DİYARBAKIR- Etraf ve Şehircilik Diyarbakır Vilayet Müdürlüğü, tarihi Sur ilçesindeki Alipaşa ve Lalebey mahallelerinde 5 etapta yürütülen ‘Kentsel Dönüşüm’ çalışmaları kapsamında TOKİ birinci etapta yer alan 47 konut, 8 ticaret ve 2 butik otel yapısından mukavelesi imzalanan 28 adedinin anahtar teslimini yaptı.
Alipaşa mahallesinde gerçekleştirilen teslim merasiminde konuşan Etraf ve Şehircilik Diyarbakır Vilayet Müdürü Ufuk Nurullah Alım, “İçerisinde bulunduğumuz Alipaşa’da bir etap tamamlandı. Kalan 4 etabın da 2-3 ay içerisinde tamamlanmasına müteakiben anahtar teslimlerini hak sahiplerine yapacağız” dedi.
Alım konuşmasına devam ederken hak sahipleri itirazlarını yüksek sesle lisana getirdiler. TOKİ’ye borçlandıklarını ve ömürleri boyunca çalışsalar bile talep edilen parayı ödeyemeyeceklerini lisana getirdiler.
4 BİN 300 TL TAKSİTLE 800 BİN TL’YE MESKEN
Anahtar teslimi yapılan konutlarda birçok eksiğin olduğunu da lisana getiren hak sahipleri, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nca yeni konutlar yapılıncaya kadar kira yardım dayanağı verileceği söylendiğini fakat 2017’den bu yana bu dayanağı alamadıklarını söylediler.
İnşası yaklaşık 6 yıl süren Sur meskenlerinin hak sahipleri, bu süreçte daha evvel birçok sefer bir ortaya gelerek hem kira yardımı konusunda hem de yıkılan meskenleri konusunda Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından mağdur edildikleri tarafında basın açıklamaları yapmıştı.
Anahtar teslimi merasiminde bir sefer daha ortaya çıkan mağduriyete nazaran, konutu yıkılan vatandaşa meskenine karşılık bir konut verilmesi gerekirken bu yapılmadı ve vatandaş ödeyemeyeceği meblağlarda borçlandırıldı. Takdir kurulu, bir vatandaşın konutunu 55 bin TL sayarken TOKİ’nin yaptığı meskeni 4.300 TL taksitle 800 bin TL bedel biçmiş. Öteki bir vatandaşın meskenini 39 bin TL’ye sayılırken TOKİ’nin yaptığı mesken için de 835 bin TL üzerinden değerlendirilmiş.
‘YIKICI SONUÇLARI OLACAĞINI BİLİYORDUK’
Sur’daki çabuk kamulaştırma sürecini başından bu yana takip eden, kamulaştırmanın iptali için başka sivil toplum örgütleriyle birlikte teşebbüslerde bulunan devrin Diyarbakır Mimarlar Odası Eş Lideri Şerefhan Aydın ile gelinen kademeyi konuştuk
Vaktinde Sur’daki çabuk kamulaştırma kararına karşı çıktıklarını belirten Aydın, bunun münasebetlerini şöyle hatırlattı: “Savaşın çabucak sonrası çabuk değil, çabucak alınan bu kararın kentle tartışılmadan direkt Ankara merkezli alınmasının yıkıcı sonuçları olacağını bildiğimiz için ısrarla karşı çıkmıştık. Birincisi bu karar masa başında halka karşın alındı. ‘İçinde halk olmayan bir karardır, içinde kentin meslek örgütleri, kentin gerçek sahiplerinin olmadığı bir karadır’ dedik. ‘Kentsel sit alanı olan ve yüzlerce tarihi yapının bulunduğu bir alana, kentin binlerce yıllık hafızasını taşıyan bir alana bu biçimde yaklaşılmaz’ dedik. ‘Savaş sonrası alanda kimi yapıların tahrip olma durumu mu var, gelin istişare ederek daima birlikte bir tahlil bulalım’ dedik. Lakin bilindiği üzere bir tek ben bilirim kibri, Sur’un bu hale gelmesine yol açtı.”
Mimar Şerefhan Aydın ‘HAKLI ÇIKMAMAYI DİLERDİM’
“Haklı çıkmamayı dilerdim” diyerek gelinen basamağa dikkat çeken Aydın, Sur’daki demografinin de değiştirildiğini söyledi: “Bu alanın demografisinin değiştirileceğine dair dertlerimiz vardı. Şu an görüldü ki bu alanda ekonomik gücü zayıf olan mahalleli, yani bu alanın gerçek sahipleri burada barındırılmayacak. Zira parası yok ve parası olmayanın bu alanda oturma lüksü olamaz, terk etmeli buraları. Yerine periyodun nimetlerinden yararlanan, parası, gücü olanlar yerleştirilecek. Alanda yapılan konutların çok yüksek bedellerle satışa sunulduğunu biliyoruz.”
