ANKARA – Türkiye, birinci imzacısı olduğu ‘İstanbul Sözleşmesi’nden 9 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesine dayanılarak yayınlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile ayrıldı. Bayan örgütlerinin yıllardır uygulanmasını talep ettiği ve çıkılmasına karşı durduğu kontrattan Resmi Gazete’de yayımlanan kararnameyle çıkılması ‘usul’ tartışmalarını da beraberinde getirdi.
İstanbul Sözleşmesi’nden Cumhurbaşkanı kararnamesiyle çıkılmasının anayasaya muhalif olduğunu belirten hukukçulara nazaran Anayasa Mahkemesi’nin kararnameyi iptal etmesi gerekiyor. Öte yandan Meclis’te alınacak “sözleşmenin fesih edildiği” kararının Avrupa Konseyi’ne bildirilmesi gerektiğine dikkat çeken hukukçular, bu bildirimin akabinde üç ay boyunca mukavelenin hala yürürlükte olduğunu ve uygulanmaya devam edilmesi gerektiğini tabir ediyor.
Parlamentoda AK Parti Milletvekillerinin de mukavelenin kaldırılmasını istemediğini belirten ve Meclis yoluyla bu karar alınamadığı için ‘Cumhurbaşkanı kararnamesi’ yoluyla fesih sürecinin işletildiğini belirten Türkiye Bayan Dernekleri Federasyonu Lideri Canan Güllü ise, “Bu kararname şu an Türkiye içerisinde hukuksuzlukları yaratabilecek, insanların canına mal olabilecek bir süreci başlatmış oldu” dedi.
MUKAVELEYE NAZARAN FESİH ÜÇ AYLIK MÜDDETİN BİTİMİNDE YÜRÜRLÜĞE GİRİYOR
Açılımı, ‘Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Gayrete Dair Avrupa Kurulu Sözleşmesi’ olan İstanbul Sözleşmesi’nin 80’inci Unsuru mukavelenin feshini düzenliyor. Taraflardan rastgele birinin, Avrupa Kurulu Genel Sekreteri’ne yapacağı bir bildirimle, rastgele bir vakit bu kontratın feshedilebileceği belirtilen hususun ikinci fıkrasında, “Sözleşmenin feshi, bahse ait bildirimin Genel Sekretere ulaştırıldığı tarihten itibaren üç aylık müddetin bitimini izleyen ayın birinci gününde yürürlüğe girecektir” tabirleri yer alıyor.
HUKUKÇULAR ANAYASA 104 VE 90’I İŞARET EDİYOR
Hukukçuların kontratın fesih edilmesi sistemine dair dikkat çektiği bir başka boyut bunun Cumhurbaşkanı kararnamesiyle yapılamayacağı istikametinde. Cumhurbaşkanı’nın misyon ve yetkilerini düzenleyen anayasanın 104’üncü hususunda, Cumhurbaşkanının yürütme yetkisine ait mevzularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabileceği belirtiliyor.
Kelam konusu unsurda, “Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci kısımlarında yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü kısımda yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Anayasada münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen mevzularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Kanunda açıkça düzenlenen hususlarda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlarda farklı kararlar bulunması halinde, kanun kararları uygulanır. Türkiye Büyük Millet Meclisinin tıpkı hususta kanun çıkarması durumunda, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kararsız hale gelir” deniliyor.
Hukukçuların bir öbür dikkat çektiği boyut ise İstanbul Sözleşmesi’nin Meclis’te alınan kararla kabul edildiği ve lakin burada alınacak yeni bir kararla feshedilebileceği istikametinde. Milletlerarası andlaşmalara uygun bulma durumunun düzenlendiği Anayasa husus 90’da, milletlerarası andlaşmaların kanun kararında olduğu söz ediliyor. Yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmanın onaylanmasının Meclis yoluyla yapılacağı vurgulanan hususta, “Usulüne nazaran yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ait milletlerarası andlaşmalarla kanunların birebir bahiste farklı kararlar içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma kararları temel alınır” sözleri yer alıyor.
