ANKARA – Petrol fiyatlarındaki artış gözleri 1 Haziran’daki OPEC+ toplantısına çevirdi. OPEC üyeleri ve OPEC dışından Rusya başta olmak üzere Azerbaycan ve Kazakistan üzere üreticilerin bakanlarının katıldığı toplantı kararı uyarınca OPEC+ haziran 350 bin, temmuzda 441 bin varil üretim artışı yapacak. Yani OPEC+ Temmuz ayıyla birlikte piyasaya yaklaşık 100 bin varil ekstra petrol pompalayacak.
Petrolü bu hafta gündemde tutan bir başka gelişme de OPEC üyesi devletlerden Libya’nın açıklamasıydı. Libya hükümeti, ülkelerinde faal biçimde çalışan İtalyan şirketi ENİ’yi en kıymetli ortakları olarak gördüklerini ve İtalyan şirketlerinin ayrıcalıklı olduğunu tabir etti. Bu açıklamayla Trablus, Türkiye başta olmak üzere Libya’daki başka aktörlere sonlu iştirakten öte bir yol kalmadığını da söylemiş oldu.
PETROL ŞİRKETLERİ LİBYA’YA AKIN EDİYOR
Libya, 48 milyar varillik petrol rezerviyle dünyadaki petrol kaynaklarının yüzde 3’üne sahip. Ham petrole ulaşma masrafının yer yapısı ve kaynağın bulunduğu derinlik açısından düşük olması, Libya’yı üreticiler acısından cazip bir merkez kılıyor. Bunun yanında Libya petrolünün düşük sülfürlü olması (crude sweet), bilhassa Avrupa pazarında bu petrole olan ilgisi artırıyor.
Tüketicilerin Libya petrolleri dahil, düşük sülfürlü petrole yönelmesinin maliyet ve vakit açısından geçerli sebepleri var. Sülfür petrol üreticileri ve piyasa açısından “ne kadar düşük o kadar iyi” diye ele alınan bir unsur. Düşük sülfür içeren petrolün hem ayrıştırma hem damıtmada maliyeti düşük. Buysa petrolün dizel ve akaryakıta daha kolay çevrilebilmesini sağlıyor.
Libya petrollerinin kalitesi ile rezerv oranı, 2011’de Muammer Kaddafi’nin iktidardan devrilmesi sonrasında ülkenin milletlerarası petrol şirketlerinin akınına uğramasına neden oldu. Hali hazırda Libya’da faaliyet gösteren kimi şirketler şu biçimde: İtalya-ENİ, Fransa-Total, Rusya-Gazprom, Brezilya-Petrobras, ABD-Exxon, İngiltere-BP, Çin-Sanbus, İspanya-Repsol. Lakin Trablus’a nazaran eşitler ortasındaki birinci İtalyan ENİ.
NEDEN ENİ?
1953’te devlet eliyle kurulan ENİ, İtalya’nın en kıymetli güç şirketlerinden. Bugün de altın payı (yüzde 30) İtalyan devletine ilişkin. Global seviyede Mısır’dan Venezula’ya kadar 44 ülkede proje yürüten ENİ’nin etkin olduğu adreslerden biri de Libya. Şirketin Libya’da keşif ve üretim alanını kapsayan 11 lisansı bulunuyor. Üstelik ENİ sırf petrol değil, doğal gaz için de Libya ile iş birliği yapıyor. Son üretim bilgileri incelendiğinde ENİ’nin Libya petrollerinin 3’te 1’ini denetim ettiği görülüyor. Bir diğer anlatımla Libya menşeli üç varil petrolden en az birinde ENİ damgası var.
ENİ’nin bölgedeki varlığı ve ona verilen değer, İtalya’nın Libya’ya dönük siyasetiyle yakından alakalı. Uzun devir İtalyan sömürgesi olan Libya, bağımsızlık sonrasında İtalya ve İtalyan şirketleriyle temasları sürdü. 2008-2009 ortasında iki devlet ortasındaki ilgilerin ağırlaşmasıyla İtalya, Libya halkından “geçmişte yaşananlar için” özür diledi. Fakat bu özrün bir kaidesi vardı: Libya’nın İtalyan şirketleriyle yatırım münasebetini perçinlemesi! Bu koşul 2011’den sonra da geçerliliğini korudu ve ENİ buradaki faaliyetlerine devam edeceğinin altını çizdi. Gerçekten hükümetler değişse de Libya iç savaşa sürüklense de ENİ Libya petrolünün vanasını elinde tuttu. 1 Haziran’da Ulusal Birlik Hükümeti’nin Başbakanı Abdülhamid Dibeybe’nin alt yapıdan telekomünikasyona kadar İtalyan şirketlerine “hoş geldiniz” demesini, petrolde en büyük ortaklarının ENİ olduğunu yinelemesini bu tarihi mirasla okumak gerekiyor. Dibeybe’nin dediği üzere Libya her ülkeden gelecek yardıma açık, fakat İtalyan şirketleri ayrıcalıklı.
TÜRKİYE’YE KALAN: SONLU PAYDAŞLIK
Türkiye-Libya siyasetinde son yıllarda daima inşaat ve petrol yatırımlarında bu Kuzey Afrika ülkesinin “cazip bir pazar olması” vurgulandı. Gerçekten yalnızca bu periyotta de değil, 2007’de Türkiye Petrolleri Anonim İştiraki (TPAO) ülkede petrol arama çalışması yapmaya başlamıştı. 2014’te faaliyetlerine orta veren TPAO’nun buradaki varlığı elindeki projelerle sürecek. Bununla birlikte yeni hükümetin Türkiye dahil başka devletlere dönük “yabancı güçleri ülkemizden çekin” çıkışı Libya ile Türkiye’nin dış siyasette farklı öncelik ve projeksiyonlara sahip olduğunu gösteriyor.
Türkiye’nin Libya siyasetinde elini fazlaca muhakkak etmesi, Libya halkından fazla “petrol” ve “inşaat” vurgusu Libya hükümetinde de kampın öteki tarafında duran devletlerde de antipatiye neden oldu/oluyor. İşte bu noktada Libya Ulusal Hükümeti Başbakanı’nın İtalya’da verdiği iletiler, yalnızca İtalya’nın bölgedeki tartısına işaret etmiyor, Türkiye’nin yanlış hesaplarını da ortaya koyuyor. Bir diğer anlatımla petrol ve inşaat görüntüsü Ankara’dan öbür Trablus’tan diğer görünüyor. Trablus da tıpkı daha evvel olduğu üzere tarafını Ankara yerine Roma’ya döndü. Bu noktada Türkiye’ye kalan ise lakin var olan yatırımların devam ettiği, TPAO’nun hudutlu bir üretime sahip olduğu paydaşlık…
Gazete Duvar
