20 Mart 2021’de Resmi Gazete’de yayımlanan 9 No’lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile İstanbul Sözleşmesi’nin feshedildiği duyuruldu. Ülke genelinde reaksiyon çeken kararın alınma usulü de hukuka muhalif olduğu gerekçesiyle eleştiriliyor. Kontrata taraf olma kararının Meclis tarafından alındığını belirten hukukçular, mukaveleden çıkılmasının da yeniden Meclis’te verilecek karara bağlı olduğunu vurguluyor.
İstanbul Mukavelesi için “Bir gün ışığı düzenlemesidir” diyen avukat Selin Nakıpoğlu, gece karanlığında gelen bir Cumhurbaşkanı kararı ile mukavelenin geçersiz kılınamayacağını savunuyor. Nakıpoğlu, Anayasa’nın Cumhurbaşkanı Erdoğan’a mukaveleyi kaldırma yetkisi vermediğine dikkat çekerek “Kimse Anayasa’nın üstünde değildir, kontrat yürürlüktedir” diyor.
Kontratın tartışmaya açılması ve kaldırılması üzere atılımlar, şiddet faillerini cesaretlendireceği için reaksiyon çekiyor. Hak savunucuları, mukavelenin feshedilmesi durumunda bayanları, LGBTİ+’ları ve çocukları amaç alan erkek şiddetinin artacağı görüşünde. Kararı “son derece yanlışlı ve tehlikeli” bulduğunu söyleyen avukat Nakıpoğlu, toplumsal cinsiyet ayrımına dayalı şiddetin yasallaşacağını belirtiyor.
‘TCK 103 VE 6284 KÂĞIT ÜSTÜNDE KALABİLİR’
Öte yandan İstanbul Sözleşmesi’nin aktif uygulanması için çıkarılan Ailenin Korunması ve Bayana Şiddetin Önlenmesine Dair 6284 Sayılı Kanun’un, fesih kararından nasıl etkileneceği de tartışma konusu. 8 Mart 2012’de TBMM Genel Heyeti’nde oy birliğiyle kabul edilen 6284 Sayılı Kanun 20 Mart 2012’de yürürlüğe girdi. Avukat Selin Nakıpoğlu, kontratın feshedilmesi durumunda TCK’nin 103 unsurunda düzenlenen “Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçların”, nafaka hakkının ve 6284 Sayılı kanunun kâğıt üzerinde kalabileceğini söylüyor: “Sözleşmeden imza çekilirse 6284 sayılı yasa, dayanaksız kalır. Nahide Opuz kararı ile AİHM nezdinde tazminata mahkûm olan bir ülke için geçen 13 sene de boşa geçmiş olur. Hezimet olur.”
YASAL BOŞLUK OLUŞUR
Reaksiyonlar üzerine 20 Mart Cumartesi günü Twitter’dan bir açıklama yapan Aile ve Toplumsal Siyasetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, “İstanbul Sözleşmesi’nin vazgeçilmez bir tüzel metin olmadığı” bildirisini vererek şöyle demişti: “Kadın haklarının teminatı, Anayasamız başta olmak üzere, iç mevzuatımızdaki mevcut düzenlemelerdir. Hukuk sistemimiz gereksinime nazaran yeni düzenlemeleri hayata geçirebilecek kadar dinamik ve güçlüdür.” Bakan Zümrüt Selçuk’un bu kelamlarını eleştiren bayan hakları savunucuları, İstanbul Sözleşmesi’nin yürürlükten kaldırılmasıyla bir yasal boşluk oluşacağına dikkat çekiyor. Bakan Zümrüt Selçuk’un beyanına katılmadığını söz eden Nakıpoğlu, “İlk imzacı olmakla övünen bir taraf devlet on senede nasıl bu hale geldi ki sayın bakan bu türlü vahim bir açıklama yapıyor?” diye soruyor.
Selin Nakıpoğlu Selin Nakıpoğlu, kontratın erkek şiddetine maruz kalan bayanların, LGBTİ+’ların ve çocukların koruyucusu olduğunu hatırlatarak şöyle devam ediyor: “İstanbul Kontratı, erkek şiddetini önlemek isteyen devletlerin izlemesi gereken yol haritasıdır. Mukaveleden vazgeçmeye niyetlenmek ‘Toplumsal cinsiyet eşitliğini içime sindiremedim’ demektir. Mukaveleden imzayı çekmek kozmik hukuk bedelleriyle bağını koparma yolunda süratli adımlarla yürümektir.”
AF ÖRGÜTÜ: KARARIN LGBTİ+’LARLA İLİŞKİLENDİRİLMESİ VAHİM
Reaksiyonla karşılanan fesih kararına ait bir açıklama da Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı’ndan geldi. Açıklamada, “Türkiye’nin toplumsal ve ailevi kıymetleriyle bağdaşmayan eşcinselliği olağanlaştırmaya çalışan bir kesim tarafından manipüle edilmiştir” denildi ve kontrattan bu nedenle çıkıldığı tabir edildi. Bağlantı Başkanlığı’nın LGBTİ+’ları maksat gösteren açıklaması memleketler arası kamuoyunda da geniş yankı buldu. Memleketler arası Af Örgütü Avrupa Bölgesel Ofisi de açıklamaya reaksiyon göstererek şu sözleri kullandı: “Türkiye yetkililerinin, İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararını LGBTİ+ topluluğuyla ilişkilendirmeye çalışarak, karara ait öne sürdüğü temelsiz ve tehlikeli münasebet, yapılan yanılgıyı daha da vahim hale getiriyor.”
