Osman Çaklı
UŞAK – 2019 bilgilerine nazaran Türkiye, dünyada en çok jeotermal güç üreten dördüncü ülke. Jeotermal güç santrallerinin (JES) en fazla bulunduğu yer olan Ege Bölgesi’nde etkin jeotermal santrali 49 iken yenilerinin kurulması için de devam eden çalışmalar mevcut. Kurulması planlanan santraller ise ya tarım topraklarında ya da yerlerdeki ziraî faaliyetleri etkileyecek kadar yakınında.
Ege Bölgesi’nde yer alan Büyük Menderes Havzası’ndaki suyun yüzde 79’u ziraî hedefli kullanılıyor. Havza üzerinde kurulan JES’lerin halk ve etraf sıhhati yanı sıra tarım ve besine verdiği ziyanlar, çiftçiler ve etraf örgütleri tarafından tartışılmaya devam ediyor. “Temiz enerji” olduğu söylense de yüzey sularına kimyasal salınım yapan şirketlere yönelik açılan davalarda, çevresel tesirlerinden ötürü çalıştırılmasına müsaade verilmeyen JES’lerin olduğu biliniyor.
Ali Bülent Fazilet
Bölgede JES’lerin tarım topraklarına kurulması ve sonuçları hakkında Çiftçi Sendikaları Konfederasyonu Genel Lideri Ali Bülent Erdem’le konuştuk.
‘SOMA’DA ÖLEN 301 MADENCİNİN BIRDEN FAZLA TÜTÜNCÜ ÇOCUĞUYDU’
Tarım toprakları üzerine kurulan güç santrallerine neden karşı çıkıyorsunuz ve neyi talep ediyorsunuz?
Güce dayalı kalkınma biçimini Türkiye 2002 yılından beri kabul etti. Bu devir birebir vakitte madenlerin özelleştirilmeye, taşeronlaştırılmaya başlandığı süreç. 1999 ve 2001 yıllarında IMF ve Dünya Bankası’nın uyguladığı tarımda dönüşüm, tarımda tekrar yapılandırma projesi hayata geçirildi. Bir yandan tarım süratle tahrip edilirken, öteki yandan güç şirketlerinin önü açılmaya başlandı. Çiftçi-Sen olarak tabi ki tarım yerlerinin güç santrallerine açılmasına karşıyız. Tarımda yaşanan tahribatla birlikte bitirilen tütüncülüğün sonucunda çiftçiler madenlerde, güç santrallerinde çalışmaya başladı.
Güce dayalı değişimin en ağır olarak hissedildiği yerlerden biri olan Soma’da maden faciasında ölen 301 madencinin birden fazla ya tütüncü ya da tütüncü çocuğuydu. Geçmişte tütün üreten çiftçilerin çocukları yer altında hayatlarını kaybetti.
Geçmişin çiftçileri, tarım toprakları tahrip edilince çaresiz kente göç etti. Kentlerde de en ağır işlerde çalışmaya başladı ve besine muhtaç bir hale geldi. Evliya Çelebi bu bölge için ‘dağlarından yağ ovalarından bal akıyor’ diyor. Bugün tarım yerleri jeotermal güç santrallerine kurban ediliyor. Güce yönelik gelişmeler tarımdaki çözülüşü hızlandırıyor. Bu yüzden karşı çıkıyoruz ve ‘köylü haklarının’ uygulanması, pak toprağa, pak suya çiftçilerin erişim hakkının tanınmasını talep ediyoruz.
‘JES’LER PAK GÜÇ DEĞİL’
JES’ler için ‘temiz ve sağlam enerji’ argümanı kullanılıyor. Ve güç de bugün temel gereksinimlerden bir tanesi yani santraller hiç olmasın mı diyorsunuz? Bu mevzu da sizin fikirleriniz neler?