‘CUMHURBAŞKANI KARARNAMESİYLE YAPILAMAYACAĞI AÇIKÇA VURGULANIYOR’
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın imzasıyla yayımlanan kararnameyi kıymetlendiren Avukat Tuba Torun’a nazaran İstanbul Sözleşmesi’nden tarza karşıt bir biçimde çıkma gerçekleştirilmeye çalışılıyor. İstanbul Mukavelesi unsur 80’nde bildirimin Avrupa Kurulu Genel Sekreteri’ne yapılarak feshedilebileceğinin vurgulandığını hatırlatan Torun, bu bildirim yapılmadan evvel Türkiye’de bir karar alınması gerektiğini bunun da TBMM yoluyla olması gerektiğini tabir etti ve şunları kaydetti:
“Cumhurbaşkanı kararnamesiyle bu mukaveleden çıkılabileceği savunuluyor. Ancak anayasa husus 104’te temel hak ve özgürlüklere ait düzenlemelerin Cumhurbaşkanı kararnamesiyle yapılamayacağı açıkça vurgulanıyor. İstanbul Kontratı başta hayat hakkı olmak üzere temel hak ve özgürlüklere ilişkindir. Mukaveleden şayet çıkılacaksa, Meclis iradesiyle çıkılması gerekir. Anayasa husus 90’da uygun bulma kanunuyla bu mukavelenin altına imza atılmıştır. Uygun bulma kanunu da tekrar Meclis iradesiyle çıkarılan bir kanundur. Türkiye bir hukuk devleti. Birebir vakitte millet iradesine bağlı olarak yönetilir. Yetkiyi yönetenlere millet verir. Münasebetiyle yönetenlerin tek başına, kendi isteğiyle aldığı karar hem hukuk mantığına hem demokrasiye hem de millet iradesine alışılmamıştır.”
‘ANAYASA MAHKEMESİ’NİN KARARNAMEYİ İPTAL ETMESİ GEREKİYOR’
Adaplara uygun olarak Meclis’te alınacak, ‘sözleşmeyi fesih etme’ kararının bildiriminin Avrupa Konseyi’ne yapılmasının akabinde üç ay sonra mukavelenin fesih edilmiş sayılacağını belirten Torun, “Avrupa Konseyi’nce üç aylık bir bekleme süreci var. Bu üç aylık süreçte mukavele hala yürürlükte diyebiliriz” dedi.
İstanbul Sözleşmesi’ne yönelik Cumhurbaşkanı kararnamesine karşı Anayasa Mahkemesi’ne başvurulabileceğini tabir eden Torun, “Anayasa Mahkemesi’nce İstanbul Sözleşmesi’nin feshedildiği Cumhurbaşkanı Kararnamesi’nin kontrolü yapılmalı. Anayasa Mahkemesi’ne de siyasi partiler ve mensupları başvurabiliyor. 30 günlük mühlet içerisinde başvurulması gerekiyor. Anayasa Mahkemesi’nin de anayasaya terslikten bu kararnameyi iptal etmesi gerekiyor. Anayasa Mahkemesi’nin yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı çerçevesine bu kararın kontrolünü gerçekleştirmesi ve bu kararnameyi anayasaya karşıtlık deniyle kaldırması gerekiyor” diye konuştu.
Bayanların fesih kararının akabinde reaksiyonlarını her gün lisana getireceğini söyleyen Torun, “Üç aylık müddete kadar mukavele yürürlüktedir ve uygulanması gerekmektedir. Hala bağlayıcılığı devam etmektedir. Olağanda fiilen çok kıymetli bir kısmı uygulanmıyordu hakikat, bu üç ay içerisinde uygularlar mı bilmiyorum fakat Anayasa Mahkemesi’nin bu kararnameyi iptal etmesi gerekir. Türkiye’nin bu süreçte yükümlülüklerini sürdürmesi gerekiyor” sözlerini kullandı.
‘CUMHURBAŞKANI KENDİ KENDİNE VERDİĞİ YETKİYE DAYANIYOR’
Kontrattan Cumhurbaşkanı Kararnamesiyle çıkılmasının hukuka uygun olmadığını belirten Ankara Barosu Bayan Hakları Merkezi Lideri Ceren Kalay Eken’e nazaran bu uygulama, “Klasik tek adam” prosedürü. Anayasa unsur 90’ın, açık bir biçimde memleketler arası mukavelelerin nasıl yürürlüğe girdiyse o denli kalkacağını vurguladığını tabir eden Eken şunları kaydetti:
“İstanbul Sözleşmesi’ne giriş tarzlı Meclis onayı olduğu için çıkılmasının da Meclis onayıyla olması gerekir. Cumhurbaşkanı ‘uluslararası mukaveleleri onaylayabilir, kaldırabilir’ diyerek kendi kendine verdiği yetkiye dayanıyor. Ancak bu durum anayasayı ortadan kaldırabilecek bir husus olmadığından anayasa bütün normların üstündedir. Anayasa 90’a nazaran milletlerarası mukaveleler bütün kanunların üzerindedir. Milletlerarası mukavelelerin feshinin de yöntemi vardır ve burada bu yönteme uymamıştır. Kendi kendine yetkilendirdiği kararıyla cumhurbaşkanı süreç yapmıştır ve bu çok net hukuka terstir.”
