CHP Genel Lider Yardımcısı Veli Ağbaba, zincir marketlere ait kapsamlı bir rapor hazırladı. Ağbaba, zincir marketlerin salgın devrinde kâr marjlarının harikulâde arttığını belirterek, tahlil tekliflerini paylaştı. BİM, A101 ve Şok üzere market zincirlerinin bölümde toplam pazar hissesinin süratle arttığını belirten CHP’li Ağbaba’nın raporunda özetle şunlar yer aldı:
AKP İLE ORGANİK ALAKALARI KANSERLİ HÜCRE ÜZERE BÜYÜYOR: Türkiye’de zincir market bölümünde birinci sırayı A101, BİM ve ŞOK üzere market zincirleri oluşturmaktadır. Bu marketler Türkiye’nin 81 vilayetinde, tüm ilçelerde, hatta her sokakta faaliyet göstermektedir ve memleketler arası raporlara nazaran dünyanın en süratli büyüyen şirketleri ortasında yer almaktadır. Salgın sürecinde bu market zincirleri kasalarını doldurmakla kalmamış, tıpkı vakitte online satış ve dijital aplikasyonlar ile kendi üretim portföylerini de genişletmişlerdir. Bu orantısız büyüme, başta mikro ve küçük işletmeler olmak üzere ülkemizdeki esnafları epey olumsuz etkilemekte ve zincir marketlere karşı giderek daha da savunmasız hale getirmektedir. Zincir marketlerin AKP iktidarıyla ile organik ilgi ve iş birlikleri de bu marketlerin kanserli hücre üzere ülkemizin her mahallesinde, hatta sokağında büyümesini kolaylaştırmaktadır.
SALGINDA ORANTISIZ BÜYÜME ZİNCİRE YENİ HALKALAR TAKMIŞ: Rekabet Kurumu, süratli tüketim malları perakendeciliğinde birinci dört teşebbüsün üçünün zincir marketler olduğunu vurgulamaktadır. Buna nazaran bu marketlerin pazar hisseleri artarken, lokal ve küçük marketlerin hisse kaybettiği görülmektedir. Çünkü bu marketlerde ortalama 5 bin-15 bin çeşit eser satışa sunulduğu resmi raporlarda yer almaktadır. Bu marketlere ait bir başka değerli konu, tedarikçilerle yapılan kontratların haksız rekabet sonucu küçük ve orta ölçekli perakendecileri kapanmaya zorlamasıdır. Promosyonlu eser satışından fiyat artışlarına eser tedarik sürecinde yaşanabilecek sıkıntılara kadar çabucak her bahiste zincir marketler, oluşabilecek tüm ekonomik kaybı haksız ve adil olmayan formda perakendecilere yıkmaktadır. Salgında orantısız büyüme sonucu bu marketler zincirlerine yeni halkalar takmıştır. Alınan önlemler doğrultusunda hafta sonu yasakları nedeniyle semt pazarlarının kurulamaması üzere kısıtlamalar tüketiciler zincir marketlere mecbur bırakılmıştır.
ESNAFI BİTİREN YANDAŞ SERMAYE: A101, BİM ve ŞOK marketlerinin pazar hisselerinde son yıllarda giderek artan formda ağırlaşmakta ve tüm piyasanın yüzde 50’inden fazlasını domine etmektedir. Rekabet Kurumu’nun bahsi geçen raporunda ‘pazarın son üç yıllık seyrine bakıldığında BİM’in açık orta pazar önderi olduğu görülmekte ve 2017 yılında BİM’den sonra ikinci oyuncu pozisyonunda olan Migros’un bu yıldan sonra A101’in gerisinde kaldığı’ söz edilmektedir. A101’in 2020 yılı sonu itibariyle 10 bin 1 marketi, 60 bin çalışanı ve 600’ün üzerinde tedarikçisi bulunmaktadır. BİM 1 Ekim 2020 itibariyle satışlardan 7 milyar 253 milyon 400 bin brüt kâr elde etmiş; kâr marjını bir yılda yüzde 39,8 artırmıştır. ŞOK marketler ise 2020 yılının üçüncü çeyreğinde 1 milyar 275 milyon 500 bin lira brüt kâr marjıyla bir yılda yüzde 23,3 oranında kârını artırmıştır. AKP’ye yakın A101 ve BİM üzere marketler zinciri iktidarla yakın ilgileri nedeniyle birçok sefer gündeme gelmiştir. Bu marketler ayrıyeten seçim periyotlarında de devreye sokulmuş, seçim devirlerinde ‘sosyal yardımlar’ ismi altında oy devşirmek gayesiyle kullanılmıştır. 23 Haziran 2019’da yapılan İstanbul seçimlerinde AKP’nin A101 market zinciri ile iş birliği yaparak İstanbul’da seçmene çek dağıtarak İstanbulludan oy istediği haberlere yansımıştır.
MARKET ÇALIŞANLARI DA GARANTİSİZ: Perakende Ticaret Faaliyet Kolunda SGK Ekim 2020 datalarına nazaran toplam istihdam sayısı 1 milyon 376 bin 345 kişi olarak görülmektedir. Üç büyük zincir market; A 101, BİM ve ŞOK marketler zincirinde toplam istihdam sayısı ise 141 bin civarında yer almaktadır. A 101 Marketler zinciri yaklaşık 60 bin, ŞOK marketler zincirinde 30 bin, BİM 51 bin kişi istihdam etmektedir. Üç büyük zincir marketin toplam istihdam sayısı, perakende dalındaki istihdama oranı %10 düzeyindedir. Zincir marketlerde çalışanların fiyatları genel olarak taban fiyatın bir ölçü fazlasıdır. Bu üç markette ortalama aylık maaşlar çalışanların statüsüne nazaran 2 bin 700-3 bin TL ortası değişmektedir. Çalışma saatleri ise günlük 7,5 saatlik yasal hududun genel olarak üzerinde yer almaktadır. Market çalışanlarının kendi beyanlarına nazaran günde 10 ile 12 saat çalışma yaptıklarını söz etmişlerdir. Ayrıyeten bu marketlerde sendikalaşma oranı neredeyse yok denecek kadar azdır. (ANKA)
Gazete Duvar
