ABD Başkanı’nın siyasetlerinde kıymetli bir mihenk taşı olan, yeni seçilmiş liderin 100’üncü günü, Joe Biden için geldi. Biden, bugünlerde tartışmaya açtığı 3 trilyon dolara yakın ağır altyapı atılımları ile gerek ülkenin temel iktisadi yapısını, gerekse istihdam siyasetlerini derinden etkileyecek adımlar atmakta. Biden ile II. Dünya Savaşı ABD lideri, hasebiyle Nazileri de yenmiş olan Franklin Delano Roosevelt (FDR) ortasında benzetme yapanlar çok var. Aslında bu benzetme çok da temelsiz olmayabilir. Doç. Dr. Kumru Toktamış, bu mevzu ile ilgili soruları yanıtladı.
Rumet Serhat: Bu uzun ve bize büsbütün çetrefilli, dağınık gelen mevzuyu açmak için “Kimdir bu FDR?” diye sormak istiyorum. Yalnızca bir ABD lideri değil, birebir vakitte da şayet bir ABD aristokrasisinden bahsedecek olursak o sınıfın üyeleri ortasında dahi kıymetli bir ailenin üyesi. ABD’nin 42 yaşında en genç lideri olan Theodore Roosevelt’in beşinci göbekten kuzeni. Theodore Roosevelt’in yeğeni olan eşi Eleanor Roosevelt ise sınıfsal ve bayan hakları ve insan hakları konusunda çalışmalarına resmi ve ferdî olarak devam etmiş biri.
Kumru Toktamış: Franklin Delano Roosevelt, ABD’nin 32’nci devlet lideridir. Çok varlıklı ve nüfuzlu bir aileden gelmesine karşın 30’lu yaşlarında çocuk felci hastalığı sonucu bacakları fonksiyonunu kaybetmiş olsa da siyasetten geri durmamış, savaş periyodu lideri olduğu için 1933 yılından 1945’de ölene kadar dört periyot başkanlık yapmıştır. Aslında, ABD’de iki devir kanunu kendisinden sonra getirilmiştir, evvelce yalnızca adet üzere iki periyottu.
Dünya FDR’ı Nazileri yenmiş önderlerden biri olarak tanır. Bu manada olağan ki anti-faşisttir. ABD’de ise ismi Yeni Mutabakat* ile birlikte anılır ki, bu dünya görüşünüze nazaran ABD’de toplumsal demokrasinin (ABD’de liberal derler) kurucusu yahut iktisada büyük devlet müdahalelerinin yaratıcısı (Cumhuriyetçilere göre), yahut ülkede toplumsal refahı tekrar inşa ederek komünist dalganın yükselmesinin önüne geçmiş üçkâğıtçı bir kapitalizm savunucusu manalarına gelir. Neresinden bakarsanız bakın, 1929 Büyük Buhranının yarattığı yıkımların önünü alan iktisadi ve toplumsal programlardır bunlar.
RS: Kısaca özetleyebilirsek, dünya tarihinde birinci kez emperyalist bir imparatorluğa başkaldırıp yerine bir cumhuriyet kurabilen bu ülkede bağımsızlıktan sonra bu iki partinin temelleri nasıl oluşuyor?
KT: Ülke kurulduğunda partiler değil de fraksiyonlar var: Güçlü merkezi devletçilik taraftarı federalistler, ki bunların başında merkez bankasının kurucusu Alexander Hamilton var-, ile gücün eyaletlerde dağılmasını savunan, merkezi devletin gücüne karşı çıkan, anti-federalistler, ki bunlardan Demokrat Cumhuriyetçiler yahut Jefferson Demokratları diye kelam edilir. Daha çok kuzey batıda taraftar bulan federalistler sistem içinde buharlaşırken, Demokrat Cumhuriyetçiler lakin 19’uncu yüzyıl ortasında bugünkü iki farklı parti haline geliyorlar
‘JACKSON, BEYAZ FAKİR GÖÇMENLERİN KAHRAMANIDIR’
RS: ABD’de ve/veya dışarıdan bakıldığında Cumhuriyetçi Parti ‘siyah düşmanı’ bir parti olarak gözüküyor, lakin Amerikan İç Savaşı’nı kazanıp Siyahilerin köleliğini tüm eyaletlerde kaldırılmasını sağlayan Cumhuriyetçi Partili Lider Abraham Lincoln’dı. Bu rol değişimi neden kaynaklı?
