KÖLN – Geçtiğimiz hafta perşembe günü dünya basınına Danimarka hükümetinin Suriye’nin Şam bölgesinini inançlı olduğuna kanaat getirerek süreksiz oturma müsaadesi olan Suriyeli mültecilerin ülkelerine geri yollanabilecekleri kararı aldığı yansıdı.
Danimarka Suriye’nin aşikâr kısımlarının inançlı olduğu konusunda karar veren ve oturma müsaadelerini kaldırmaya başlayan birinci Avrupa Birliği üyesi ülke oldu. Bilhassa Şam ve etrafından gelmiş olan Suriyelinin durumlarının tekrar gözden geçirildiği tabir edildi. Danimarka’da Toplumsal Demokrat Parti’nin liderliğindeki merkez sol hükümeti var. Lakin ülkede çok sağcı Danimarka Halk Partisi de son yıllarda yükselişte.
35 bin Suriyeli göçmenin yaşadığı 5,8 milyon nüfuslu Danimarka’da şu anda gönderilmek istenen Suriyelilerin durumunu, Toplumsal Demokrat Parti’nin verdiği bu kararın münasebetlerinin ne olduğunu 2019’da yapılan genel seçimlerde Meclis’e Sosyalist Halk Partisi’nden milletvekili olarak giren Serdal Benli ile Gazete Duvar için konuştuk:
Danimarka süreksiz oturma müsaadesi olan Suriyeli mültecileri geri gönderme kararını neden verdi?
Danimarka hükümeti, Danimarka Yüksek Mülteciler İtiraz Kurumu’nun hazırlamış olduğu bir rapor doğrultusunda Şam bölgesinin muteber olduğuna dair bir sonuca varmış. Bu çerçeve içerisinde mülteciler yasasının 7. Hususunun 3. paragrafı doğrultusunda süreksiz oturum verilen ve Şam bölgesinden gelen mültecileri geri gönderme durumu kelam konusu. Bunlar zati ülkelerinde savaş olduğu için, ülkeleri inançlı olmadığı için bu oturumla Danimarka’da yaşıyorlar. Şu anda 200’ün üzerinde evrak bedellendiriliyor. Hazırlanmış olan raporda İnsan Hakları İzleme Örgütü’nden (HRW) bir uzmanın telaffuzlarına oburu de Suriye ile ilgili insan hakları gelişmelerini takip eden Syria Direct isimli öteki bir insan hakları örgütünün yöneticisi ile yapılmış olan bir röportaja yer veriliyor. Ama 16 Nisan’da yeni bir gelişme oldu, bu iki kişi de paylaşmış oldukları bilgi ve kanıların Danimarka Yabancılar Dairesi tarafından yanlış kullanıldığını belirttiler. Yabancılar Dairesi bu iki kişinin telaffuzlarına dayanarak Şam bölgesinin inançlı olduğu sonucuna varmışken bu iki uzman ise telaffuzlarının yanlış kullanıldığına, varılan sonuçla bağdaşmadığına dair tenkitlerde bulundular.
Sizin partiniz ve başka muhalefet partileri bu karara nasıl bakıyor?
Bu çerçevede bizim partimiz Sosyalist Halk Partisi, Entegrasyon ve Mülteciler Bakanlığı’na geçtiğimiz cuma günü bir soru önergesi verdi. İki hafta içinde bakanla bir toplantı yapılacak. Bu raporun hala geçerli olup olmadığına dair sorular sorulacak. Yürürlüğe koymuş oldukları bu geri gönderme siyasetlerinden vazgeçilecek mi diye soracağız. Zira her iki eksperin de karşı çıktığı bu rapora dayanarak aşikâr kararlar almışlar. Biz de merakla ne karşılık vereceklerini bekliyoruz. Hem bizim partimiz hem bizim solumuzda bulunan Birlik Partisi hem de Toplumsal Demokrat hükümetin parlamenter dayanağını sağlayan Toplumsal Liberal Parti’nin bu hususta tutumu ortak ve nettir. Biz Birleşmiş Milletler’in dataları ve raporlarına dayanarak şu an Suriye’nin rastgele bir bölgesinin inançlı olmadığını ve buraya mültecileri geri göndermenin riskli bir durum olduğunu düşünüyoruz. Bu türlü bir geri gönderme kelam konusu olamaz. AB ülkelerinden yalnızca Danimarka’nın bu türlü bir uygulamaya geçmesi her formda eleştirilmesi gereken bir tutumdur.
Bu müddet içerisinde geri gönderilen mülteci oldu mu?
