Türkiye’nin birçok noktası 28 Temmuz’da başlayan orman yangınlarıyla kül oldu. Yangınlardan sonra toplumsal medyada daha evvel yaptığı bir konuşma yine paylaşılan Sarıkeçililer Yardımlaşma Derneği Lideri Pervin Çoban Savran, gündem oldu. Çoban, orman yangınlarının çıkmasının nedenlerinden birinin ‘keçilerin artık ormanlarda dolaşmıyor oluşu’ diye belirtmişti.
Birartıbir’de İrfan Aktan’a konuşan Savran, kendilerine ormanda yaşarken çıkarılan zorluklardan bahsetti. Tabiatla olan ilgilerden ve iklim değişikliğinin nedenlerinden konuşan Pervin Çoban Savran’ın söyleşisinden bir kısım şöyle;
“Ormanda yaşamanızı engellemeye yönelik rastgele bir baskı oluyor mu?
Muhtar gelip “ya burayı terkedin ya da bir ölçü para vereceğiniz” diyor. Yani hâlâ haraç-mezat alabilme çabasındalar. Bizi, Sarıkeçilileri, kadim halkımızı hem koruduğumuz hem geleceğe taşıdığımız bu güzelim ormanlardan uzaklaştırmaya çalışıyorlar.
Ömür biçiminiz, göçerlik kültürü tabiata, toprağa, ormana bakışınızı nasıl etkiliyor?
İnsanın tabiata etmediği kötülük kalmadı. Toprağa basarken maalesef manalı değil, celâlli basıyoruz. Topraktan müsaade alıyor muyuz? O da candır. Toprak Ana’ya biraz daha nazlı, biraz daha anlayışlı basmış olsaydık, bu topraklar bugün bize kahır püskürtmez, bize karşı alev topu yaratmazdı. Bazen toplantılarla ilgili kentlere, yerleşim alanlarına inerim. Şöyle bir bakarım, beşerler suyun değerini hiç bilmiyor. Güya su yalnızca onlara aitmiş üzere davranıyorlar. Ancak biz göçerler o denli değiliz. Elimizi ağacın tabanında yıkarız. Bir çocuğumuzu yıkasak, suyunu bir ağacın tabanına dökeriz ki, o ağaç da yararlansın. Zira o ağaç da su istiyor. Lakin binalardaki kullanım o kadar fazla ki, güya herşey onların buyruğuna verilmiş üzere düşünülüyor.
Az evvel göçerlerin, Sarıkeçililerin yavaş yavaş yok edilmek istendiğini, yerleşik hayata zorlandığını söylediniz. Bu zorlamanın tarihî arkaplanı nedir?
Son yıllarda, malûm, tüketim çok hızlandı ve buna dayalı olarak meralar kiralanıp tarım topraklarına dönüştürüldü. Tarım topraklarına dönen bölgelerin bir kısmında tarım yapılıyor. Bir kısmında ise ziraî dayanak alınıyor, ancak hiç tarım yapılmayıp bırakılıyor. Bu süreçte bizim Mersin’den çıkıp Toroslar’ın uçlarına, Konya’nın Afyon sonuna kadar yürüyerek katettiğimiz 650-700 kilometrelik uzaklık 450-500 kilometreye kadar daraldı. Biz kışın Mersin’de, kıyılarda yaşıyoruz. Kış Yurdu’muz oralar. Ormanlarda, kıl çadırda yaşadığımız yerlere yurt deriz. Şu anda orman yangınları nedeniyle bizim yurdumuz yandı, kül oldu, bitti. Çok büyük ihmalden ötürü. 15 Temmuz resmi tatildi, hafta sonuyla birleştirip herkes uzun bir tatile çıktı ve o bölgede tek bir nöbetçi kaldı. Yangın havuzlarında da su olmayınca bu yangın büyüdü. Önlenebilir miydi, evet, önlenebilirdi. Biz kışı Mersin, Silifke civarlarındaki kıyılarda geçiriyoruz ve nisanın ortaları üzere yollara dökülüp bir buçuk ay boyunca yürüyerek Orta Toroslar’a geliyoruz. Konya’nın Çumra, Bozkır, Beyşehir, Seydişehir, Taşkent, Karaman-Ermenek dağlarında yazı geçiriyoruz. Eylül-ekim ortalarına kadar buralarda, Yaz Yurdu’nda yaşıyoruz. Ancak bu güzergâhımızda dikilen ağaçlar, bağlar, bahçeler, bostanlar, ekinler… Doğal beşerler üretmek istiyor, iyi niyetli olan da var. Lakin üretmeyip tel çekerek dayanak alanlar bizim yollarımızı kapatıyor.