KT: 20 dolarlık banknotun üzerinde resmi olan, lakin soykırımcı bir kasap olduğu artık katılaşmış olan Andrew Jackson, Demokrat Parti’nin evirilmesinde kıymetli rol oynamış bir ‘halk’ siyasetçisi. ABD’deki yerli, yani Kızılderili nüfusa karşı en ağır katliamları bir devlet siyaseti haline getiren Jackson, tıpkı vakitte beyaz fakir göçmenlerin kahramanıdır. Neden? Zira yerlileri yerleşim bölgelerinden Batı’ya sürerken (ve bu formda ölmelerine neden olurken) ele geçirdiği toprakları fakir beyazlara dağıtmıştır. Fakir beyazların vakit içinde Amerikan toplumuna entegre olmaları ve siyasi iştirak hakları kazanabilmeleri birebir Andrew Jackson sayesindedir. Bu popülizme çok kaba çizgileri ile Trump’ı besleyen popülizm de diyebiliriz. Zati bu nedenle Trump pek çok konuşmasını ardında Andrew Jackson tablosu ile bu nedenle yapmıştır. Bu yerli ve fakir beyazların karşı karşıya getirilmeleri ABD’nin kuruluşunun birinci günahı iken, ikinci günah ise olağan ki köle olarak getirilmiş siyahların emeği üstünden kurulmuş bir ülke olmasıdır.
RS: Yani bu karışıklıktan kuzeyli ‘Yankee’ endüstrici kapitalistler sanayileşme ismine beş yaşındaki çocukları bile fiyat karşılığı çalıştırırken güneyli ‘Dixie’ tarım toplumu ise siyahları köle olarak kullanmayı tercih ediyordu?
‘İÇ SAVAŞ TARIMDAN SANAYİYE GEÇMENİN SAVAŞIDIR’
KT: Jackson’ın bir öteki ayırt edici özelliği ise devlet liderinin güçler ayrımındaki temel rolünü savunan bir rejime imza atmış olmasıdır ki, yeniden birebir prensibi Trump idaresi de savunmuştur. O periyotta, yani 1830’larda Demokratik Parti tıpkı vakitte liderin üstünlüğünü prensibini savunurken karşısındaki Whig Partisi –ki bu vakit içinde Cumhuriyetçi Parti olacaktır-, güçler ayrılığı prensibinde Kongre’nin temel güç olmasını savunmaktaydı. Cumhuriyetçi Parti, yalnızca köleciliğe karşı çıkmakla kalmaz tıpkı vakitte kırsal, tarıma dayalı bir Amerikan toplumu anlayışına da karşıdır. Tıpkı kendilerinden evvel gelen Whig Partisi üzere Cumhuriyetçiler endüstriyel çağdaşlaşmadan yanadırlar. Bu açıdan İç Savaş biraz da tarımdan sanayiye geçmenin, tarımı endüstrileştirmenin ve sanayi girdisi haline getirmenin savaşıdır. Bu manada büyük toprak sahiplerinin elinden en büyük kaynakları olan köleler alınıp, ucuz iş gücü haline getirilmişlerdir.
RS: O halde kölelerin ucuz işgücüne iştiraki en çok kimi rahatsız eder?
KT: Rekabet haline geldikleri fakir beyazları. Dixie Demokratları** olarak Cumhuriyetçi Parti’nin kölelikten yeni kurtulmuş siyahları topluma entegre etme siyasetlerine karşı çıkarlar. Bu noktadan sonra, yani İç Savaş ile büyük toprak sahiplerinin toplumsal ve iktisadi güçleri kırıldıktan sonra, Amerikan toplumu kapitalist sanayileşmenin toplumsal sıkıntıları ile karşı karşıyadır. 19’uncu yüzyıl sonunda buna bağlı olarak iki büyük ve birbirinden farklı alttan gelen siyasi hareketlenme var: Halk Partisi (Peoples Party) ve İlerlemeciler (Progressive era).
