Alex Fox
Günümüzden yaklaşık 8 bin yıl evvel, 50’li yaşlarında olan İskandinavyalı bir erkeğin kafatası İsveç’te tahta bir kazığa geçirildi. Kristin Romey’nin National Geographic mecmuasında aktardığı kadarıyla, İsveçli isimli sanatçı Oscar Nilsson’un hazırladığı bir yüz rekonstrüksiyonu, günümüz insanlarının bu gizemli erkeğin besbelli elmacık kemiklerini, mavi gözlerini ve kahverengi saçlarını görebilmelerini sağlıyor.
DİĞER CENAZELERLE BİRLİKTE BİR BATAKLIKTA BULUNDU
Arkeologlar, 2012 yılında İsveç’te bulunan Motala kentindeki Kanaljorden isimli hafriyat alanının bataklık tortusunda, bu adamın kafatasıyla birlikte sekiz öteki yetişkin ve bir bebeğin kafataslarını buldular. Yapılan keşif, insan kafataslarını kazıklara geçiren Mezolitik Dönem* avcı-toplayıcılarına dair birinci arkeolojik delilleri ortaya koyuyordu.
National Geographic’ten Elaina Zachos’un aktardığına nazaran, Kanaljorden bilhassa ilgi cazip bir alandı çünkü burada bulunan kalıntılar nadir görülen ve emelli bir halde yerleştirilmişti. Hayvan kemiklerini de içeren insan mezarı küçük bir gölün ortasında batırılmış haldeki taş bir platform üzerine yerleştirilmişti. Araştırmacılar, iki erkeğin kafataslarının içinde tahta kazık kalıntıları bulunduğunu tespit ettiler.
Gizmodo mecmuasından George Dvorsky’nin aktardığına nazaran, Nilsson, bu antik insanlardan Ludvig ismi verilen bir erkeğin yüzünü tanımlamak için kafatasını taramadan geçirdi ve kafatasının üç boyutlu plastik bir kopyasını yarattı. Akabinde, isimli tıp sanatkarı, Ludvig’in solgun derisini, saç ve göz rengini yakalamak için genetik delillere başvurdu. Bununla birlikte, en büyük zahmet, kafatasında eksik olan şeyden kaynaklanıyordu.
Nilsson, Smithsonian mecmuasına yağtığı açıklamada, “Kalıntılarda çene eksikti; bu yüzden kafatasını inceleyerek ve ölçerek hesap yapmak ve tekrar inşa etmek zorunda kaldım” diyor: “Bu vakit alan ve sıkıntı bir iş, [ve] bu kadar değerli bir modül eksik olduğunda natürel ki yanılgı yapma ihtimaliniz daha da büyük oluyor.”
İLHAMINI DOMUZLARDAN ALDI
Mezardaki yetişkinlere ilişkin Mezolitik kafataslarının birçoklarının çene kemikleri yerinde olmamasına karşın, bulguya ait 2018 tarihli bir makale, ayılar, yaban domuzu, geyik, mus ve porsuklar da dahil olmak üzere, çeşitli hayvanlara ilişkin çene kemiklerinin varlığını detaylı biçimde ortaya koydu. Yaban domuzu kalıntıları Nilsson’a, Ludvig’e hayvanın derisinden yapılma bir pelerin giydirmesi için esin kaynağı olmuş. Nilsson, Live Science’tan Laura Geggel’e verdiği demeçte “Yaban domuzu derisi giyiyordu” diyor: “İnsanlara ilişkin kafataslarının ve hayvan çenelerinin bulunduğu durumdan, kültürel ve dini inançlarında açık biçimde büyük bir mana taşıdıklarını görebiliriz.”
Ludvig’in saç modeli de ilhamını domuzlardan alıyor. Saçın ön kısmı hayvanın bedenindeki kısa kıllara benziyor, art kısım ise kuyruğu andıran bir tutam saçla tamamlanmış.
Nilsson bu saç usulünün, insanların Ludvig’in saçlarını nasıl kestiğini merak ettireceğini umduğunu lisana getiriyor. Çakmaktaşından yapılma keskin aletler bu işi yapabilirdi lakin bu avcı-toplayıcı muhtemelen Mezolitik bir ‘kuaförden’ yardım almaya muhtaçlık duymuş olmalıydı.
BENZERİ YARA İZLERİ TESPİT EDİLDİ
Araştırmacılar, Ludvig’in kesin vefat nedeninden şimdi emin değiller. Yüz rekonstrüksiyonu, kafatasının üst kısmında besbelli durumdaki iki-üç santim derinliğinde bir yara içeriyor; bununla birlikte, bu yara izi, güzelleşme belirtileri de gösteriyor. Mezar alanında bulunan yetişkin kafatasları, şaşırtan biçimde, kendine özel biçimlere sahip yara izleri sergiliyor: National Geographic’e nazaran, bayanlar başın ardında ve sağ tarafında yaralar taşırken, erkekler başın doruğunda tek bir darbe izi taşıyor.
İsveç’in Västerås kentinde bulunan Kültürel Miras Vakfı’nda misyonlu bir arkeolog ve araştırma makalesinin muharriri olan Fredrik Hallgren, 2018 yılında Live Science mecmuasına verdiği demeçte, “Birisi bu [yaralanmanın] akabinde onlara şefkat ve bakım sundu ve onları yine hayata döndürdü” diyor.
Ludvig’in kafatasının neden tahta bir kazığa geçirildiği de şimdi muhakkak değil. Daha eski hafriyatlar, Mezolitik Periyot avcı-toplayıcılarının, ölülerin vücut bütünlüğüne hürmet gösterme eğilimi taşıdıklarını ortaya koyuyor. Ve düşmanların başını kesme uygulaması tarihte lakin çok daha sonraları ortaya çıktı.
YİNE GÖMÜLMÜŞ OLABİLİRLER
Stockholm Üniversitesi’nden bir arkeolog ve araştırmanın ortak muharriri olan Anna Kjellström, 2018 yılında Gizmodo mecmuasına verdiği demeçte, “İki kafatasının [kazıklara] geçirilmiş olması, gölde ya da farklı bir yerde sergilenmekte olduklarını gösteriyor” demişti.
Kanaljorden bölgesinde yapılan hafriyat, buraya gömülen insanların başlarının kesildiğine ya da çenelerinin zorla ayrıldığına dair direkt bir ispata ulaşamadı. Arkeologlar, mezar alanındaki bireylerin başlarının ve alt çenelerinin, muhtemelen önemli bir uyuşmazlık yaşandıktan sonra düzenlenen yeni bir cenaze merasimi sırasında vücuttan ayrılmış olabileceğini lisana getiriyorlar.
Nilsson, yaptığı yüz rekonstrüksiyonunun, insanları yalnızca tarih ve arkeolojiye değil, Ludvig’i hayata döndürmek için gereken daha derin ayrıntıları sağlayan bilimin gücüne de bağlayacağını umuyor.
Yazının özgünü 30 Haziran 2020’de Smithsonian Mag sitesinde yayınlanmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