‘DİRENEBİLENLER DİRENDİ, LAKİN SON YILLARDA KONAKLAYACAK YURT YERİ BULAMIYORUZ’
Hayat alanlarınızın daraltılması, yollarınızın kesilmesi nedeniyle yerleşik hayata geçenler artıyor mu?
Büyüklerimiz “Yerleştirilip denetim altına alınmamız için bizi tarih boyunca kılıçtan geçirdiler. Biz kılıçtan artanlarız” der. Ben yirmi yıldır Sarıkeçililer Yardımlaşma Derneği’nin başkanlığını yapıyorum. Resmiyet kıymetli değil, başkanlık sıfatını sevmiyorum. Analık yapmaya çalışıyorum. Münasebetiyle, o tarihten bu yana, yirmi yıllık süreci anlatmak istiyorum. Konakladığımız yerde en az on çadır, yüzlerce devemiz olurdu. Lakin son yirmi yıldır ormana girmek, keçi otlatmak büyük hata oldu. Çoklarımız yargılandı, ceza aldı. Çoklarımız ise iskâna zorlandı ve Karaman’da “Sarı Evler” diye bilinen yerlere, 1980’lerde yerleştirildiler. Çoğumuz baskılardan ötürü devlet eliyle yerleştirilmeye kalkıldık. Direnebilenler direndi, lakin son yıllarda konaklayacak yurt yeri bulamıyoruz. Çaresizlikten yoldaşlarımız olan keçilerimizi peyderpey elden çıkararak yerleşmek zorunda kalıyoruz. Fakat bu asla isteğe bağlı değil. Hiçbir bireyimiz yerleşik hayatı kabul etmiyor.
‘HİÇBİR ŞEYE ERİŞEMEYECEĞİZ’
Vakit içinde insanların tabiatla münasebeti değişti ve bu doğayı tehdit eder hale geldi. Şu anda içinde bulunduğumuz iklim krizinin bunun sonucu olduğu açık. Sizce ne yapmalı?
Birinci dersi kendimden çıkarayım. Dedemden, kocaanamdan, kocababamdan öğretileri uygularsam, kendimden sonraki kuşağa de uygulatabilirim. Tüketim alışkanlıklarımıza derhal istikamet vermeli, ayar geçmeliyiz. Alışkanlıklarımızı yarı yarıya indirmeliyiz. Her birey sorumludur. Daima derim, keşke teker icat edilmeseydi de bu yollar yapılmasaydı. Bu yollar olmasaydı da, ben her yere yoldaşlarımla, keçilerimle gidebilirdim. Teker icat edildi, yollar yapıldı. Teknoloji icat edildi ve tüm canlıların sonunu getiriyoruz. Ben de buna dahilim, zira şu anda sizinle cep telefonuyla konuşuyorum. Bu alışkanlıklarımızı yarıya düşürmemiz lâzım. Şayet bunu dikkate almazsak, felaketleri kendi elimizle getiriyoruz. Öteki hatalı aramıyorum, evvel kendimden yola çıkıyorum. Şayet ben insansam, tüm canlıların sesi olarak, tüm canlıların kanısını lisana getirmek ismine, yanan ateşin alevini bile anlamalıyım ki, insan olduğumu anlayabileyim. Bir derenin başına oturunca, o deredeki suyun ahengi bana neyi anlatıyor, hüznü mü anlatıyor? O deredeki su iniltisinde kalan zerrecikler şayet bana gelecekteki felaketi anlatıyor, lakin ben anlayamıyorsam, insan değilim demektir. Şayet deredeki su akıp da “ben de gidiyorum, yolcuyum, seneye görüşemeyeceğiz” diyorsa şayet ve ben anlamadıysam, benim de insanlığımın sorgulanması lâzım. İnsan bunları anlamalı ve kendine bir istikamet çizmeli. Kullandığımız araçtan güce varıncaya kadar gözden geçirmeliyiz. Tahminen insan olarak bir şeylerin karşısında duramayacağız, lakin “yaptım” diyebilmeliyiz. 