RS: O halde sorum; nedir bu hareketler ve bugünü nasıl şekillendirmişlerdir?
KT: 1890’lı yılların başında kurulan popülist Halk Partisi tam bir çiftçiler birliğidir. Sanayileşmenin tarım iktisadı üstündeki çökertici tesirine karşı çıkan irili, ufaklı çiftçiler (malum ABD de bunlara köylü diyemiyoruz, farklı tarihselliklerden dolayı) tıpkı vakitte muhafazakâr bir nüfus da değiller. Hatta hak ve özgürlükler konusunda solda oldukları kesin olmakla birlikte, kendilerine bir formda sanayi aksisi Demokrat Parti’ye daha yakın görüyorlar. Popülistler temel olarak kapitalistleşmeye ve dev kapitalist şirketlere karşı iken birebir vakitte göçmen aleyhtarı bir nativist, yani “Bu toprakların temel sahibi biziz” ırkçılığı da sergiliyorlar. Bu manada Halk Partisi aslında beyaz üstünlüğünü savunan, çağdaşlaşma aykırısı ve hatta anti-semitik bir hareket idi (o vakitler Museviler şimdi daha beyazdan sayılmıyorlardı). başkanlık seçimlerinde Demokrat Parti’ye çok değerli, yüzde 10 yaklaşan dayanaklar verseler de, çok azgın bir yayılmacı, bir o kadar da budala bir lider olan Cumhuriyetçi aday McKinley’in seçilmesine mani olamıyorlar.
Bu popülistlerin, 20’nci yüzyılın başındaki İlerlemeci periyoda katkısı olduğu tartışmalı bir bahis zira ilerlemeci periyodun önderleri aslında Halk Partisi’nden hiç mi hiç haz etmeyen Theodore Roosevelt üzere tipler. İlerlemeci hareketin önderleri ortasında hem Cumhuriyetçiler var hem de Demokratlar. Bu hareketin temel maksadı kanlı Taylor’cu kapitalizmin yarattığı toplumsal meselelere sistem içinde tahlil üretebilmek. 20’nci yüzyıla dönerken siyasi tarihe damgasını vuran bu İlerlemeci devrin hedeflenmeyen sonuçlarından biri de ileriki yıllarda siyahların Demokratik Parti’ye geçmeleri olacaktır.
RS: Uzak kuzen Theodore ‘Teddy’*** Roosevelt Cumhuriyetçi lider iken, Teddy’nin öz yeğeni Eleanor ve FDR’ın Demokrat olmalarından yola çıkarsak, iki lider ortasında devlet yöneticiliği açısından ne farklar var?
KT: Teddy Roosevelt 1901 yılında İlerlemeci Cumhuriyetçi olarak lider olduğunda toplumsal adalet, kanunların üstünlüğü üzere anlayışların ülke çapında savunuculuğunu da yapmakta idi. Lakin hukuk yolu ile kapitalizmin yarattığı eşitsizliklerle baş edilemeyeceği 1929 Büyük Buhranı ile dünya çapında netlik kazandı. Yeni toplumsal siyasetler üreterek, yeni bir toplumsal mutabakat kurgulanması gerektiği, bu kurgulanmaz ise kapitalist sistemin büsbütün çökebileceği açıkça ortaya çıkmış olduğu için, İlerlemeci Demokratlardan Franklin D. Roosevelt toplumsal gelir dağılımının yine gözden geçirilmesine yönelik bir dizi iktisadi atağa girişti.
