HDP Bayan Meclisi Sözcüsü Ayşe Acar Başaran, Milletvekilleri Dilan Dirayet Taşdemir ve Oya Ersoy, Bayan Uyumu Üyeleri Feray Mertoğlu, Tülay Koçak, Hazal Karabey, Bayan Meclisi Üyeleri Kutsal Erdoğdu Çelik ve Bitlis Vilayet Bayan Meclisi üyelerinden oluşan heyet, “Kadınlar İçin Adalet” kampanyasının ikinci etabı olan “Kadın Yoksulluğuna Hayır” buluşmalarını gerçekleştirdiler.
Ege ve İç Anadolu’da sonra Urfa, Adıyaman, Dersim, Ağrı, Iğdır ve Bitlis’in Tatvan ilçesinde çalışan bayanlarla buluşan heyet, çalışan bayanların meselelerini diledi ve kayıt altına aldı. Heyetin müşahedelerini daha sonra rapor haline getirip çalışan bayanların problemlerine çözmeye yönelik teşebbüsleri olacak. HDP Bayan Meclisi Sözcüsü Ayşe Acar Başaran, bayanların karşılaştığı ekonomik ve toplumsal meselelerin çözülebilmesi için hükümeti zorlayacaklarını söyledi.
Başaran ile “Kadın Yoksulluğuna Hayır” programını, müşahedelerini ve sıkıntıların çözülmesine yönelik teklifleri hakkında konuştuk.
‘KADINLARIN MESELELERİ PANDEMİYLE ARTTI’
“Kadınlar için adalet” kampanyasının ikinci etabı olan “Kadın yoksulluğuna hayır” buluşmalarını anlatır mısınız? Bu türlü bir program hazırlamak nasıl bir muhtaçlıktan doğdu?
Biz HDP Bayan Meclisi olarak 10 Şubat’ta “Kadınlar İçin Adalet” kampanyasının startını verdik. Bayan ve adalet tarihi olarak çok yan yana gelmeyen iki tarif. Korona pandemisiyle bu uzaklık daha da görünür bir hale geldi. Bildiğiniz üzere kriz ve savaş süreçlerinde bayana yönelik şiddet artıyor, militarizmin had safhaya çıktığı ve krizlerin yönetilemediği her süreç de cinsiyetçi çıkışlarla sonuçlanıyor. Pandemiyle bir arada erkek hükümran sistemin yarattığı eşitsizlik ayyuka çıktı, bu süreç bayanlar için zorluğu kat be kat artan bir süreç haline geldi. Yargının erkek hükümran yaklaşımından bayanlar her devir nasibini almaktayken, AKP’nin “makul ve makbul kadın” dayatması, neredeyse bayanları öldürüldükleri için hatalı durumuna getirdi. Mahkeme salonları fail erkeklerin yargılandığı değil, bayana ve çocuğa yönelik hataların aklandığı, neredeyse yasallaştırıldığı alanlar haline geldi. Buna karşı özgürlük çabası yürüten, 8 Mart’a katılan, 25 Kasım’da bayana yönelik şiddete karşı alanlara çıkan bayanlar ise hatalı kabul edilerek onlarca yıllık cezalarla yargılandı. Dünyanın tümünde bayana yönelik şiddetin artma muhtemelliğine karşı tedbirler alınması tartışılırken, burada pandeminin birinci günlerinden İstanbul Mukavelesi tartışmaya açıldı, düzenekleri güçlendirmek yerine var olan düzenekler fonksiyonsuz hale getirildi. Örtülü af niteliğindeki infaz kanunuyla bayana ve çocuğa karşı kabahat işleyenler, mafya ve çeteler özgür kalırken bayan gayreti yürüten bayanlar cezaevinde vefata terk edildi. Salınan erkekler daha cezaevinden çıkmadan bayanları tehdit etti, cezaevinden salınınca da bayanlara şiddet uyguladılar, hatta kimilerini katlettiler. Bu adaletsizlikler sorununun bir boyutuyken aslında görünmeyen adaletsizliklerden kıymetli bir tanesi de toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve erkek iktidarın yarattığı bayan yoksulluğuydu. Bizler de kampanyanın ikinci etabını “Kadın Yoksulluğuna Hayır, Bayanlar İçin Adalet” sloganıyla sürdürmeyi kararlaştırdık.
