyarbakır Surlarına ilişkin taşların kullanıldığı belirlendi.
KAYYIM ‘RESTORASYONDA KULLANILACAK’ DEMİŞTİ
Diyarbakır Valisi ve Büyükşehir Belediyesi kayyımı Münir Karaloğlu, konutların tabanında çıkan Surlara ilişkin taşların ayıklanarak devam eden onarım çalışmalarında kullanılacağını söylemişti lakin alandan çıkan taşların ve tarihi yapıtların, kepçeyle hafriyat kamyonuna konulduğu ve alandan çıkarıldığı görüldü.
Yıkım kararı verilen alanlardan biri de Eski Hal ile Ben û Sen Burcu ortasında yer alıyor. Arkeologlar ve alanında uzman bireyler tarafından yürütüldüğü belirtilen çalışmalar, bir zırhlı araç, iki tane kepçe ve bir küme zabıta grubunun kontrolünde sürüyor. Kepçelerin yıktığı konutların hafriyatları kamyonlara yüklenip alandan çıkarılıyor. Yıkımın akabinde tarihi Sur tabanlarında bulunan taşların yerinde olmadığı ve eksiklikten kaynaklı tahribatların yaşandığını gözleniyor. Yıkım ilerlerken, Sur tabanlarında eksik kalan taşların kimi konutlarının taban döşemesinde kullanıldığı görülüyor. Özel bir hassasiyetle müdahale edilmesi gereken bu alanlar, kepçeyle yıkılarak hafriyat kamyonlarına yükleniyor. Tahrip edildiği belirtilen kelam bahis taşların nereye götürüldüğü ise bilinmiyor.
‘İŞ MAKİNALARI ZİYAN VERİR’
Başlatılan onarım çalışmalarında, Surlara ilişkin taşların tahrip edildiği, özgün ve otantik yapısının korunmadığını ve bütünlüklü bir yaklaşım sergilenmediğine dair kentteki sivil toplum örgütü temsilcileri kaygılı.
Mimarlar Odası İdare Konseyi Üyesi Şerefhan Aydın, Sur tabanlarında çıkan taşların bu prosedürle kaldırılmasının gerçek olmadığını söyledi. Yıkıma ait çekincelerinin olduğunu lisana getiren Aydın, dünya mirası olarak tescillenen Surların çabucak yanında ağır iş makinalarıyla yapılan çalışmalarda oluşacak titreşimlerin, ister istemez surlara ziyan vereceğini kaydetti. Aydın, onarım çalışmaları yürüten ilgili kurumların, bu sistemi fark edip buna dair bir refleks geliştirmeleri gerektiğinin altını çizdi.
‘MOLOZMUŞ ÜZERE DAVRANMAK HAKİKAT DEĞİL’
En son gerçekleşen Elazığ zelzelesinde Surlardan taşların düştüğünü tabir eden Aydın, “Dolayısıyla daha evvel surların etrafında düşen taşlar vardı ve bu yıkım bölgesinde de muhtemelen vardır. Bu taşların aslında bir formda toplanıp yeniden tıpkı bölgede onarımın sürdüğü alanda tekrardan kullanılması gerekiyor. Sallapati bir formda taşların rastgele bir molozmuş üzere kepçeyle rastgele toplanıp moloz bölgesine dökülmesi gerçek bir formül değil. Bunun tekniği ve prosedürü var. Lakin genel manada eski pratiklere baktığımız vakit bu tıp hassas yaklaşımlar sergilenmiyordu. Artık bu teknik yanlışların yapılmaması ve tarzına uygun, bilimin gereklilikleri doğrultusunda muhafaza şurası yahut bu işi yürüten firmaların bünyesinde çalışan mimarlarında bu hassasiyetle yaklaşması gerektiğini vurgulamakta fayda ver” tabirlerini kullandı.
‘BENZER UYGULAMALAR GEÇMİŞTE DE OLDU’
Daha evvel millet bahçesi ismi altında Fiskaya’da yapılan çalışmalarda benzeri olaylara şahit olduklarını lisana getiren Aydın, orada oluşan yanlış uygulamaları düzeltmeye yönelik kimi teşebbüsler olduğunu hatırlattı. Aydın, lakin Sur tabanlarında tıpkı durumun kelam konusu olmadığını lisana getirdi. Daha evvel tekraren Surların hassas yapı elamanı olduğundan kaynaklı en az müdahaleyle yaklaşılması gerektiğini söylediklerini tabir eden Aydın, Müdafaa Konseyinin çalışma asıllarında, yasalarında ve direktörlüğünde bu tıp vurgulara atıfta bulunulduğuna dikkat çekti. Sur tabanlarında yürütülen çalışmalara ait Muhafaza Konseyine yazı gönderdikleri bilgisini paylaşan Aydın, şimdi bir dönüş olmadığını kaydetti.
Geçmiş periyot çalışmalara bakıldığında yalnızca merkezi iktidarın kararlarının temel alındığını vurgulayan Aydın, “Dileriz ki bu kararlar çok boyutlu düşünülüp o mahallede yaşayan yurttaşları önemli manada mağdur edilmeden çalışmalar yürütülür. Tabi geçmiş biraz şaibeli. Ve teknik boyutuyla da tarihi bedelimiz olan, dünyanın artık ortak kıymeti olan Surlarında ziyan görmeden uygun yol formül ve teknikle bu sürecin tamamlanmasını bekliyoruz” dedi. (MA)
Gazete Duvar