Ece Ünver Mevzuyla ilgili GazeteDuvar’a değerlendirmede bulunan Af Örgütü Türkiye Yöneticisi Ece Ünver mesken içi şiddetin arttığı bir periyotta mukaveleden çıkılmasının kabul edilemez olduğu görüşünde. Kontratın feshedilmesi kararının Türkiye’deki milyonlarca bayan, LGBTİ+ ve kız çocuğu için felaket sonuçlar doğuracağını belirten Ünver, kararın 21 gün evvel ilan edilen “İnsan Hakları Hareket Planı” ile çeliştiğini belirtiyor: “Cumhurbaşkanı Erdoğan, insan hakları aksiyon planında tek bir bayanın dahi şiddet mağduru olmadığı güne kavuşana kadar kurumların, sivil toplumun, medyanın ve toplumun tüm bölümlerinin işbirliğiyle, bu çabayı sürdüreceğine yönelik açıklamalarda bulunmuştu.”
YARGIYA TAŞINDI: İŞLEV GASPI
Kararı barolar, sivil toplum örgütleri ve bağımsız bireyler yargıya taşıdı. İstanbul, Ankara, Antalya başta olmak üzere ülkenin farklı kentlerinde kararının iptali için Danıştay’a davalar açıldı.
İstanbul Barosu avukatlarının Danıştay’a yaptığı müracaatta, “yetki tarafından hukuka karşıt olan fesih kararının işlev gaspı niteliğinde olduğu” belirtildi. Dilekçede şu tabirler yer aldı: “Anayasa’nın 90/1. hususu uyarınca kabul edilen memleketler arası kontratların Cumhurbaşkanlığınca feshine ait verilmiş bir yetki yoktur. Yasama yetkisi de, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile verilemez. Bu nedenle davaya husus süreç yetki tarafından yok kararında olup hukuka terstir.”
‘AVRUPA KONSEYİ’NİN SÜRATLİCE SÜRECE ALMASINA ŞAŞKINIZ’
Cumhurbaşkanı tarafından alınan fesih kararı 22 Mart Pazartesi günü Avrupa Konseyi’ne gönderildi. 23 Mart Salı günü başvuruyu sürece aldığını duyuran Avrupa Kurulu, çok süratli bir biçimde harekete geçtiği için eleştirildi. 300’den fazla bayan ve LGBTİ+ örgütünün bir ortaya geldiği Eşitlik için Bayan Platformu Platformu (EŞİK), Avrupa Konseyi’ne bir mektup yazarak mukaveleden çekilme teşebbüsünün iç hukuk sistemine karşıt olduğunu belirtti. EŞİK yaptığı davette, Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararının hukuksal açıdan incelenmesi gerektiği belirtildi.
Selen Lermioğlu EŞİK’ten Selen Lermioğlu, Avrupa Konseyi’nin süreci başvuruyu incelemeden işletmesine üzgün ve şaşkın olduklarını söz ederek “Hukuki açıklamaları ve destekleri koyarak dedik ki bu karar Meclis’e ilişkin olmadığı için yasal olarak paralellik prensibine uymuyor” dedi. Avrupa Konseyi’ne yollanan davet metninde toplumun büyük bir kısmının İstanbul Sözleşmesi’ni desteklediği ve mukavelenin uygulanmasında ısrarcı olduğu belirtildi. İktidarın sıkça lisana getirdiği “sözleşme kutuplaşmaya sebep oluyor” telaffuzuna dikkat çeken Lermioğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Kutuplaşma için birbirine yakın oranlar gerekir. Toplumsal takviyenin yüzde 90’dan fazla olduğu bir kontrat nasıl kutuplaşma yaratabilir? Yaptığımız davette 79 baronun 77’sinin birleşerek ‘Bu yasal değildir’ dediğini ve kararın iptali için dava açtığını, iş dünyasından spor kulüplerine kadar toplumun her kesitinin karara itirazı olduğunu lisana getirdik. Bu husus hukuken bir mana taşımıyor olabilir. Lakin en azından bu kararın, toplumsal muhalefete karşın alındığına dair bir not düşmek istedik.”
‘KADIN VE LGBTİ+ ÖRGÜTLERİ DE BAŞVURABİLİR’
Lermioğlu, mukavelenin feshedilmesi teşebbüsünün tehlikeye attığı bayan ve LGBTİ+ hakları savunucularının da mektup yazarak mevzuyu Avrupa Konseyi’ne taşıyabileceklerini söylüyor.
Gazete Duvar