‘İKTİDAR BAYANI AİLE KURUMUNUN İÇİNE KAPATTI’
İktidarın her geçen gün daha da berbata giden ekonomik siyasetleri, bir küme sermayedarın karını daha da bollaştırırken; toprağı, denizi rant için altın tepside sunarken halkı daha da fakirleştirdi. Yoksulluk sebebiyle insanların tek tek değil, toplu olarak intihar ettiği bir noktaya gelinen bir süreçte bayanlar açısından bu yoksulluk iki kat daha fazla derinleşmiş durumda. Bayanlar açısından artık yalnızca yoksulluk değil, yoksulluğun kadınlaşması kelam konusu. AKP, iktidara geldiği birinci günden bu yana bayanları birey olarak görmek yerine aile kurumu içinde tanımlayan ve bu yaklaşıma denk istihdam sağlayan bir siyaset üretti. Bu nedenle de bayanların istihdama iştirakini desteklemek bir yana, toplumsal cinsiyet rollerini pekiştiren toplumsal yardım siyasetleriyle bayanları aile içerisinde tutarak bayanlara engelli, yaşlı ve çocuk bakımını dayattı. Bayanlar birçok vakit teminatsız, kayıt dışı ve merdiven altı işletmelerde ya da işlerde çalışmak zorunda bırakıldı, çalışma alanlarından büsbütün izole edildi. Aslında güç olan çalışma şartları pandemiyle bir arada daha da güç bir hale geldi, bayanlar var olan bu işlerden de ayrılmak zorunda kaldı ya da işlerine hayatlarını riske atarak devam etmek zorunda kaldı.
Pandemi sürecinde işten çıkarmalar yasak olmasına karşın Kod 29 garabetinden en fazla bayanlar etkilendi. İşte tam da bu nedenlerle en yakıcı gündem olan şiddet ve cinayetlerin yanında bayanların hayatında büyük tesiri olan yoksulluğun nedeni, bunu ortaya çıkaran siyasetlerin tespitiyle tahlil yollarının bulunması, bayanların hayatları açısından elzem bir mevzu olarak önümüzde duruyor.
‘SARAY ÇADIRLARDAKİ YOKSULLUĞU GÖRMÜYOR’
Nasıl bir program izlediniz? Hangi kentlerde hangi iş alanlarında çalışan bayanlarla buluştunuz?
Bugüne kadar Ege, İç Anadolu ve bölge vilayetlerinde tarlalarda, yaylalarda, fabrikalarda, seralarda çalışan bayanlarla, müzisyen olup pandemi nedeniyle çalışamaz duruma gelen bayanlarla, seyyar satıcılık yapan ve meskenlerde emek veren bayanlarla bir ortaya geldik. Salonlarda toplanmak yerine çalışma alanlarına, çalışma alanı hayat alanı haline gelen mevsimlik tarım emekçilerinin yaşadığı çadır alanlarına gittik. Onların anlattığı, bizim ise dinleyen pozisyonunda olduğumuz bir çalışma biçimi yürütüyoruz. Zira hükümetin anlattığı, propagandasını yaptığı hayal dünyasının yanında bir de yakıcı hakikatlerin görünür olması, buna dair siyaset üretilmesi en elzem sorun. Bunun en iyi örneği Ankara’da yaptığımız çalışmaydı. Ankara’nın Bala ilçesinde, yani Meclis’e ve Cumhurbaşkanlığı Sarayı’na birkaç kilometre uzaklıkta görülen görünüm bile hükümetin siyasetleri sonucunda ortaya çıkan yoksulluğun en keskin fotoğrafı olarak karşımızda duruyor. Ülkenin bir ucundan ekmeğini kazanmak için gelen mevsimlik personeller çadırlarda yaşıyor. Çadırlarda elektrik yok, su için kilometrelerce yol kat etmek gerekiyor, çocuklar internete ve tablete ulaşamadıkları için eğitim alamıyorlar. Yaşadıkları yere bu kadar yakın bir yerde bile var olan yoksulluğu görmeyen, görmek istemeyenlerin; kendi konforlu alanlarından halka “Nerede aç var? Nankörler” diyenlerin yüzüne hakikatin fotoğrafını çarpmak için önümüzdeki günlerde de Çukurova ve Marmara bölgelerindeki vilayetlerde olacağız. Her kesitten bayanla bir ortaya gelmeye, bayanların yaşadıklarını dinlemeye; bayan yoksulluğunu, emeğin sömürüsünü görünür kılmaya devam edeceğiz. Tabi maksadımız yalnızca görünür kılmak değil, toplumun en büyük muhalefet gücü olan biz bayanların dayanışma ve örgütlü gücüyle iktidarı birebir vakitte yoksulluğa karşı tahlile zorlamak olacaktır.
