David Nield
Tahminen LHS 3844b isimli gezegene o kadar da aşina olmayabilirsiniz, ama artık gezegenin kendine has bir özelliği keşfedildi: Bu, gökbilimcilerin Güneş Sistemi dışında tektonik bir aktiviteye dair ispatlar barındırabileceğini düşündükleri birinci gezegen. Bu ispat, Dünya’dan biraz daha büyük olan kayalık gezegen üzerinde gerçekleştirilen müşahedelere dayanan bir kadro gelişmiş simülasyondan elde edildi. Bu özel araştırma bağlamında daha da değerli olan şey, ötegezegenin bir atmosfere sahip üzere görünmemesi.
ATEŞ VE BUZUN PAYLAŞTIĞI GEZEGEN
Bu durum, LHS 3844b’nin yarısını kalıcı biçimde kendi güneşine maruz bırakır ve sıcaklıkların ‘gündüz’ tarafında yaklaşık 800 santigrat derece ve ‘gece’ tarafında yaklaşık eksi 250 santigrat derece olduğu manasına gelebilir.
İsviçre’de bulunan Bern Üniversitesi’nden gökbilimci Tobias Meier, “Bu çok seviyedeki sıcaklık zıtlığının gezegenin iç kısmındaki malzeme akışını etkileyebileceğini düşündük” diyor. Meier ve meslektaşları, gezegenin parlaklığı ve olası sıcaklıkları hakkındaki faz eğrisi müşahedelerine ve çeşitli beklenen tektonik gereçleri ve ısı kaynaklarını simüle eden bilgisayar modellerine dayanarak, yarıküre ölçeğinde bir yeraltı gereç akışının gerçekleştiğini düşünüyorlar.
Araştırmacıların çalıştırdığı simülasyonların büyük kısmı gezegenin bir tarafında yalnızca üst gerçek, öteki tarafında ise yalnızca aşağı yanlışsız bir akış gösterdi ancak birtakım senaryolarda akış bilakis hakikat işledi; bu, şaşırtan ve Dünya’daki tektonik hareketle uyuşmayan bir keşifti.
ISI FARKI MALZEME AKIŞINA NEDEN OLUYOR
Bern Üniversitesi’nde misyonlu jeofizikçi Dan Bower, “Dünya’dan alışık olduğumuz şeylere dayanarak, gezegenin sıcak tarafındaki malzemelerin daha hafif olmasını ve bu nedenle üst yanlışsız ve tam aksi istikamette akmasını beklersiniz” diyor.
Bunun altında yatan neden, manto katmanını oluşturan malzemenin hareket ettikçe değişen sıcaklığı, daha soğuk kayaların sertleşerek daha az hareketli hale gelmesi ve sıcak kayaların ısındıkça daha çok bir sıvıya benzemesidir. Bilim insanları, yüzey ve gereçlerin değişmesinin inanılmaz seviyede bir tektonik aktiviteye neden olabileceğini tabir ediyorlar. Bower, “Materyaller gezegenin hangi tarafında üst hakikat akıyorsa, o tarafta büyük ölçüde volkanizmanın gerçekleşmesi beklenir” diyor.
Bilim insanları, sonuç itibariyle, LHS 3844b’nin bir yarıküresinin tamamının volkanlarla kaplı olabileceğini, başka tarafın ise gezegeni kaplayan ağır sıcaklık kontrastı sebebiyle neredeyse hiç volkanik aktivite göstermediğini savunuyorlar.
GÜNEŞ SİSTEMİ’NDEKİ HİÇBİR ŞEYE BENZEMİYOR
Bu volkanları meydana getirecek bir kabarma tipi, Dünya’da yalnızca Hawaii ve İzlanda üzere muhakkak yerlerde gördüklerimizle benzeşiyor. Daha genel bir sözle, bu modellerin ortaya koyduğu tektonik hareketler, Güneş Sistemi’ndeki hiçbir şeye benzemiyor. Daha güçlü uzay teleskopları erişime açıldıkça ve ötegezegenlere dair anlayışımız ilerledikçe, gerçekleştirilecek daha fazla müşahede ve araştırma LHS 3844b’nin yüzeyinde neler olduğunu ve sahiden de yarısının volkanlarla kaplı olup olmadığını doğrulamaya yardımcı olacaktır.
Meier, “Yaptığımız simülasyonlar bu çeşit modellerin nasıl ortaya çıkabileceğini gösterse de bunları doğrulamak için daha detaylı müşahedeler yapılması gerekir” diyor: “Örneğin, volkanizmadan kaynaklanan artan gaz oluşumu ya da volkanik gazların saptandığına işaret edebilecek daha yüksek çözünürlüklü bir yüzey sıcaklığı haritası ile bunu yapabiliriz. Gelecekte yapılacak araştırmaların anlamamıza yardımcı olacağını umduğumuz şey işte bu.”
Yazının yepyenisi Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
