KÖLN – Beş yıl evvel, 18 Mart 2016’da Akdeniz’in kuzeydoğusundan Avrupa’ya gelen mülteci sayısını sonlandırmak için Avrupa Birliği ve Türkiye ortasında Mülteci Muahedesi imzalandı. İmzalandığı birinci günden bu yana da bu muahede insan hakları örgütleri tarafından tekraren eleştirildi.
2015 yılında, birçok Doğu Akdeniz‘den ve Balkan rotasından yaklaşık 1,8 milyon insan Avrupa’ya geldi. AB’nin Ankara ile yaptığı mutabakatın AB açısından olumlu bir tesiri olduğu yadsınamaz. Türkiye’den Yunanistan’a geçmek mülteciler için artık çok daha zorlaştı. 18 Mart 2016 ile 31 Mayıs 2020 tarihleri arasında Yunan adalarına yalnızca 151 bin 755 kişi geldi. 2017 ile 2020 ortasında, Yunanistan’a Ege Denizi üzerinden ortalama yüzde 96 daha az mülteci geldi.
AB Komitesi’ne nazaran Mart 2016’dan bu yana toplam 2 bin 140 mülteci Türkiye’ye geri gönderildi. Fakat Ankara, AB’nin mutabakattaki taahhütlerini yerine getirmemesi nedeniyle geri alım sürecini geçen yılın yazında askıya aldı.
Türkiye’ye 2016’da mültecilere yardım etmesi ve Avrupa’ya geçenleri geri alması için yaklaşık 6 milyar euro vaat edildi. O vakitten beri AB Türkiye’ye 4 milyar euro ödedi. AB için bu muahede iyi bir yatırımdı. Hala da o denli görünüyor ki AB dışişleri temsilcisi Josep Borrell, geçtiğimiz hafta mutabakatın “yenilenmesine” açık olduklarını söyledi. Aslında bu mutabakatın yenilenmesini en çok Türkiye ve AB’nin motor gücü olan Almanya istiyor. Brüksel’de başka üye devletler ortasında muahedenin tekrar açılması konusunda çok da önemli bir talep yok. Bilhassa Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde konuşlandığı topraklara tekrar Suriyeli mültecileri yerleştirme planlarına Avrupa Birliği içerisindeki çok sayıda parlamenter kuşkuyla yaklaşıyor.
AB devlet ve hükümet liderleri Türkiye ile Mülteci Anlaşması’nın yenilenmesine ait rotayı Mu ayın sonunda yapılacak tepede belirleyecekler.
2016 MUTABAKATI NE VAAD EDİYORDU?
Ankara, Yunan adalarına yeni gelen tüm mültecileri geri alma ve insan kaçakçısı çetelerine karşı harekete geçme kelamı verdi. 6 milyar euronun yanı sıra Türkiye vatandaşları için vizelerin kaldırılması göndeme gelecek, AB üyeliği ve gümrük birliğinin genişletilmesi için müzakereler de devam ettirilecekti.
Vize serbestisi konusunda hiçbir ilerleme olmadı zira Türkiye terörle gayret yasasını değiştirmeyi istemedi. Bu mühlet zarfında AB üyelik müzakerelerini genişletti, lakin Erdoğan’ın Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsüne yansısı bu durumu da değiştirdi. Hükümetin muhaliflere karşı aldığı sert tavır nedeniyle, AB devletleri evvel genişlemeyi ve nihayet bir bütün olarak müzakereleri durdurdu. Gümrük birliğinin modernizasyonunu da beklemeye aldı.
AB devlet ve hükümet liderleri Aralık ayında “Suriyeli mültecilere mali dayanak sağlamaya devam etmeye hazır olduklarını” duyurdular. Fakat, milyar euroluk yeni bir paket için somut planları yok. Bununla birlikte geçen yıl AB, makul programların 2021’de devam etmesine müsaade vermek için 535 milyon euro daha taahhüt etti.
TÜRKİYE İLE MÜLTECİ MUTABAKATI YENİLENEBİLİR Mİ?
Avrupa Birliği Kurulu Lideri Charles Michel ve AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen, 19 Mart’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan’la bir görüntü konferans gerçekleştirdiler.
Görüşmede 25-26 Mart tarihlerinde düzenlenmesi planlanan AB önderler tepesi öncesinde, geçen aralık ayındaki tepe sonrasında yaşanan gelişmelerle ilgili durum değerlendirmesi yapıldığı, Kıbrıs’ta tahlil için yine başlatılması planlanan görüşmeler dâhil olmak üzere Doğu Akdeniz’deki durum ve AB-Türkiye alakalarının de masaya yatırıldığı tabir edildi.
Türkiye’deki tüm anti demokratik gelişmelere karşın AB tarafı, Türkiye ile ortasında daha olumlu bir gündem oluşturmak istiyor. Yapılan görüşmenin en değerli konusu Suriyeli sığınmacıların durumuydu. İlgi çeken bir öbür sonuç da mart ayındaki AB başkanlar tepesi sonrasında Türkiye’ye ziyaret düzenlenmesi mümkünlüğünün görüşülmesiydi.
AB’nin mülteciler nedeniyle Ankara hükümeti ile şartsız tekrar müzakereler yapmaya başlaması AB açısından her ne kadar anlaşılır olsa da bu AKP iktidarına ve onun ittifakına farklı bir güç verecektir. AB bu yaklaşımıyla iktidarın otoriterliğini daha da güçlendirecektir. AB, Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik kriz ve Batı’ya olan bağımlılığını kullanıp Türkiye’deki çoğulculuğun lehine geliştirilebilecek siyasetler üretmek zorundadır. AB’nin güney hududunda istikrarsız ve otoriter bir Türkiye olması birliğin bölgedeki tüm bağlantılarını çok zorlayacaktır.
Türkiye resmi olarak hala aday bir ülke olduğundan AB, Türkiye’deki sivil ve siyasi haklardaki ağır kısıtlamalardan ötürü Ankara üzerinde baskı kurabilir. Bu baskı eninde sonunda AB’nin çıkarına da olacaktır. Lakin AB hala kendi gücünü nasıl kullanabileceğine karar verebilmiş değil. Bilhassa Türkiye ile münasebetlerde belirleyici ülke pozisyonunda olan Almanya maalesef Türkiye’deki otoriterleşmeyi inatla görmezden gelmeye devam ediyor. Almanya Dışişleri Bakanlığı’nın HDP’nin kapatılması talebine ait yaptığı yazılı açıklamada AKP ve ittifaklarının kullandığı lisanı kullanarak “HDP’den PKK ile ortasına net bir çizgi çekmesini bekliyoruz” cümlesini de eklemesi önemli bahtsız bir durum oldu. Türkiye’nin AB ile müzakere yapan ülke standardına geri dönebilmesi için AB’nin ve Almanya’nın muhalif demokratik bölüme takviye vererek Ankara ile görüşmeleri devam ettirmesinin dışında atılacak her adım iktidarın anti demokratikleşme tarafında ekmeğine yağ sürmek olacaktır. AB’nin Türkiye’yi yönetim ederiz lüksü kalmadı.
Gazete Duvar