Kanunlara nazaran bir mültecinin oturumu iptal olduğunda mülteci geri gönderme kampında kalır. İstekli olarak gitmeyi kabul etmezse ve şayet gönderilecek ülkeyle Danimarka ortasında bir muahede yoksa gönderilmeleri çok sıkıntı olur. Bu durumun vahim olduğuna dair birkaç örnek vereyim: Mesela 2015’ten beri burada olan, lisan öğrenmiş, eğitim almış bir lise öğrencisi genç kız eğitimini bitirmeden gönderilme kampına gönderilecek. Orada meçhul bir mühlet öylece bekleyecek ve kim bilir ne vakit gönderilecek. Tahminen de gönderilmeyecek. Bu türlü bilinmeyen, insanlık dışı bir pratikle karşı karşıya kalacak. Tekrar hemşirelik eğitimi alan, son sınıfta olan ve Şam bölgesinden gelmiş bir genç bayan da birebir halde eğitimi yarıda kesilerek geri gönderme kampında bekletilecek. Bu hem bu genç beşerler için hem de öbür beşerler için ayrıyeten şayet geri gönderileceklerse gönderilecekleri ülke için verimli olmayacaktır. Sonuç itibariyle ortalarında eğitim hakkı ellerinden alınanlar var. Burada yaşayan olağan vatandaşın sahip olduğu çalışma hakkı vs. üzere tüm haklar mülteci geri gitme kampında bekleyecek herkesin elinden alınmış olacak.
Aslında bu beşerler altı yılda kendilerine o denli ya da bu türlü bir hayat da kurmuşlar. Bu hayatlarını yarıda bırakıp tekrar sıfırdan başlayacakları bir yere gönderilecekler.
O denli ama en başta dediğim üzere ellerindeki oturum müsaadesi süreksiz. Bu durum bir gün yaşanacak. Ülkeleri muteber olsa, bu insanların uygar bir halde geri gönderilmelerine karşı değiliz. Lakin bulunduğumuz noktada ne BM bu bölgenin inançlı olduğu sonucuna varmış ne de diğer rastgele bir AB ülkesi. Yalnızca periyot içerisinde sağ partilerin sert telaffuzlarının, yabancılara karşı sert siyasetlerinin bir sonucu olarak bu noktaya geldik. Danimarka tek başına Avrupa’da bu türlü bir hal göstermeye başlıyor. Bu da çok telaş verici, karşı durmamız gereken bir durumdur. BM İnsan Hakları Beyannamesi’ne, memleketler arası mutabakatların ruhuna karşıt düşen bir uygulama.
Danimarka’da toplumsal demokrat bir hükümet var ve bu hükümet sağcı bir hükümet üzere davranarak mülteci maddelerine muhalif sayılabilecek bir karar alıyor. Neden toplumsal demokrat bir hükümet bu kararı aldı? Almak zorunda mı kaldı?
2000’li yılların başından bugüne kadar yabancılar siyaseti dediğimiz mülteciler sorunu, devir içinde aile birleşimi ile Danimarka’ya gelen Orta Doğulu, Müslüman ülkelerden gelen insanların ahenk sorunu vs konusu 2001 seçimlerinden itibaren diyebilirim ki 2011-2015’e kadar seçim sonuçlarında belirleyici temalar olmuştur. Sağ iktidarlar sert telaffuzlarla bu mevzuyu daima yenileştirerek ön plana çıkararak iktidarı ele aldılar. Toplumsal demokratların da bu süreçte stratejilerini değiştirmesi, sağın bu sert telaffuzlarını kucaklaması stratejik bir harekettir. Varsayım etmiyorum ki toplumsal demokratların tüm bölümleri bu türlü bir manevrayı, bu türlü bir sert söylemi, retoriği benimsesin. Lakin toplumsal demokratların stratejik bir atakla 2019’da iktidara gelmesini külliyen bu sert telaffuzları kucaklamasının bir sonucu olarak görmek gerekir. Danimarka’da şu an yabancılar siyasetinde parlamento içerisinde ortak bir duruş var. Orta Doğu ve üçüncü dünya ülkelerinden hem mülteci akınını hem aile birleşimini durdurmak isteyen toplumsal demokratlar da dâhil büyük bir çoğunluk var. Bu türlü bir tarihî gelişmenin sonucu olarak Danimarka bu noktaya geldi. Bu bahis Danimarka’da son yirmi yıldır seçimlerde belirleyicidir.
Danimarka toplumunun göçmen tersi siyasetlere karşı hali nasıl?