Devletin, kanlı kapitalizm savunucularının bilakis, direkt iktisada müdahale etmesi ile yeni iş imkânları, istihdam siyasetleri, devlet yardımları, sıhhat ve emeklilik sistemleri geliştirildi. Bütün bunlar doğal ki direkt süratle fakirleşen beyaz nüfusu hedefleyen devlet siyasetleri idi. Lakin bu Yeni Mutabakatın istihdam siyasetleri tıpkı vakitte fakir siyahlara da is ve is teminatı sağlıyordu ister istemez. Yeni Mutabakatı kerhen, Büyük Buhranın dayatması ile kabul eden sanayileşme ve endüstriyel siyasetlere devletin müdahalesinden yana olmayan Cumhuriyetçi Parti’yi siyahların terk etmeye başlaması iste tam bu devirde karşımıza çıkar.
RS: FDR ilerici biri olsa da, eşi Eleanor da çağına nazaran çok ilerici politik bir figür, hatta açıkça marjinal bir bayan ve kendi etrafında, en azından Stalin iktidarına kadar, açıkça eski komünistler bulunduğu geçmekte. Eleanor ne kadar FDR üzerinde tesirliydi?
KT: Bu bahiste FDR’ın eşi Eleanor Roosevelt’in çok direk ve değerli katkıları olduğunu söylememiz lazım. Demin de söylediğim üzere, Roosevelt pek çok eyalette bu yeni mutabakatın beyazlar için bir kurtuluş yolu olduğunu ima etmiş olsa bile, Eleanore Roosevelt ve eski solculardan oluşan etrafının her yeni gelişmeden siyahların da faydalanabilmeleri için önemli çalışmalar yapmış olduklarını bugün artık biliyoruz.
Yeni mutabakatın yarattığı istihdam ortamı, hala ikinci sınıf muamelesi gören siyahların da önlerini açtığı için, siyah nüfus daha denetimsiz kapitalizm taraftarı olan Cumhuriyetçi Parti’den uzaklaştılar. Bu periyotta güneyli Dixie Demokratlar da Cumhuriyetçi Parti’nin, merkezi devlet müdahalesine karşı olan siyasetlerinde kendi ırkçılıklarını mahallî olarak savunabilme imkânlarına kavuştular.
RS: Bu beklenmedik gelişme sonucunda siyahlar Demokratik Parti’ye yöneliyor ve bunu kazandıran FDR idaresi oluyor, değil mi?
KT: Demokrat FDR’ın siyasetleri ister istemez o güne kadar ABD İç Savaşı’nı kazanarak köleliği sonlandıran Abraham Lincoln’un partisi olan Cumhuriyetçilere güvenen siyahların kitleler halinde Demokratik Parti’ye yönelerek ileriki yıllarda Demokratların en içten seçmenleri olmalarına neden olmuştu.
‘SOYKIRIM TABİRLERİ TARTIŞILDI’
RS: Tekrar Andrew Jackson sıkıntısına dönersek, aslında o da Demokratik Parti’den lider seçilmiş biri ve Türkiye geçtiğimiz günlerde bir ABD liderinin, üstelik Demokratik Parti’den, 24 Nisan 1915’te olan olaylar için ‘soykırım’ tabiri kullandığını tartıştı. Pekala, ABD’nin kendisi yerlilerle yaşadığı geçmişle ne kadar yüzleşmiş durumda?
KT: ABD’nin yedinci Lideri Andrew Jackson’a kadar, bence önemli bir yerli soykırımından kelam etmemiz yanlışsız olmaz. Daha çok bir itiş kakış münasebetidir, vakit zaman isin içinde alışılmış ki şiddet de vardır. Hatta başlangıçta, yani şimdi bağımsızlık ilan edilmeden evvel aslında bir Avrupa içi çatışma Kuzey Amerika’ya taşınmıştır; şöyle ki Avrupa kıtasında kapışmakta olan Britanya ve Fransız kuvvetleri, bu yeni kıtada kendilerine yerlilerden ittifaklar edinmiş ve bu müttefikleri ile birlikte Avrupai çatışmalarını burada da sürdürmek istemişlerdir. Yani, sömürgeci periyotta Avrupalılar ve yerliler çatışırken aslında Fransız yanlısı yerliler İngilizlerle, Britanya yanlısı yerliler Fransızlarla çatışmalara girmekteydiler.