‘BU KARARNAMEYE DAVA AÇMAK, BU SAÇMALIĞI KABUL ETMEK MANASINA DA GELİYOR’
Hukuka tersliğin yanı sıra bu kararı kabul etmelerinin mümkün olmadığını ve bayanların sokakta reaksiyon göstermesi gerektiğini belirten Eken, “Siz bu mukaveleyi feshederek bayana yönelik şiddetle çaba etmeyeceğinizi söylüyorsunuz. Bugüne kadar bayana yönelik şiddetle gayret etme tezinizde samimi olmadığınızı gösteriyorsunuz” dedi.
“Yok hükmünde” kabul ettikleri Cumhurbaşkanı kararnamesine karşı nasıl bir tüzel süreç izleyeceklerinin önümüzdeki günlerde netleşeceğini söz eden Eken şunları kaydetti:
“İstanbul Sözleşmesi’nin 80’inci unsuru fesih yordamını de düzenliyor. Milletlerarası alanda karşılık bulması için Avrupa Konseyi’ne bildirim yapılması gerekiyor. Avrupa Konseyi’ne bu mukaveleden çekilindiğinin bildirmelerinin akabinde üç ay daha mukavele yürürlükte kalır diyor. Şu an mukaveleyi biz aslında feshedilmiş kabul etmiyoruz. Mukavelenin içerisindeki fesih hususu bile üç ay daha yürürlükte kalacak diyor. O esnada bu mukaveleden çok daha ileri bir yasa yapacaklarsa ne ala. Yapmayacağına biliyoruz. İleriki süreçte kesinlikle dava açma süreci olacaktır fakat şu an acil olan şey bu değil. Bu kararın hukuken tanınmaması gerekiyor. Şöyle düşünün, belediye lideri kalkıp kanun koymaya çalışıyor, bu türlü bir şey olmaz. Bu kararnameye dava açmak da bu saçmalığı kabul etmek manasına da geliyor. O nedenle birinci hareketimiz bu olmayacaktır. Tahminen tüm barolar ya da birtakım barolar ortak hareket edip ileriki süreçte dava açma durumu kelam konusu olacaktır.”
AK PARTİ MİLLETEKİLLERİ DE KONTRATIN KALDIRIMASINI İSTEMİYOR’
“Sözleşmeyi kaldırdık” demekle kontratın kaldırılmadığını belirten Türkiye Bayan Dernekleri Federasyonu Lideri Canan Güllü’ye nazaran mukavelenin feshedilmesinin bir tüzel prosedürü var. Bu prosedürden kaçarak, hukukun gerisinden dolanarak kimsenin bir şey elde edemeyeceğini tabir eden Güllü, “Fiili olarak kontrat yürürlükte lakin bu durum insanları rahatlatarak cinayetlerin artmasına sebep olacak” dedi.
Anayasa husus 90’ın, “Sözleşmeler iç hukuktan üstündür” dediğini ve kontratların geldiği üzere kaldırılması gerektiğini açıkça tabir ettiğini belirten Güllü şunları söyledi:
“Bugün bildirim yaptı, üç ay sonra mukaveleden çıkacağız da olmuyor. Bu bildirimi yapsak dahi üç ay sonra çıkamıyoruz. Parlamentosunda karar almak zorunda. Meclis’te çoğunluğu var o kararı alır diyeceksiniz. Ancak alabilseydi zati alırdı. Alamadığı için bu yolu seçti. Parlamentoda Adalet ve Kalkınma Partisi’nin milletvekilleri de mukavelenin kaldırılmasını istemiyor. İçeride bu türlü bir dayanak var. Bu kararname şu an Türkiye içerisinde hukuksuzlukları yaratabilecek, insanların canına mal olabilecek bir süreci başlatmış oldu.”
Gazete Duvar