2011 yılında dedim ki, “keçilerimi, derelerimi vermeyeceğim”. Niçin dedim? Bugünkü olayları yıllar öncesinden görebiliyordum. Artık de yıllar sonra gelecek felaketleri görebiliyorum. Bir gün bu fırınlar çalışmayacak, hiçbir şeye erişemeyeceğiz. O gün yaşamak için ne yapabiliriz sorusunu soruyorum. Buna hazırlıklı olmalıyız. Bunlar okullarda öğretilmiyor insanlara, tabiat öğretiyor, ömür alanları öğretiyor.
Türkiye’de hükümran siyasi söylemi belirleyen temel ideoloji milliyetçilik. Münasebetiyle o cenahta “yerlilik, millilik” konuşuluyor, Türklerin tarihi kökenlerine ve Türklerin göçerlik kültürüne de atıflar yapılıyor. Böylesi bir iktidar baştayken, size yönelik çok baskıyı nasıl görüyorsunuz?
Biz milliyetçi değil, çıkarcı bir yönetimin azabındayız, gazabındayız. Ayrıyeten din, lisan, ırk, renk bizim için hiç kıymetli değildir. Bizim tek bir lisanımız, dinimiz, ırkımız vardır, o da tabiattır. Tabiatın lisanı benim dilim, tabiatın dini benim dinim, tabiatın rengi benim rengimdir. Bazen fırtına olur yapıtım, bazen aslan olur kükrerim, bazen de toprak olur, “basın üzerime, geçin” derim. Lakin bugünlerde olduğu üzere, bir gün bu tabiatın yok oluşuna göz yumanlar olursa, işte o vakit benim de tanımadığım bir celâllik doğar bende. “Niye” diyeceksin, benim bedellerimi bedelsiz gören, gözümde bedelsizdir. Emeğimi hiçe sayanlar, hiçimdir. Haksızlık yapanlar, sonradan icat olmuş lisanlar, dinler, ırklar ayrımı yapanlar var ya, karşısında Toroslar’ı, dağları bulur.
Az evvel “Bugünkü olayları yıllar öncesinden görebiliyordum. Artık de yıllar sonra gelecek felaketleri de görebiliyorum” dediniz. Geleceğe dair umudunuz yok mu?
Dünyaya gelen her yavru oğlak bize bir umut veriyor, anne sütünü emeyim, ayaklanayım, yürüyeyim diye. Dünyaya gelen her bebek bize gelecek vaat ediyor. Diyor ki, yetişeyim, bilinçleneyim, bu sistemi şekillendireceğim. Her tohum çatlıyor, bitki örtüsü olarak dünyaya geliyor, hayat alanında bize moral veriyor. Akşam olup havanın kararmasını dünyanın sonu olarak düşünmemeliyiz. Sonlu da olsa beynimizin bir köşesinde bu hoşlukların yer bulmasını sağlamalıyız… Bu ortada, söylemek istemedim, şarjım bitiyor. Yalnız bize borçlusunuz. Toroslar’a varırsanız burada bir çadırınız değil, bir yurdunuz var. Bu yurdun da kapısı yok ve tüm insanlığa açık.”
SÖYLEŞİNİN TAMAMI
Gazete Duvar
