ABD’de siyaset bilimciler ve seçim hukuku uzmanları, başkanlık seçimine iki hafta kala seçim günü ve sonrasındaki haftalarda karşı karşıya kalınabilecek çeşitli senaryoları gündeme getirmeye başladı. Olasılıklar ortasında Lider Donald Trump ya da rakibi Demokrat Parti adayı Joe Biden’ın kazanabileceği açık bir zafer ya da seçim sonucunun Ocak 2021’e kadar belirlenememesine kadar varabilecek bir hukuk gayreti var. ABD maddeleri uyarınca Kongre’nin, başkanlık seçimlerinden sonra seçimin en son sonucunu ocak ayında onaylaması gerekiyor.
GÜNLER, HATTA HAFTALAR SÜREBİLİR
Amerika’nın Sesi’nden Rob Garver’ın haberine nazaran, uzmanlar 2020 seçimlerinin galibini belirlemenin bilhassa güç olabileceği görüşünde. Bunun nedeni, korona pandemisi nedeniyle daha evvelki seçimlerde hiç görülmemiş sayıda seçmenin posta yoluyla oy kullanmayı tercih etmesi. Posta yoluyla kullanılan oyların nasıl ve ne vakit sayılacağı konusundaki kanunların eyaletler ortasında farklılık göstermesi, en son sonucun alınmasının günler, hatta haftalar sürebileceğine işaret ediyor.
‘KÂBUS SENARYOSU’
Niyet kuruluşu Brookings Enstitüsü’nden siyaset bilimci William Galston, durumu “kabus senaryosu” olarak niteliyor. Uzman, adaylar ortasında kıl hissesi fark nedeniyle sonucun kuşkulu olabileceği, bunun da “son derece olumsuz kurallar altında ülkeyi karmaşaya sürükleyebileceği” ihtimalini lisana getiriyor.
Posta yoluyla kullanılan oy sayısının çok yüksek olmasının seçim hilelerine yol açabileceği mümkünlüğünü sık sık gündeme getiren Trump, seçimi kaybetmesi durumunda iktidarı barışçı halde devredeceği taahhüdünde bulunmaktan kaçınıyor. Biden ise oy sayımı adil biçimde yapıldığı takdirde seçim sonuçlarını kabul edeceğini söylüyor.
EN YETERLİ SENARYO, 3 KASIM’DA BELİRLEYİCİ BİR SONUÇ ÇIKMASI
Tartışmalı seçim sonucunun tetikleyebileceği çalkantı gözönünde bulundurulduğunda en iyi senaryo, seçim gecesi kesin ya da katıya yakın sonuç elde edilmesi. Bu senaryonun gerçekleşmesi mümkünlüğü, yüksek. Lakin Amerika’daki başkanlık seçimi sisteminin yapısı, farklı sonuçların ortaya çıkma mümkünlüğünü ortadan kaldırmıyor.
SÜREÇ NASIL İŞLİYOR?
Demokrat Parti lider adayı Joe Biden, ulusal kamuoyu yoklamalarına nazaran seçim yarışını Lider Trump’ın 9 ila 10 puan önünde götürüyor. Lakin ABD’de lider seçilmek için seçmenlerin çoğunluğunun oyunu almak, kâfi değil. İki kademeli ABD başkanlık seçimi sistemi kapsamında, eyaletler bazında gerçekleştirilen oylamaları, Electoral College yani Seçiciler Şurası (delegeler) olarak isimlendirilen yapı kapsamında gerçekleştirilecek oylama izliyor. Bu sistem çerçevesinde her eyalete, eyaletlerin nüfusuna nazaran muhakkak sayıda “seçici delege” tayin ediliyor. Her eyalette oy sayımı tamamlandıktan sonra en çok oyu alan adayı destekleyen seçiciler belirleniyor. Yalnızca Maine ve Nebraska eyaletlerinde seçici şura oylarının adaylar ortasında bölünmesine imkan tanınıyor.
TRUMP 2016’DAKİ ÜZERE TEKRAR SEÇİLEBİLİR
Bu sisteme nazaran Lider Trump, ulusal kamuoyu yoklamalarında rakibinin gerisinde olduğu görülse de tıpkı 2016 yılında olduğu üzere, daha az sayıda seçmenin oyunu almasına karşın delegelerin oyuyla tekrar lider seçilebilir.
