11 Mayıs 2011’de İstanbul’da imzaya açıldığı için ‘İstanbul Sözleşmesi’ ismiyle anılan Bayanlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Gayrete Ait Avrupa Kurulu Sözleşmesi’ni imzalayan birinci ülke Türkiye olmuştu.
1 Ağustos 2014’te yürürlüğe giren İstanbul Mukavelesi, bayanlar ile erkekler ortasındaki tarihî eşitlikçi olmayan güç ilgisinin şuuruyla hukuk içtihatını düzenleyen bir grup tedbir ve yükümlülükler içeriyor.
İstanbul Sözleşmesi’nden çıkılacağına dair verilen birinci sinyal Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 1 Temmuz’da yapılan AK Parti Genişletilmiş Vilayet Liderleri Toplantısı’nda söyledikleriydi:
“Çalışıp gözden geçirin. Halk istiyorsa kaldırın. Halkın talebi kaldırılması istikametindeyse, buna nazaran bir karar verilsin. Halk ne derse o olur.”
Toplantıdan bir gün sonra AK Parti Genel Başkanvekili Numan Kurtulmuş çeşitli mahallî televizyon kanallarında tıpkı anda canlı yayımlanan “Anadolu Soruyor” programında şunları söyledi:
“İstanbul Kontratı olmazsa Türkiye’de bayana karşı şiddet artar tezi de bir kent efsanesidir. Palavra yanlış propagandadır. (…) Bunun aileye ziyan verdiği konusunda kaygılar var. Nasıl tarzını yerine getirerek bu mukavele imzalanmışsa, tıpkı biçimde metodu yerine getirilerek bu mukaveleden çıkılır.”
Ayasofya Müzesi’nin mescide dönüştürülmesi, İstanbul Mukavelesi derken hükümet nereye varmak istiyor? Bütün bu atakların ideolojik saikleri neler? Hükümet kendi ideolojilerini tasdikleyen ve buna nazaran kelam söyleyen yeni bir ulema sınıfı yaratmış olabilir mi? İlahiyatçılar özgürce konuşabiliyorlar mı?
‘Kadın Aleyhtarı Rivayetler Üzerinde Ataerkil Geleneğin Tesirleri’ bahisli teziyle doktorasını veren, 1994 yılından beri Başşehir Bayan Platformu’nun faal üyesi olan ilahiyatçı Hidayet Şefkatli Tuksal’la konuştuk.
İstanbul Kontratından niçin çıkmak isteniyor?
Yakın vakitlerde yapılan bir ankette, İstanbul Kontratının toplumun büyük çoğunluğu tarafından bilinmediği ortaya çıkmıştı. Türel bir metin olduğunu düşündükleri için okumuyorlar ve lobilerin propogandalarına nazaran karar verip görüş beyan ediyor beşerler çoklukla. Bu tahminen idare kademesi için de geçerli. İçinde hukukçuların da olduğu Mukavele tersi bir lobinin propogandaları sonucunda toplumda bir hassasiyet oluştu. Bu hassasiyete olumlu karşılık vermenin, tabandaki muhafazakar kitlenin memnuniyetini getireceği ve Ak Partiye takviyenin devam edeceği beklentisinden hareket ediliyor. Bence sorun en genel çizgileriyle bu halde açıklanabilir.
Kontratın ulusal bedelleri, aile mefhumunu olumsuz manada etkilediği lisana getiriliyor. Hükümet kendi ideolojilerini tasdikleyen ve buna nazaran kelam söyleyen yeni bir ulema sınıfı yaratmış olabilir mi? İlahiyatçılar özgürce konuşabiliyorlar mı?
Bu ülkede her devir hakim kümelerin, hükümetlerin sözcüleri üzere davranan ilahiyatçılar olmuştur, muhalefet eden ilahiyatçılar da olmuştur. Fakat genelde, başına iş almamak için susan ilahiyatçı sayısı daha fazla olmuştur. İlahiyatçıları hükümetler değil, ilahiyat fakülteleri yetiştirir. 28 Şubat sürecinde İmam hatipli öğrencilere getirilen katsayı engellemesi yüzünden öteki mesleklere yönelmek isteyen, tabip, mühendis, fizikçi olmak isteyen pek çok genç istemediği halde ilahiyatçı olmak zorunda kaldı. O günlerde yaşadıkları zorbalığa, bu gün hükümete dayanak olarak karşılık veriyor olabilirler. Bu sıkıntı yalnızca bugünkü hükümetin niyetleri ve icraatları ile açıklanamayacak kadar eski bir sorundur.
‘DİNDAR BAYANLAR ÖZGÜRCE YAŞAYACAKLARI BİR ÖMÜR İÇİN ÇABA VERDİLER’
Eski bir problem derken hangi periyoda işaret ediyorsunuz?