Sonra, aslında yerlilere son derece hayran olan, hayran olduğu için kendisine de “Yerliler üzere Amerikalı” diyen Thomas Jefferson’ın açtığı değerli bir yara var; Louisiana eyaletini Fransızlardan satın almak. Bu alışverişte kimse yerlilerin fikrini almıyor. Eh Louisiana yerlilerine nazaran (isimlerini bile bilmek zahmetine katlanmıyoruz artık, ayıbımız böylesi büyük) topraklarını ele geçiren Jefferson kuvvetleri ise hala düşman bildikleri mavi üniformalılar. Haliyle muazzam çatışmalar yaşanıyor fakat buna da bence soykırım denemez. Jefferson bazen ödünler veriyor bazen başı kızan kumandanlar katliamlar yapıyor vs.
RS: Pekala aykırı giden ne oldu? Bu anlattıklarınız soykırım değil, iki halk ortasındaki toprak için çatışma olarak görülebilir.
‘ABD’DE YERLİ SOYKIRIMI JACKSON İLE BAŞLIYOR’
KT: Andrew Jackson ile başlıyor. O, bu itiş kakıştan farklı bir siyaset izliyor. Aslında bu türlü söyleyerek seçiliyor; “Sürün hepsini Batı’ya!” buyruğunu veriyor. Aslında kendisi lider olmadan evvel yerlilerle çarpışan bir milis kumandanı. Yerli kabileler üstünde Jefferson’ın imzası olan tapularını Yüksek Mahkeme’ye kadar götürüyorlar. Yüksek Mahkeme yerlilerden yana karar veriyor. Jackson’a bu haber geldiğinde lider mahkeme kararını açıkça tanımıyor; “Becerebilirse Yüksek Mahkeme lideri kararını uygulasın hele bir!” diye meydan okuyor. İşte bu noktadan sonra olanlar soykırımdır. 1830 yılından sonra aileler, yerlerinden yurtlarından edilirken devlet onları ne vatandaşı sayıyor, ne en ufak bir yardım yahut takviye veriyor. Milyonlarca yerli katlediliyor.
Bu sürgünler ve katliamlardan 20 yıl kadar sonra, kelamda ortalığa saçılmış yerlileri destekleme ve barındırma kanunları çıkartılıyor, lakin bu yasalar aslında çok bariz denetim ve sindirme kanunları. Bugünkü özerk Kızılderili toprakları, alanları, bölgeleri 19’uncu yüzyılın ikinci yarısında kuruluyorlar. Buralarda yaşayan yerliler Hristiyan çiftçiler olmaya zorlanıyorlar. Soykırım mı daha berbat, yoksa muvaffakiyete ulaşmış bir soykırımdan sonra yaşanan bu zorlamalar mı bilemiyorum açıkçası.
RS: 40 katır mı, 40 satır mı sorusu… İkisi de birbirinden makus. Pekala, işler ne vakit düzelmeye başlıyor? Amerikan yerlilerine yönelik takviye programları Clinton hükümetinde de vardı.
KT: Taa FDR devrinde 1934’de bu cebir, sıkıntı ve baskı siyasetlerinin işe yaramadığı resmen kabul ediliyor ve Kızılderili kültürünü destekleme, siyasi özerkliğin teşviki ve ekonomik yardım siyasetleri uygulanmaya başlıyor. Fakat yüzyıl sürmüş soykırım ve soykırım sonrası siyasetlerin olumlu meyveler vermesi hala pek mümkün görünmüyor.
Değil bu tarihi idrak etmiş olmak, bu tarihteki aşiretlerin, kabilelerin isimlerini bile bilmek zahmetine katlanmayanların uzaktan el etmesine gerek olmayacak kadar güç ve karmaşık bir durum yaşananlar. Fakir göçmen beyazların ‘Amerikan Rüyası’ ile kucaklaşıp refaha ermelerinin altında yerlilerin kan ve gözyaşları var. Hasebiyle bu ABD devletinden çok halkın tarihi gerçek olarak benimsemiş olduğu bir soykırım.
