Amerikan idaresinin, İran ile 2015 yılında yapılan nükleer mutabakat kapsamında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) kaldırdığı yaptırımları tekrar yürürlüğe koyduğunu açıklaması tartışma yarattı. ABD’nin İran’la varılan nükleer muahededen Mayıs 2018’de çekilmesine karşın yaptırım kararını tek başına tekrar uygulamaya koyduğuna yönelik açıklaması reaksiyonla karşılandı.
MANEVÎ: MAĞLUBIYETLE SONUÇLANIR
İran Cumhurbaşkanı Hasan Manevî devlet televizyonundaki açıklamasında, ABD’nin İran’a yönelik yaptırımları tekrar yürürlüğe koyma teşebbüsünün “yenilgiyle sonuçlanacağını” belirterek, bu kararın memleketler arası toplumun reaksiyonuyla karşılaşacağını söyledi. “İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Şık de devlet televizyonunda yaptığı açıklamada, “Washington idaresinin propaganda yaptığını ve kararının dayanaksız olduğunu” söyledi.
ALMANYA, FRANSA VE İNGİLTERE’DEN ORTAK AÇIKLAMA
ABD idaresinin kararı, AB ve Güvenlik Konseyi’nin öteki üyeleri tarafından da eleştirildi. ABD’nin İran nükleer mutabakatından çekildiğini ve muahedeye taraf olmayan bir ülkenin yaptırımların yine devreye sokulmasına imkan veren yasal mekanizmayı hayata geçiremeyeceği vurgulandı.
‘ABD KELAM SAHİBİ DEĞİL’
Almanya, Fransa, İngiltere’nin Dışişleri Bakanları, ABD’nin muahededen tek taraflı çekildiğini ve bu nedenle kontratta yer alan kararları uygulamada kelam sahibi olamayacağını kaydetti. Avrupa Birliği Dış Ilgiler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de yayınladığı açıklamada dışişleri bakanlarının görüşüne dayanak verdi. Fransa ve İngiltere’nin yanı sıra BMGK’nin daimî üyeleri ortasında yer alan Rusya da “ABD’nin adımının öbür ülkeler için hukuksal bir sonucu olmayacağını” savundu.
ABD NE İSTİYOR?
Resmi ismi Kapsamlı Ortak Aksiyon Planı (JCPOA) olan ve Tahran’ın nükleer faaliyetlerine sınırlama getiren tarihi muahedeye nazaran, İran’a uygulanan konvansiyonel silah ambargosunun müddeti 18 Ekim’de sona erecek. Lakin ABD, İran’ın muahede yükümlülüklerini yerine getirmediğini savunarak, 18 Ekim’de sona erecek silah ambargosunun süresize çevrilmesini istiyor.
İran’ın Batılı ülkeler ile yapılan nükleer mutabakat olarak bilinen JCPOA’da belirtilen yükümlülüklere uymadığını savunan ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, “Gösterilen ödünler tarih boyunca bu cins rejimleri güçlendirmiştir” tabirlerini kullandı. ABD daha evvel de İran’ın Kapsamlı Ortak Hareket Planı JCPOA’da belirtilen uranyum stokunun 10 kat üzerine çıktığını ileri sürmüş, BMGK’yi de “buna göz yummakla” suçlamıştı. İran’a yönelik yaptırımların sınırsız uzatılması konusunda BMGK üyelerini ikna edemeyen ABD, snapback düzeneğini gündeme getirmişti. BM Güvenlik Kurulu, ağustos ayında ABD’nin ambargonun uzatılması teşebbüsünü reddetmiş, 15 üyeli BMGK’de yalnızca bir ülke Dominik Cumhuriyeti ABD’nin tasarısı lehine oy kullanmıştı.
SNAPBACK SISTEMI NEDİR?
ABD Lideri Obama devrinde yapılan mutabakatta yer alan “Snapback” düzeneği, İran’ın muahedenin kurallarını ihlal etmesi halinde daha evvel yürürlükte olan tüm yaptırımların tekrar devreye sokulmasını garantiye almak için mutabakata eklenmişti. Bu sistem, öbür BM Güvenlik Kurulu kararlarından farklı olarak, beş daimî üyeye veto hakkı tanımıyor.
‘BÜYÜK BİR KRİZ ÇIKABİLİR’
Memleketler arası gözlemciler, ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlardaki ısrarı milletlerarası büyük bir krize evrilebileceği görüşünde. Birçok ülkenin itirazına karşın ABD’nin gelecekteki tutumunun ne olacağı belirsizliğini koruyor. ABD’nin İran ve Venezuela Özel Temsilcisi Elliot Abrams, Tahran’a yönelik yaptırımların yanı sıra Washington’un BM silah ambargosunu ihlal edenlere de yaptırım uygulamayı planladığını tabir etmişti. (DW Türkçe)
Gazete Duvar