Cumhuriyetin birinci yılları ve Tek Parti periyodu boyunca uygulanan din zıddı siyasetlerin da bir sonucudur bu gün yaşananlar. O günlerde yaratılan derin kutuplaşmanın bu günlere kalmış izleri, tesirleri ve sonuçlarıdır bu gün yaşadıklarımız, maalesef. Hükümetin icraatlarına karşı çıkan ilahiyatçıların bir kısmı susuyor lakin bir kısmı da özgürce konuşuyor. Önümüzdeki günlerde başlarına bir şey gelmezse, demek ki özgürce konuşma imkanı varmış diyebiliriz.
Müslüman ülkelerde bayanların özgürce yaşayacağı bir hayat inşa edilebilir mi?
‘Kadınların özgürce yaşayacağı bir yaşam’ derken hangi standartlarda bir özgürlükten bahsettiğimizi belirlemek kıymetli bir detay. Zira bayanlar açısından özgürlük standartlarının yüksek olduğu düşünülen Fransa üzere bir ülkede, Müslüman bir bayan haşemayla plaja gittiğinde, polisi buluyor karşısında mesela ve çeşitli kademelerde başörtüsü yasaklarıyla mesleğinden ve eğitim hayatından uzaklaşmak zorunda kalabiliyor. Ülkemizde de yıllarca dindar bayanlar özgürce yaşayacakları bir hayat için uğraş vermek zorunda kaldılar hem de kimlere karşı… Üstelik burası Fransa değildi, çoğunluğu Müslüman olan bir ülkeydi. Tahminen de evvel bayanların, bayan hakları savunucularının neyin özgürlük olduğu neyin olmadığı konusunda oturup birbirlerini dinlemeleri gerekiyor. Ülkü olarak şunu söyleyebiliriz: Maddelerle düzenlenmiş bir alanda kimsenin kimseye karışma hakkının olmadığı ve ferdi seçimlerin teminat altına alındığı bir hayat sistemi bayanlar için de özgürlük standartlarını yükseltebilir. Bunu yapan ülkeler var, lakin Müslümanlar azınlık olduklarında savundukları ve yararlandıkları bu sistemi, çoğunluk olduklarında uygun bulmuyorlar ekseriyetle.
Neden uygun bulmuyor?
Zira Müslüman toplumların dünya görüşlerini etkileyen kanaat liderleri, çok uzak bir geçmişte ve o günün koşullarına uygun olarak oluşturulan fıkıh kurallarını temel almaya devam ediyorlar. Dini anlayışlarını bu kanaat başkanlarını izleyerek oluşturan kitleler de, bu yapıyı destekliyorlar. Lakin, bu yapının yekpare bir bütün olmadığını biliyoruz. Bayanlar konusunda en tutucu çevreler bile, erkeklerin hakim olduğu ticaret, siyaset, iktisat vs. üzere alanlarda fıkhın kararlarını yenileyerek, ya da fıkıhtan istedikleri fetvaları almayı becererek çağdaş düzenlemelere ahenk sağlayabiliyorlar. Burada istisna ettikleri mevzular ekseriyetle bayan ve aile nizamıyla ilgili olanlar.
‘ÖZGÜRLÜĞÜN BEDELİ BAZEN BAYANLAR İÇİN AĞIR OLABİLİYOR’
Niye aile ve bayana ayrıyeten ehemmiyet veriliyor?
Bu iki bahis bütün dünyada bir tartışma alanı, zira bayan özgürlüğü konusunda ileri kabul edilen standartlara ulaşmış ülkelerde, bu sefer öteki problemler ortaya çıkıyor ve onlara tahlil aranıyor. Biz erken yaşta çocuk evlilikleriyle çocuk istismarını konuşuyoruz, onlar çocuk anneleri konuşuyorlar. Bayana yönelik şiddet, taciz ve tecavüzler hem buraların, hem de oraların sorunu olmaya devam ediyor, fakat şiddetle uğraş sistemleri oralarda daha güçlü. Tek ebeveynli aileler, yalnızlık, alkol ve uyuşturucu üzere bağımlılıklar bayanları çok etkileyen problemler olmaya devam ediyor. Mesela eski Sovyet sisteminin kesimi olmuş ve yasal olarak bayanlara erkeklerle eşit seviyede hak ve özgürlüğün tanındığı ülkeler üzerine yapılan akademik çalışmalarda, bayanları güçlendiren bu siyasetin, erkeği ailesi ve çocukları konusunda ilgisiz ve sorumsuz hale getirerek, aileyle ilgili her şeyin bayanların sırtına yüklenmesiyle sonuçlandığından şikayetçi bayanlar. Bu yüzden dini kümeler bu ülkelerde çok fazla bayan destekçi bulabiliyor. Özgürlüğün bedeli ya da faturası bazen bayanların beklemediği kadar ağır da olabiliyor. Bu yüzden, bu türlü bahislerde, ters kesitlerin bayanlara yönelik ‘Sizin için neyin iyi ve hoş olduğunu biz biliriz, bizi dinleyin, kurtuluşa erin’ halinden uzaklaşmaları gerekiyor. Her kesimde ideolojik katılığa kapılmadan, daha çok bayanı dinleyerek tahminen de görüşlerin revize edilmesi gerekiyor.