‘KADINLAR 24 SAAT ÇALIŞIYOR’
Gittiğiniz kentlerde bayanları çalıştıkları alanlarda ziyaret ettiniz. Neler gördünüz? Bayanların çalışma şartlarıyla ilgili izleniminiz nedir? Sigortalı çalışma imkanları var mı? Emeklerinin karşılığını alabiliyorlar mı mesela?
En doğudan en batıya şartların birbirine benzediği aşikar bir durum. Ege’de çilek tarlasında çalışan bayanlarla bir ortaya geldiğimizde bayanlardan duyduklarımız ile Bitlis’te tarım personeli bayanların yaşadıkları neredeyse birebir.
Bayanlar çalıştıkları yerlerde birden fazla vakit teminatsız olarak çalışıyorlar. Sabahın erken saatlerinde tarlalara gelen bayanlar yaklaşık 12 saat sonucunda 70 ila 100 TL ortasında bir fiyat alıyorlar. Lakin hiçbir bayanın sigortası yok, birtakımı eşinin sigortasından yararlanıyor, birtakımı bir müddet ferdi olarak sigortasını yatırmaya çalışmış, lakin birçoklarının sigortası yok. Bayanlar açısından mesai yalnızca dışarıda çalıştıkları mühletle hudutlu da değil üstelik. Konuta gittiklerinde ya da ömür alanı olarak kullandıkları çadırlara gittiklerinde yemek, çamaşır, paklık, çocuk ve yaşlı bakımıyla ilgilenmek zorunda kalıyorlar ve bu durumda mesaileri neredeyse 24 saate tekabül ediyor. Bayanların çalıştıkları hiçbir yerde emeklerinin karşılıklarını almaları kelam konusu olmuyor. Zati emekleri sonucunda aldıkları fiyat birçok vakit erkekler tarafından kendilerinden alınıyor. Bayanların hiçbir mülkü olmamış esasen.
‘VELİLER ÜRKÜYOR, TÜRKÇE İSİMLE SESLENELİM Mİ’ DEMİŞLER
Yalnızca ekonomik siyasetler da değil üstelik, personel bayanlar iktidarın birçok siyasetinden direkt olarak ziyan görüyor. Mesela Ege’den sonraki birinci basın toplantımızda lisana getirdiğimiz bir durum vardı. Genç bir Kürt bayan, Ege Üniversitesi’nde Çocuk Gelişimi bitirmiş, fakat midye temizliyor. Nedenini sorduğumuzda kendi alanındaki işlerde torpilin işlediğini söyledi. Bulabildiği tek işte de patron “Veliler isminden ürküyor, Türkçe bir isimle seslenelim mi?” demiş, bunun üzerine genç bayan işi bırakmış. Elleri parçalanana kadar midye temizliyor, fakat ailesinin yanında memnun olduğunu söylüyor.