Maalesef Danimarka toplumunda bu politikayı destekleyen bir çoğunluk da var. Yani 179 milletvekilinden oluşan parlamentoda diyebilirim ki yüzde yirmisi bu türlü bir siyaseti benimsiyor. Bu siyaset, doksanlı yılların sonlarında ortaya çıkan sağcı Danimarka Halk Partisi bu temadan nemalanarak bir periyot parlamentonun neredeyse ikinci yahut üçüncü büyük partisi olmasını sağladı. Bununla da yetinmeyip bundan daha da radikal olan yeni bir sağcı partinin -Yeni Muhafazakârlar Parti- kurulmasıyla birlikte bu telaffuzlar daha da sertleşti. Sağ partilerde göçmenler konusunda ben senden daha sertim yarışı var. Değişiktir Danimarka sağ liberallerinin eski başbakanı Lars Løkke Rasmussen şu an partisini bırakarak bu uç noktaların Danimarka siyasetindeki önünü kesebilmek için yeni bir merkezi parti kurmaya çalışıyor. Bu noktaya gelinmesi maalesef bu sert telaffuzların olağanlaşma, legalleşme halinin bir sonucudur. Komşumuz olan İsveç’e bakıyorsun orada da Toplumsal Demokratlar hükümette lakin orada çok farklı bir hava var. İsveç parlamentosunda göçmen aykırısı sert telaffuzlara karşı daha yapan olmak tarafında ortak bir görüş var. Danimarka’da sağın daha da sağında duran parti anketlere bakacak olursak yüzde ona yakın bir oy oranını yakalamış görünüyor. Üstelik bu partinin telaffuzları hepsinden sert, tüm göçmenleri geri gönderelim diyorlar. Hatta son yıllarda örneğin BM İnsan Hakları Mukavelesi, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi vs üzere altına imza attığımız memleketler arası muahedeleri nasıl bertaraf edebiliriz yahut tam son hududuna kadar kullanabiliriz diye tartışmalar da var.
Bu çok göçmen tersliği Danimarka toplumunda nasıl oluştu?
Orta Doğu yahut Müslüman ülkelerden gelen göçmenlerin ahenk sorunu neden oldu. Sayısı çok olmasa da yirmi, otuz yıldır Danimarka’da yaşayan lakin hala ahenk sağlamayan, sorun yaşayan kümelerin olması bir neden. Lakin bunun tahlili ötekileştirmek, demoralize etmek değildir. Bu üslup; arayı, kutuplaştırmayı daha da derinleştiriyor ve bizi tam aksisi bir sonuca vardırıyor ki maalesef şu an o noktadayız.
Artık rapora eksperlerin itirazı var. Meclis’te de sizin partiniz ve başka muhalefet partileri bakanla bu mevzuyu konuşacaksınız. Ancak yeniden de Suriyeli mülteciler sahiden geri gönderilecek mi
Kamuoyunda iyi bir gündem oluşturabilirsek ve raporun geçerliliğine dair soru işareti oluşturabilirsek, Mülteci İtiraz Kurumu’nun raporu manipüle ettiğine dair bir kamuoyu oluşturabilirsek kısa vadede tahminen değiştirebiliriz. Biz toplumsal demokrat hükümeti dışarıdan destekleyen partiler olarak bunu bir yere kadar meşrulaştırabiliriz. Fakat muhakkak bir noktadan sonra bu hem bizi hem de öbür partileri kendi seçmen kitleleri nezdinde zora sokar. Biz inançlı olmayan bir yere kimsenin gönderilmesini istemiyoruz umarız da mani olabiliriz.
Danimarka vatandaşı olup da IŞİD’e katılan bireyler de var. Bu beşerler Suriye’de mülteci kamplarında bekliyorlar. Pekala, Danimarka hükümeti Suriyeli mültecileri geri yollama kararı verirken kendi vatandaşlarını geri kabul edecek mi?
