KÖLN – Geçtiğimiz hafta iki sığınmacı Avrupa Birliği’nin dış sonlarının korunmasından sorumlu kurumu Frontex aleyhine “baskı ve şiddete maruz kaldıkları” gerekçesiyle Avrupa Adalet Divanı’nda dava açtı. AB içinde türel mevzularda çalışmalarda bulunan “Front-Lex”, “Progress Lawyers Network”, ve “Greek Helsinki Monitor” isimli sivil toplum kuruluşları Avrupa Adalet Divanı’na, Frontex aleyhinde birinci kere bir dava açıldığını duyurdu.
Frontex’e Midilli Adası’na ulaşan yaşı küçük bir Kongo vatandaşı ile Burundi vatandaşının, “saldırıya uğradıkları, soyuldukları ve gözaltına alındıktan sonra hudut dışı edilip, su ve yiyecek olmadan sallarda terk edildikleri” suçlamasıyla dava açıldığı bildirildi.
AB’nin hudut muhafaza ajansı Frontex’e yönelik tenkitler geçtiğimiz yılın aralık ayından beri Avrupa’nın gündeminde. Frontex, Yunanistan kara suları dâhilinde olan Ege Denizi’ndeki göçmen teknelerini yasa dışı formda geri ittiği için tenkitlerin odağına oturdu. Basına yansıyan çok sayıda habere nazaran, Yunan hudut muhafızları, göçmenleri taşıyan tekneleri tekraren Türkiye’ye yanlışsız geri sürdü. Frontex yöneticisi Fabrice Leggeri, aralık ayında AB parlamentosunun iç komitesinde bu tezleri reddetti.
Lakin mülteci haklarını müdafaaya yönelik kurulan Pro Asyl sivil toplum örgütü, Frontex’i hukukun üstünlüğü unsurlarını sistematik olarak gözardı etmekle suçluyor. BM Mülteci Ajansı (UNHCR), Frontex’te mümkün temel hak ihlallerinin daha iyi izlenmesi için davette bulunmuştu. Muhafaza arayanlara yönelik hudut dışı etme ve şiddet olayları yalnızca kabul edilemez olmakla kalmaz, birebir vakitte bu usul faaliyetler yasa dışıdır. Zira mültecilerin olduğu bir teknenin rotasını değiştirmek zorunda bırakılırsa yahut mültecilerin sığınma başvurusu yapması engellenirse, bu memleketler arası hukukun ihlali manasına gelir. Geri itmelerin Ege’de gerçekleştiğine dair deliller var. Yunan kıyı güvenliği, Türkiye’den denize açılan mülteci teknelerinin Yunan karasularına girmesini çok sefer engelledi.
Hukuken açıkça hata olan bu duruma Avrupa Birliği uzun bir mühlet gözlerini kapadı. Yunanistan’ın da Avrupa’ya mülteci göçünü engellemekte en az Türkiye kadar kirli bir rolü var. Ne de olsa Yunanistan, mülteci ve göçmen akışını mümkün olduğunca düşük tutmak için AB’nin kirli işlerini üstlenmiş durumda. Yunan kıyı güvenliğinin geri itmelerinin yanı sıra, bölgedeki ikinci ve daha büyük bir skandal mevzu ise Samos, Kos ve Midilli üzere adalardaki mültecilerin kış boyunca adeta donarak sığınma müracaatlarının sonuçlanmasını beklediği çadırlarda yaşamak zorunda bırakılmalarıdır. Bu da bir biçimde bezdirme ve geri gönderme biçimi olarak uygulanıyor. Ege adalarındaki mülteci kamplarının insani ömür şartlarından uzak olduğu tekraren basına yansıdı. Tüm bu yaşananlar AB’nin mülteci siyasetinin iflasının delilidir.