Tekrar Aydın’da çilek tarlasında genç bir bayanın eşi Van Büyükşehir Belediyesi’ne atanan kayyım ile işinden ediliyor. Tüm gayretlere karşın işine iade edilmiyor. Bunun üzerine Aydın’a göç ediyorlar. Bayan çilek tarlasında çalışıyor, eşi Marmaris’te. İki küçük çocuklarını bırakacakları yer yok. Bayan çocuklarını konutta bırakıp tarlaya gelmek zorunda kalıyor.
Adıyaman’da tütün emekçisi bir bayan edebiyat öğretmenliğini birinci sınıftan terk etmek zorunda kalmış, ikinci bir üniversiteye başlamış fakat geçim ıstırabından ötürü eğitimini yarıda bırakmış.
‘KADINLAR TAHLİL İSTİYOR’
Bu türlü bir sürü örnek var. Genç bayanlar iş bulamadıkları için devayı günlük çalışan işlerde bulabiliyor. Devletin kayyım siyasetinden eğitim siyasetine her yaklaşımı direkt bayanları etkiliyor.
Buluştuğumuz her bayan yalnızca ses olmamızı değil, tahlil de istiyorlar. İşte biz de tam da bu nedenle, iktidarın fakirleştirme siyasetlerini her alanda lisana getirerek, iktidarı tahlile zorlamak gayemiz. Bu elbette ki tek başımıza yapacağımız bir çalışma değildir. Örgütlü bayan gayreti ve dayanışmamızla bayanları bu çürümüş ve yoksulluğa mahkum eden sistemden kurtarabiliriz.
Ve gittiğimiz, gördüğümüz bayanlar bu durumun ziyadesiyle farkında lakin iktidardan, ülkedeki ekonomik gidişattan ümitleri yok, kendileri ile ilgili umutları esaslı bir değişimin bayan dayanışmasıyla olacağı istikametinde.
‘KADININ YOKSULLUĞU GÜNDEMİMİZDE OLACAK’
Bu çalışma ne kadar sürecek ve hangi bölgeleri kapsıyor?
Gittiğimiz yerde gördüğümüz değerli bir şey de aslında bayanlara bu biçimde temasın ne kadar az olduğu, bayanların kendini anlatmaya ve meselelerinin tahlili için adım atılmasına ne kadar gereksinim duyduğuydu. Bunun yanında iktidardan beklentinin neredeyse sıfır olduğu söylenebilir, bayanların asıl değişim beklentisinin bayan dayanışmasında olduğu bir defa daha görmüş olduk. Zira devlet erkanı gitmiş galoşlarla, ekip elbiselerle elinde çapayla poz vermiş, seçim sürecinde gidip vaatlerde bulunmuş, seçimler gelip geçmiş ancak kederler olduğu yerde duruyor. Hatta gün geçtikçe daha da artıyor. Çalışmanın birinci etabında bütün bölgelerden planlama çıkarma üzere bir yaklaşımımız var. Tabi ki bu çalışma bir mühlet dahilinde, lakin şimdiden belirlediğimiz bir mühlet yok. Fakat bu çalışmanın biçim değiştirmiş hali devam edecek. Zira bayan yoksulluğu dünün ve bugünün sorunu olmadığı üzere, bugünden yarına acilen da çözülemez. Bu mevzu politik olarak Bayan Meclisimizin her periyot gündeminde olmaya devam edecek.
Programın sonunda bir rapor hazırlamak ya da gibisi bir çalışmanız olacak mı?
Bu çalışmanın birinci etabının sonunda müşahede, sorun ve tahlil tekliflerimizin olacağı geniş çerçeveli bir rapor açıklayacağız. Mecliste, basında sık sık gündemleştiriyoruz, bayanların kelamlarını lisana getiriyoruz, fakat ayrıyeten ilgili bakanlıklara soracağımız sorularla ve yerellerdeki çalışmalarla mümkün olduğunca destekleyeceğiz çalışmamızı. Ve gayretimiz, bayanlara dayatılmak istenen bu yoksulluk ortadan büsbütün kalkana kadar devam edecek.
Gazete Duvar