‘AK PARTİ GEÇMİŞİN EZİK SİYASETLERİNE NAZARAN ŞAHSİYETLİ BULUNUYOR’
Ayasofya, İstanbul Sözleşmesi… Tüm bunlar ideolojik inşa sürecinin modülleri mı? Nereye varılmak isteniyor?
Bence bunlar evvelce düşünülmüş, planlanmış bir stratejinin kesimi değiller. Zira 1 yıl evvel Ayasofya’nın ibadete açılmasını istenmedik sonuçlara yol açabilecek bir tutum olarak görüp, bu oyuna gelmeyeceğini söyleyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir yıl sonra güya hiç bu kelamları söylememiş üzere farklı bir tavır sergiliyor. İstanbul Mukavelesi de 2011 yılında Ak Parti hükümetinin inisiyatifiyle ve iştirakiyle hazırlandı, imzalandı. Yani CHP değildi bu mukaveleyi hazırlayan… Pekala artık ne oldu da, bundan da geri adım atılması düşünülüyor? Bence iki husus da, Ak Partinin muhafazakar kesimde eriyen oylarıyla ilgili birer deva olarak, kısa devir karı hedeflenerek ileri sürülmüş tahlil önerileri… Burada attıkları taşın ne kadar çok kurbağa ürküteceğine dair bir hesap yapılıyor ve gelecek yansıların yaratacağı telaş ortamının Ak Partinin eriyen tabanını tekrar konsolide etmesi umuluyor.
AK Parti’nin bugün geldiği yer için muhafazakar kısımlarda ne konuşuluyor?
Yaşları Ak Parti periyodu öncesine yeten yetişkinlerin kıymetli bir kısmı, geçmiş periyotlarda yaşanan zahmetleri unutmuş değil. Hem siyasi, hem ekonomik, hem de dini manada çok daha makus günler yaşandığını, küçük jakoben bir seçkinin akademiyi, yargıyı, askeriyeyi, ekonomiyi ve medyayı nasıl domine ettiğini, nasıl baskıcı sistemler kurduklarını ve ‘yurdum insanı’ diyebileceğimiz sıradan yurttaşları nasıl mutsuz ettiklerini hatırlıyorlar. Ve o günün mirasçısı olan siyasetçilere ne olursa olsun güvenmiyorlar. Erdoğan’ın ve Ak Parti’nin bilhassa dış siyasetteki atak siyasetleri, bedeli ağır sonuçlara hamile olsa da, geçmişin ‘ezik’ siyasetlerine nazaran daha şahsiyetli, prestijli bulunuyor. Son 18 yılda vatandaşın hayatında çok şey değişti hakikaten de…
Mesela ne değişti?
En kolayı, uçak üzere bir araca binebilmek imtiyazlı küçük bir kitlenin ayrıcalığı olmaktan çıktı, geniş kitlelerin erişebildiği bir imkan haline geldi. Bunları küçük şeyler sananlar yanılıyorlar. Bunlar vatandaşın nezdinde değerli şeylerdir; onları –kendi gözlerinde- ikinci sınıf yurttaş olmaktan çıkaran şeylerdir. Kürt ve Alevi sorunu konusunda başlatılan demokratikleşme adımlarının akim kalmasına, hatta sert kimlik siyasetlerine geri dönülmüş olmasına karşın, sıradan vatandaşın bugün geçmişe nazaran çok daha prestijli hale gelmesi, Ak Parti’nin muhafazakar kesimde çok takdir edilen başarılarıdır. Lakin, Ak Parti’nin bu siyasetlerinde istikrar olmaması, FETÖ sorununda olduğu üzere her şeyin bir anda bilakis dönebilecek bir kırılganlıkta olması, yeni sistemde kurumların ve kurumsallığın etkisizleşmesi, iktisadın berbatlaşması ve daha da kötüleşeceğine dair korkular muhafazakar bölümün bu sadık bölümlerini de endişelendiriyor.
Muhafazakar bölümün gençleri ise, büyüklerinin anılarından haberdar olsa da, daha geniş bir perspektiften, daha farklı alternatiflere de sıcak bakan, daha ölçülü ve daha az sadık bir kitleyi oluşturuyor. Onlar daha eleştiren bir taraftalar ve özgürlükleri daha çok önemsiyorlar diye düşünüyorum. Bilhassa muhafazakar bölümdeki genç bayanların kadın haklarından geriye gidiş manasına gelecek her adımda reaksiyon duyduklarını, bunu çok yüksek sesle tabir edemeseler de, bu mevzuda telaşlı olduklarını görüyorum. Yakın vakitte twitterda gerçekleştirilen erkeklerle ilgili bir aksiyona çok sayıda bayanın katılmış olması çok değerli bir göstergeydi ve bu muhafazakar erkekleri bayağı huzursuz etti. Bayan cinayetleri ve bayana yönelik şiddet sorunu ve bu bağlamda İstanbul Mukavelesi de, genç bayanların yakından takip ettiği problemler. Hükümet, oylarını kaybetmemek için bayanların taleplerini dikkate almak zorunda kalacaktır diye düşünüyorum ki Bahçeli şimdiden bunun işaretini verdi.
Gazete Duvar