KENT HAFIZASIZ BIRAKILDI
İvedi kamulaştırma kararıyla gerçekleştirilen kentsel dönüşümün toplumsal ve ruhsal tesirlerine de değinen Mimar Şerefhan Aydın, “Maalesef Sur’daki yurttaşın barınma manasında mağdur olacağı, bu mağduriyetin beraberinde ekonomik, ruhsal, toplumsal ve toplumsal yıkımlar getireceğini belirtmiştik. Ulaşılabilen ve görülenler dışında bu ailelerin nerede neler yaşadığını kim bilebilir, kim hissedebilir?” dedi.
“Yıkımla birlikte binlerce yıldır yere yansıyan bu hafızanın yok edileceğini belirttik ve maalesef o da oldu. Kimliksiz tarihsiz bir kent oluşturuldu. Binlerce yıldır korunabilmiş mekânsal ve alansal dokunun yok olacağını, toplumsal ve mekânsal yıkımla birlikte ekolojik yıkım olacağını belirttik, ki nihayetinde her taraf betonlaştırıldı” tabirlerini kullanan Şerefhan Aydın, hak sahiplerinin borçlandırıldığına dikkat çekti ve “Her ay 4 bin 300 TL taksit ödemek zorunda bırakılan yurttaş bu ölçüsü ödeyemeyecek” dedi.
UCUZA ALINAN MÜLK ZENGİNE SATILACAK
Mimar Aydın, “Bu durumda burada yapılan konutlar öngörüldüğü üzere zenginlere mi gidecek?” halindeki soruyu şöyle cevapladı: “Bu örnekte de görüldüğü üzere, evet buralara artık ekonomik açıdan yoksullar yerleşemez, yalnızca uzaktan seyre dalıp anılarını iç çekerek anımsayabilecekler. Bu sistemin onlara sunduğu tek imkân bu. Bu alanlara yük ticari yapılar yapıldı ve yapılacak. Bu koşullarda yüksek bedelli bu yapılara yerleşmeleri imkansız bir durum. Hasebiyle ucuza yurttaştan alınan mülkler zengine sunulacak. Devlet burada yurttaştan aldığı mülklerden fevkalade para kazandı ve kimilerine da kazandırttı.”
SUR’UN RUHUNA SERT DARBE VURULDU
Şerefhan Aydın’a, “Yapıları gezebildiniz mi? Sur’un ruhuna uygun yapılar inşa edildi diyebilir misiniz?” diye sorduk. Aydın, “Sur’un ruhuna dokunamazlar lakin sert bir darbe vuruldu” diyerek şöyle devam etti:
“Evet, gördüm, bazalt makyajlı villalar üretilmiş. Kaplama olan bazaltı sökersen dünyanın rastgele bir yerine uyarlanabilecek yapılar yapılmış. Tarihi Sur meskeninin çok iyi reklamının yapıldığını lakin çok berbat bir iş çıkarıldığını gördük. Esasen bu yıkım alanında akıl hocalığı yapan Diyarbakır eski AKP milletvekili tıpkı vakitte mimar olan hanımefendinin de işi eline yüzüne nasıl bulaştırdıklarının itirafını yaptığını duyduk. Yeniden olan bu kente oldu, dönemsel olarak kente göstermelik vekillik yapıp sonra kendinde Sur’u bir oyun hamuru üzere evirip çevirme hakkını görenler kendi konumlarını koruyorlar lakin bir eksikle, tabi varsa vicdanlarını yitirerek. Özcesi tarihi Sur meskeninin makûs bir taklidi yapılmış diyebilirim.”
DÜZGÜNLEŞTİRME YAPILABİLİR
Sur’un eski haline dönmesinin mümkün olmadığını belirten Aydın, “Ancak ileride bugünkü durumdan çok daha iyi bir seviyeye çekilebileceğine inanıyorum” dedi ve kelamlarına şöyle devam etti: “Yanlış beşerlerle hakikat iş yapılmaz. Bu anlayışın gitmesi sonrası kentin ilgili tüm dinamikleri bir ortaya gelerek bu yapısal ve toplumsal yıkımın kısmi olarak onarılabileceğini düşünüyorum. Tam manasıyla eski hale dönüştürmek maalesef artık mümkün değil. Fakat bugünkü durumdan çok daha iyi bir seviyeye çekilebileceğine inanıyorum. Sur’a dair tüm çalışmalar, yıkım ve imaller durdurulur. Çabuk kamulaştırmalar iptal edilir. Kelam hakkı olan Surlu ve kentin ilgili tüm dinamikleri bir ortaya gelir. Müdafaa Emelli İmar Planı revize edilir. Mevcut yapılara dair çok boyutlu bilimsel ve teknik tartışmalar yürütülür. Bu süreç sonunda Sur’a dair yapılacaklara daima birlikte karar verilir. Evet, kötücül anlayışın hâkim olduğu bu vakitlerde dediklerimin gerçekleşmesinin güç bir kurgu olduğunu biliyorum lakin ilerde bu kurgumun gerçekleşeceğine dair umutluyum.”
Gazete Duvar