Frontex hakkındaki suçlamalarla ilgili AB’nin Yolsuzlukla Uğraş Ofisi (OLAF) soruşturma yürütüyor. Lakin hala soruşturmanın tam olarak neyi kapsadığı konusunda kamuoyu net bir biçimde bilgilendirilmedi.
Tüm bu argüman ve bilgilerden sonra AB Parlamentosu’nun Frontex ile ilgili dokümanları daha fazla denetlenmesi ve AB ülkeleri tarafından daha sıkı bir iç incelemeye tabi tutulması gerektiği kesinlikle. Son birkaç yılda AB devletleri Frontex’e gitgide daha fazla kaynak ayırdı ve yetkinlik alanını fazla sorgulamadan genişletti. Lakin süratle büyümesine imkan tanınan hudut teşkilatının denetimi ise tıpkı ölçüde yapılmadı. 2027 yılına kadar, Frontex takımı yaklaşık 1500 memurdan 10 bin memura kadar kalıcı bir biçimde genişletilecek.
Üstelik gitgide büyütülen Frontex’e yöneltilen tezler ortasında yalnızca göçmenlerin geri itilmesi, göçmenlere şiddet uygulaması da yer almıyor. Frontex yetkililerinin AB şeffaflık sicilinde listelenmeyen silah lobicileriyle görüştükleri de argüman ediliyor. Tekrar Frontex’in çalışmayan yazılımlara milyonlar harcadığı ve sorumlu şirketlere bunun için tazminat talebinde de bulunmadığı söyleniyor.
Uzun vakittir Avrupa ortak bir göç ve hudut siyaseti oluşturamadı. Maastricht Antlaşması ile bunu çözmek istediler ama bu teşebbüs başarılı olamadı. Başka taraftan AB içerisinde hudut denetimlerini ortadan kaldıran Schengen bölgesi oluşturuldu. Schengen bölgesine 1997’de AB-Amsterdam Sözleşmesi’ne dış sonlar dâhil edildi. Avrupa Komitesi daha sonra bir Avrupa hudut polisi fikrini ortaya attı. Fakat üye devletler, hudut muhafazası üzerindeki egemenliklerinden vazgeçmek istemediler. 2004 yılında dış hudutları korumak için bir ajans kurma önerisi geldi. Kurulan ajans hem AB’nin hudut müdafaasını koordine edecek hem de teknik uzmanlık sağlamak misyonunu yerine getirecekti.
Tıpkı şu anda Covid-19 aşıları nedeniyle isminden sık sık kelam edilen Avrupa İlaç Ajansı EMA üzere çalışacaktı. Avrupa ajansları siyasi kararlardan izole olacak halde tasarlanan, yalnızca bilimsel gelişmelerle ilgilenmek üzere kurulurlar. Frontex’in de misyonu üniversitelerde ve savunma şirketlerinde ağ araştırmaları yapmak, yeni teknolojileri takip etmekti. Fakat hudut muhafaza birçok yerde siyasi sorunlarla, temel haklarla, insan haklarıyla örtüştüğünden ve bunun içine de silah ticareti, lobi faaliyetleri ve rüşvet girdiğinden Frontex’in yalnızca bilimsel bilgiden ibaret bir ajans laması kelam konusu olamadı.
Avrupa Parlamentosu bir ikaz niteliğinde olması için Frontex’in bütçesini dondurdu. Şimdilik ajans hakkında devam eden soruşturmaların sonuçları bekleniyor. Frontex ile ilgili bir ıslahat süreci mi olur ya da AB sistemsiz göçü engelleyecek öteki bir usul mi bulur bilemiyoruz. Lakin ne olursa olsun üye devletlerin, polis güçlerini Avrupa hudutlarına yerleştirirken memleketler arası hukuk kapsamındaki sorumluluklarını unutmamaları gerekiyor.
Frontex bu biçimde devam ederse komedyen Jan Böhmermann’ın dediği üzere AB’nin “hukuk ve nizamın biraz dışında olan Avrupa hudut milisleri” üzere olur.
Gazete Duvar