RS: ABD, Kızılderili Soykırımı ile yüzleşti diyebilir miyiz? Kızılderililer siyasal olarak artık ne durumdalar?
KT: 21’inci yüzyıl ile birlikte çeşitli eyaletlerde yaşanan katliamlar birer ikişer ve yavaş yavaş kabul edilmeye başlanıyor. Kimi eyalet valileri ufak ufak “Bu eyalette yaşananlar soykırım idi” diyerek aslında gözler önünde olan tarihi resmi ağızdan kabul etmiş oldular. Bu liste çok uzun değil, lakin en son 2009 yılında Kaliforniya Valisi eyaletin soykırım üstüne kurulduğunu kabul etti. 2009 yılında ABD Senatosu esasen Kızılderililerden özür dilemiş, bu tarihi doküman Lider Obama tarafından resmileştirilmişti. Doğal daha pek çok eyaletin birebir hali benimsemesi beklenmekte.
Biden hükümeti kabinesindeki İçişleri Bakanı Deb Haaland bir Yerli kabile olan Laguna mensubu. Burada İçişleri Bakanlığı, daha çok İmar-İskân Bakanlığı üzere bir kurumdur. Yani ABD’de şimdi polis işlerine, iç asayişe bakan bir Yerli bakan olmasa da, önümüzdeki 4 yıl boyunca imar, iskân, tapu işleri bir yerli bayan tarafından yönetilecek.
RS: Pekala neden faşizme karşı savaş kazanmış ve ülkesindeki eşitliği, toplumsal siyasetleri toplumun her kısmına yaymış FDR ile Joe Biden karşılaştırılıyor? Biden, yeni bir toplumsal mutabakat yaratabilecek mi?
KT: Açıkça neo-liberal siyasetlerden çark etmekte olan, trickle-down (akmasa da damlar, komşuda pişen bize de düşer) kapitalizminin hiç bir formda işlemediğini nisan sonunda Kongre önünde yaptığı konuşmada duyuran, sendikalaşmanın gerekliliğinin altını çizen bir Biden var. Yanı başındaki Siyahi Lider yardımcısı Kamala Harris ve kabinesindeki türlü çeşitli etnik ve toplumsal kümelerden bakan ve üst seviye devlet insanları ile birlikte bir sefer Biden, FDR ile bu noktada buluşuyor: kapitalizmin yarattığı eşitsizlikler artık bahis edilemez durumdadır.
İkinci buluştukları nokta olağan ki sistem içinde tahlil üretme noktası. FDR İdaresi natürel ki 1930’larda bu düzenlemeleri yaparken, o sırada ikinci sınıf vatandaş olan siyahların iktisadi haklarını da ister istemez sağlama alıvermiş duruma gelmişlerdi. Artık artık siyahların eşit yurttaş olmalarından geriye dönüş mümkün değil, lakin Biden idaresinin siyahların ve öteki beyaz olmayan ya da hâkim olmayan kümelerin ne kadar kelam sahibi olacaklarına ortam ve imkân sağlamakta olduğunu bütün dünya gözlemliyor.
Şu noktada Biden ile FDR farkı aslında çok büyük. Neden? Zira FDR gerçek bir yeni toplumsal mutabakat siyasetini kurmuş ve hayata geçirmiş bir lider. Bunu yaparken siyah nüfusu da Demokrat Parti’ye taşımış. Biden’ın ise muazzam bir siyah takviyesi var, bakalım bunu siyaset olarak, yeni bir ekonomik nizam olarak nitekim hayata geçirebilecek mi?