Hiçbir güç pak değildir. En fazla rüzgâr gücü için pak deniyor. Onlar da kuşların göç yollarına kuruluyor ve oradaki doğal ömür bozuluyor. Burada şunu sormak lazım: Kim için güç?
Güç, kalkınmanın ya da endüstrileşmenin aracı olarak yapıldığı vakit bu kadar tahribata neden oluyor. Aslında sorunun kendisi tartışılmalı bir nokta. Biz gücün demokratikleştirilmesini savunuyoruz. Gücün demokratikleşmesi, o bölgede bulunan insanların gereksinim duydukları güç tercihini kendilerinin yapabilmesi ve güce ulaşmasıdır. ‘Tarımla geçimini sağlayan insanların yerleri üzerinde güç santrali yapıyoruz.’ Neden? Güce gereksinimimiz var. Besinin kendisi aslında en büyük güç. Bir bölgeyi olduğu üzere güce feda etmenin kabul edilebilir olduğunu düşünmüyoruz. JES’ler pak güç olamaz. Şirketler reenjeksiyon yapmak yerine suyu kimyasallar ile kirletiyor. Bitkiler, ağaçlar ziyan görüyor. Aydın’daki sıkıntıları görüyoruz, Alaşehir keza o denli, Salihli’de tıpkı şeyleri yaşayacak. JES’ler bölgede tarım yerlerini zehirledi.
Güç santralleri tarımı nasıl etkiledi?
Devamlı çok su, ağır güç ve kimyasal kullandırmak üzerine geliştirilen tarım stili var. Bunu yürütebilmek, daha fazla suya muhtaçlık duymakla mümkün. Sorunun kendisi, hem suyu güç olarak kullanmak istiyor, hem de çiftçilere daha fazla su tüketimini dayatıyor. Üretemez duruma gelen çiftçi, topraklarını terk etmeye başlıyor. Doğal kaynaklarımızı korumak zorundayız. Çiftçilerin de birtakım süreçlere müdahil olup demokratik olarak su kullanımını kendilerinin yürütebiliyor olması lazım. Lakin Türkiye, bütün bu süreçlerin ortadan kaldırıldığı bir devri yaşıyor. Daha geniş yerlerde şirketlere yaptırılacak tarım biçimine geçilmeye çalışılıyor. Biz ısrarla karşı çıkıyoruz.
Son olarak Çiftçi-Sen tek başına sorunu çözebilir mi? Uğraş perspektifinizden bahseder misiniz?
Ekolojistleri, çevrecileri, çiftçileri bir ortaya getirecek davranış olarak ‘gıda egemenliğini’ savunuyoruz. Her insanın besine ulaşma hakkı var. Bu hak lokal kültüre ve tohuma uygun olmak zorunda. Tarımın şirketleşmesiyle birlikte nasıl üretip ne kadar tüketeceğimize de şirketler karar vermeye başladı. Gezegen buna dayanamıyor. Pandemi de buradan ortaya çıktı. Tabiatta bütün halde yaşayan hayvan, böcek, bitki ve insanların yapısı bozuluyor ve salgınlar meydana geliyor.
Tahlilin kendisi ekolojik köylü tarımına dönülmesi olmalı. Ekolojik köylü tarımı yapıyorsanız, pak su ile toprağa ve bozulmamış ekolojik sisteme muhtaçlık var. Bu yoksa şayet, sağlıklı besin üretme talihini kaybediyorsunuz. JES’lere, HES’lere, RES’lere karşı olmak durumundasınız. Bu manada çabayı güçlendirmek için birleştirmek gerekiyor. Ekolojik yapının bozulmasına karşı duranların, hayat alanlarının yok edilmesine karşı çıkan göçerlerin vs. hepsinin birlikte gayret etmesi ve kendi besin sistemini tekrar kurması gerekir. Besin egemenliğinden bunu anlıyoruz ve bunun çabasını yürütmeye çalışıyoruz. (DUVAR)
Gazete Duvar