IŞİD’e katılmış Danimarkalı çiftlerden olan 19 çocuğun Suriye’de kamplarda olduğu söyleniyor. El Hol ve Roj kamplarındalar. İsveç ve Finlandiya kendi vatandaşı olan bu çocukları anneleriyle birlikte tekrar ülkelerine aldılar. Danimarka’da da bu tartışma var. Kelamda yaptığımız bir muahede çerçevesinde Danimarka bakanlıkları ve kurumları araştırıyorlar. Hangi formda bu çocukları getirebiliriz. Ancak Danimarka’da ki farklılık çocukları getirelim fakat annelerini getirmeyelim formunda. Bu da önemli olarak büyük zahmetler yaratır. Tamam, çocukları savaş bölgesine götürüp onları tehlikeye attıkları için anne ve babalarından alabiliriz lakin bu hakikat bir yaklaşım olmaz. Birinci etapta telaffuzları çok sertti bu anneleri geri getirme noktasında lakin biz önemli bir baskı yaptık ve biraz yumuşadılar. Ne olursa olsun bu anne yahut babalar bizim vatandaşlarımız. Her ne kadar kanılarını ve hareketlerini benimsemesek de bunlar memleketler arası muahedeler ve pahalar çerçevesinde bizim vatandaşlarımızlar ve sorumluluğumuz altındalar. Artık tekrar araştırmaya başladılar annelerini orada bırakarak çocukları geri getirme modelini uygulayabilir miyiz diye ama bu realist değil. Hükümet de biliyor bunun gerçekçi olmadığını lakin kamuoyunu yumuşatmak için “araştırdık, türel yolları aradık olmadı. Mecburen anneleri de getireceğiz” diyecekler. Bu husus birkaç aydır Danimarka’da ağır tartışılıyor. Bunlar içerisinde maalesef birkaç Türk ve Kürt aile de var. Sorumluluğu Kürtlerin üzerine yüklüyorlar. Çıksınlar işin içinden çıkabilirlerse.
Sorunu Kürtlerin üzeri yıkıyorlar mülteciler için parayı Türkiye’ye veriyorlar.
Sorun da bu ikiyüzlü politik tutum. Suriye’de uzun vadede iktidar yaratmak istiyorsan, mülteci akını dursun istiyorsan, buradaki mültecileri geri göndermek istiyorsan o vakit etkin, realist, gerçek perspektifi olan bir hal sergilemen gerekir. Ancak bu maalesef AB’de yok. Bir taraftan Fransa diğer şeyler söylüyor, bir taraftan Almanya kendi gündemini yürütüyor, kendi pazarlığını sürdürüyor kendi ticaretini Türkiye ile yapıyor. Bu türlü bir durumla karşı karşıyayız.
AB ile Türkiye ortasında yapılan, göçmen ve insan hakları kurumlarınca da kirli muahede olarak nitelendirilen Mülteci Anlaşması’nın gerisinde yalnızca Almanya, Avusturya, Fransa üzere ülkeler var sanılıyor en çok da bu ülkeler eleştiriliyor. Meğer tüm ülkeler nüfusa ve ekonomik gücüne nazaran eşit mülteci almadı. Sizce Danimarka üzere AB’deki daha küçük ülkelerin tesiri göz arkası mı ediliyor?
Bu mevzuda tüm Avrupa Birliği ülkelerinin ikili standartlı olduğu ortaya çıktı. Bu Danimarka için de geçerlidir. Ben Türkiye ile yapılan bu muahedeyi çok makûs emelleri olduğu ve çok makûs pazarlıklara dayalı olduğu için gayri insani olarak değerlendiriyorum. Bunun söylemdeki temsilcileri Almanya, Fransa üzere büyük ülkeler olsa da destekleyicisi bütün Avrupa Birliği ülkeleridir. Danimarka da destekliyor. Sizin de dediğiniz üzere göçmenler geldiğinde eşit, orantılı bir dağılım olmadı. Yanılmıyorsam 2015’te 160 bin mülteci İsveç’e gitti. Sonra tekrar 30 bin mülteci aldı. İsveç bizden biraz daha büyüktür lakin bizim beş-altı katımız mülteci aldı, ortadaki farkı görün. Türkiye ile yapılan bu mutabakat Avrupa’nın ikiyüzlülüğünün resmileşmiş halidir. Şu an işe yarıyor mu, evet. Avrupa’ya şimdilik mülteci akını durdu. Türkiye’de bekletiliyorlar. Lakin uzun vadede AB’nin tutumu bu mevzuda ne olacak, burada da AB’nin net tutumu yoktur. Suriye’deki tahlil açısından, Suriye’deki Kürt bölgesine Türkiye’nin baskınları açısından net bir halleri maalesef olmadı. Fransa Türkiye’ye karşı sert telaffuzlarda bulunurken Almanya hala silah satmak da dâhil ticaret yapmaya devam ediyor. Avrupa’nın kendi içinde ikili standartlı duruşları da maalesef var.
Danimarka ile Türkiye ortasında bağlar nasıl? Ticari bağlantıları nasıl?
Tabi ithalat-ihracat manasında sayıları ezbere bilmiyorum ancak Türkiye ile büyük pazarlıkları var. Bilhassa ilaç endüstride, limanlar konusunda vs alışverişi var. Danimarka’nın büyük gemi taşıma firmasının yanlış hatırlamıyorsam dünyanın ikinci büyük firması Maersk’in İzmir’de yatırımları var. Yüzeysel olarak tenkitlerde bulunsalar da işin özünde iyi ticari alakaları de mevcut.
Gazete Duvar