RS: Aşikâr bir siyasi dalgalanma sürecinin sonunda ABD’deki partilerin yapıları temelden dönüştü. Artık tekrar emsal bir süreç yaşanabilir. Cumhuriyetçiler nasıl bir parti olacaklarına karar vermeye çalışırken, Biden’ın siyasetleri ile her iki partide çok temel dönüşümler geçirecekler üzere görünüyor. FDR ile birebir atakları tekrarlayacak değildir elbette. İnsan hakları ve ekoloji/çevre hususlarında daha da ilerici bir siyaset bekliyorum ben kendisinden.
KT: FDR idaresi, yeni mutabakatı hayata geçirirken inşaat bölümünü pilot dal olarak almış, hem inşaat şirketlerine, hem ailelere kredi açarak ekonomiyi canlandırmıştı.
Biden, Trump’a karşı anti-faşist bir cephenin oluşturulmasında kilit bir sistem ögesi olarak karşımıza çıktı esasen. Artık de muazzam bir iktisadi planlama önerisi getirerek yeni bir mutabakat ile fakirleşmiş beyazların Trumpçı kabarışlarının önüne geçebilecek toplumsal ve iktisadi programlara imza atmak istiyor.
Biden hükümetinin benzeri bir hamleyi ‘yeşil ekonomi’ ile, yani daha ekolojik, çevreci yatırımlarla istihdam, gelir ve alışılmış ki sermaye yaratması bekleniyor. Benzeri bir hamleyi Obama idaresi güneş gücü ile yapmaya çalışmış yer yer başarılı da olmuştu. Lakin Trump idaresi nerdeyse atılan her adımı yerle bir etmeyi becerdi. Biliyorsunuz ki bu ‘yeşil ekonomi’ platformunun yaratıcıları Demokrat Parti’nin sol kanadı, çabucak her satırında Sanders’ın, AOC‘nin nefesleri var. Bakalım nasıl bir pazarlık ile bu planlar hayata geçecekler? Bu planın nereye kadar gidebileceğini şimdiden kestirmek güç fakat artık geriye dönüş yok.
FDR in dört başkanlık devri boyunca dünyayı, ABD’yi ve hatta her iki partiyi de dönüştürdüğü üzere bir dönüşümün eşiğinde olduğumuz kesin.
* Yeni Mutabakat: Batı ülkeleri, o zamanki ismiyle “demokrasi” olarak bilinmese de uzun müddetli iç iktidar çekişmelerinin sonucunda Monarşi ile Halk ortasında bir kontrat olduğuna, devletin ve insanların buna karşılıklı uymalarına inanarak “sosyal mutabakat” kavramını ve sonucunda da bugün bildiğimiz manada anayasayı oluşturmuşlardır. FDR, ise mevcut devlette yeni bir kontrattan bahsetmektedir.
** Dünyada çabucak hemen herkes ABD’li için “Yankee” kavramını bilse de, aslında yalnızca o zamanki ABD İç Savaşındaki Kuzey Eyaletlerini kapsar. Birebir vakitten kalma ABD’nin Güney Eyaletlerine “Dixieland”, oraya ve oralıya “Dixie” denilir, muhafazakâr Güneyli Demokratlara ise “Dixiecrat” alayla kullanılabilir.
*** ABD’nin 26. Lideri Theodore Roosevelt için isminin kısaltması “Teddy” kullanılır, günümüzdeki içi doldurulmuş küçük çocuk oyuncak ayıları İngilizcede “Teddy Bear” olarak geçer ve bu isim kendisinden kaynaklıdır.
NOT: Bu yazıda kullanılan ‘sol’, ‘ilerici’ üzere kavramların ABD’de kullanımı ve kıta Avrupası ile ülkemizde kullanımı yalnızca söz olarak benzemektedir. Bizim Türkiye’de bildiğimiz manada ‘sağ’ ve ‘sol’ kavramları, ABD’de sol=büyük devlet; devletin gelir dağılımını tekrar düzenleyecek biçimde iktisada müdahalesi. Sağ=küçük devlet; devletin iktisattan elini çekmesi olduğu tez edilen aslında arz tarafına takviye vermesi manasına gelmektedir. (Kaynak: Aborjin)
Gazete Duvar