EN AZ 270 DELEGE GEREKİYOR
Seçiciler Konseyi, 14 Aralık’ta toplanarak bir sonraki lideri belirleyecek oylamayı yapacak. Adaylardan birinin lider seçilebilmesi için toplam 538 delegeden en az 270’sinin oyunu alması gerekiyor. Seçici Konsey oylarının resmi sayımı ABD Kongresi’nde, Temsilciler Meclisi ve Senato’nun ortak oturumunun yapılacağı 6 Ocak’ta yapılacak.
KİLİT EYALETLERİN BÜYÜK KISMI 3 KASIM’DA BELİRLİ OLACAK
Birtakım eyaletlerde tüm oyların süreçten geçirilmesi günler, hatta haftalar sürecek olsa da seçim sonucunun belirlenmesinde kilit rol oynayan birkaç eyaletin oyların tamamının ya da tamamına yakınının sayım sonucunu seçim gecesi ya da sonraki gün açıklaması bekleniyor.
GÖZLER FLORIDA’DA
Bu kilit eyaletlerin başında Donald Trump’ın 2016 yılında kazandığı, şu anda da rakibi Biden’la yarışı başabaş götürdüğü Florida geliyor. Joe Biden’ın Florida’yı kazanması, Seçiciler Konseyi’nde 29 oy alması ve Trump’ın galibiyetine çıkan tüm yolları kapatması manasına gelir. Seçiciler Şurası’nda 15 oya sahip Kuzey Carolina ile 11 oya sahip Arizona’nın da oy sayımlarının sonuçlarını erken açıklaması bekleniyor. Bu iki eyalet, Trump’ın avantaj kazanması açısından kıymetli.
Seçim hukuku uzmanı ve New York Üniversitesi’nde anayasa hukuku profesörü olan Richard H. Pildes, Florida, Arizona ve Kuzey Carolina’nın ”seçim gecesi ya da sonraki sabah oyların tümünün sayımını tamamlamaya çok yaklaşabileceğini” söylüyor. Uzman, “Örneğin Lider Trump’ın Florida’yı kaybettiğini bilirsek Michigan, Pennsylvania ve Wisconsin’da oy sayımı tamamlanmamış olsa bile Biden’ın seçimin galibi olacağı istikametinde elimizde son derece sağlam bilgi olur” diyor.
Seçiciler Konseyi’nde Michigan’ın 16, Pennsylvania’nın 20, Wisconsin’in ise 10 delege oyu bulunuyor.
SÜRATLE TARTIŞMALI BİR İSTİKAMETE EVRİLEBİLİR
Öte yandan Profesör Pildes, seçim gecesi Florida’da sonucun başabaş olması, öteki eyaletlerinse iki aday ortasında bölünmesi halinde seçim sonucunun süratle tartışmalı bir istikamete evrileceğini kaydediyor.
‘HER BİR PUSULA TARTIŞMAYA AÇILABİLİR’
Profesör Pildes, “Posta yoluyla kullanılan oyların sayısının fazla olması yüzünden kıymetli eyaletlerin sayımı tamamlayamaması nedeniyle seçim sonucu sonraki sabah hala belirsizliğini korursa o vakit bu eyaletlerde postayla gönderilen her bir oy pusulası tartışmaya açılacak. Bu oy pusulalarının geçerli sayılıp sayılmaması gerektiği tartışılmaya başlanacak” diyor.
Seçim günü olan 3 Kasım 2020 ile Kongre’nin 6 Ocak 2021’deki resmi oy sayımı ortasındaki vakit zarfında birtakım kilit kademeler katedilecek. Bunların birincisi, eyaletlerin tasdikli Seçiciler Şurası üyelerini ABD Ulusal Arşiv ve Kayıtları Dairesi’ne vereceği 8 Aralık 2020.
PARTİZAN EYALET MECLİSLERİ TARTIŞMAYA AÇILABİLİR
Federal yasalar, rastgele bir eyaletin, oy sayımının devam etmesi ya da hukuksal süreç başlatılması nedeniyle 8 Aralık’a kadar oy sayımını tamamlayamaması durumunda eyalet meclisinin toplanıp kesin oy toplamı bilinmeden seçiciler listesini belirlemesine imkan tanıyor. Bu durum, partizan bir eyalet meclisinin, eyaletteki seçmenlerin birçoklarının oyunu alamayan lider adayını destekleyen seçicileri ataması mümkünlüğünü gündeme getiriyor.
Valinin ve eyalet meclisinin Cumhuriyetçi ve Demokrat Parti ortasında bölündüğü eyaletlerde durum daha karışık. Bunun nedeni, oylamadan sonra seçici listesini tasdik edecek kişinin eyalet valisi olması nedeniyle eyaletin legal sayılabilecek iki farklı seçici listesi verme mümkünlüğü.
Federal yasalar uyarınca yeni seçilen Kongre’ye tıpkı eyaletten iki rakip seçici listesi sunulması durumunda Temsilciler Meclisi ve Senato, hangi seçici listesinin kabul edileceğini belirlemek için oylama yapıyor. Fikir birliği içinde olmaları durumunda seçtikleri liste kabul ediliyor. Fakat fikir ayrılığına düştükleri takdirde eyaletin valisinin tasdik ettiği liste temel alınıyor.
SEÇİCİLER ŞURASI EŞİTLİĞİ
Mümkünlük düşük olmasına karşın Seçiciler Konseyi oylarının sayılmasından sonra bile başkanlık seçiminin galibinin belirlenememesi kelam konusu olabilir. Her iki aday da Seçiciler Konseyi’nde 269 oy alırsa seçimin galibini belirleme sorumluluğu, 438 üyeli Temsilciler Meclisi’ne ilişkin. Temsilciler Meclisi, 438 üyesinin her birinin oy kullanması yerine her eyaletin heyeti, birlik içinde oy kullanıyor. Bu da her eyalette hükümran olan partinin oylamada kelam sahibi olacağı manasına geliyor.
Bu türlü bir sonuç, ülkenin liderini seçme konusunda, 600 bin nüfusa sahip olan Wyoming eyaletine, 40 milyon nüfuslu Kaliforniya eyaleti kadar güç vermiş oluyor.
‘SADAKATSİZ’ DELEGELER FİKİR DEĞİŞTİRİR Mİ?
Sistemdeki bir öbür pürüz de 14 Aralık’ta lider için oy gönderen kimi Seçiciler Konseyi üyelerinin daha evvel açıkladıkları aday tercihine “sadık kalmamaları” mümkünlüğü. Geçmiş seçimlerde az sayıda da olsa kimi seçici üyeler, makul bir adaya oy verecekleri taahhüdünde bulunmalarına karşın Seçiciler Heyeti oylamasında öbür bir adaya oy vermişti.
Birtakım eyaletler, delegelerin Seçiciler Heyeti’nde, bulundukları taahhüt çerçevesinde oy kullanmasını mecburî hale getiren bağlayıcı yasalar çıkardı.
Anayasa Mahkemesi, bu üzere kısıtlayıcı adımların yasal olduğu kararına vardı. “Sadakatsiz” delegelerin seçimin sonucunu değiştirme teşebbüsünde bulunması mümkünlüğü hala mevcut. Fakat uzmanlar, bunun mümkün olabilmesi için lider adayları ortasındaki farkın çok az olması ve delegeler ortasında düşük olasılıklı bir eşgüdüm sağlanması gerektiğini kaydediyor.
Bu senaryoların birçoklarının gerçekleşme mümkünlüğü, imkansız olmamakla birlikte hayli düşük.
‘TAM SAYIM YAPILMASA BİLE KAZANAN NETLEŞECEKTİR’
New York Üniversitesi’nden Profesör Pildes, seçim gecesi tam sayım yapılamasa bile seçimi sonunda kimin kazanacağının olabildiğince netleşeceği görüşünde.
“Oy sayımını tamamlayamayan eyaletlerde bile kimi ilçeler, sayımları bitirmiş olabilir” diyen Profesör Pildes, “Medya, Trump’ın bu ilçelerde 2016’da aldığı oylarla 2020’deki performansını karşılaştıracak. Bu temele nazaran Trump, sistematik olarak berbat ya da iyi performans gösteriyorsa bu, resmi olarak seçimin galibi açıklanmasa bile, sonucun hangi istikamette ilerlediğine ait çok güçlü bir sinyal verebilir. Bunun gerçekleşmesi, öteki senaryolar kadar mümkün” biçiminde konuştu. (Amerika’nın Sesi)
Gazete Duvar
