İyad el-Bağdadi*
Joe Biden idaresi, Donald Trump idaresinin iki yıldan fazla süren canice ve alaycı örtbas sürecinden sonra, hayatını kaybeden Suudi gazeteci ve Washington Post’a katkıda bulunan köşe müellifi dostumuz Cemal Kaşıkçı’nın öldürülmesine ait Ulusal İstihbarat Direktörlüğü’nün raporunun üzerindeki saklılığı kaldırdı.
İki sayfadan oluşan rapor tam manasıyla yeni bilgiler barındırmıyordu. Neler olup bittiği zati biliniyor: Cemal, Veliaht Prens Muhammed bin Selman’ın (MBS) direkt buyruğuyla hareket eden bir Suudi infaz timi tarafından öldürüldüğü İstanbul’daki Suudi Konsolosluğu’na çağrıldı. Cemal’in cesedi parçalandı ve kalıntıları yok edildi.
Raporda, istihbarat topluluğunun MBS’nin krallık üzerindeki toplam hakimiyetine, ‘Kaşıkçı da dahil olmak üzere, yurtdışında bulunan muhalifleri susturmak maksadıyla şiddet içeren tedbirlerin kullanılmasına verdiği desteğe’ ve üst seviye yardımcıları ve güvenlik yetkililerinin öldürülmesine direkt müdahil olmasına dayanarak bir sonuca ulaştığı belirtildi.
NEYE ODAKLANMALIYIZ?
Bununla birlikte, raporun arz ettiği ehemmiyet, hangi gerçekleri eklediğiyle değil, hesap verebilirlik için baskı yapacaklarına kelam veren Lider Biden’ın bundan sonra ne yapması gerektiğiyle ilgili. Hiçbir demokrasi bunun üzere iğrenç bir cinayeti kabul etmezken, MBS’nin Suudi Arabistan’ı, tıpkı esnada en azından Suudi Arabistan’ın en yakın Batılı müttefiki olan ABD ile olan bağlantısındaki mevcut durumu koruyamaz.
Bu da bizi kıymetli bir soruya getiriyor: Cemal için adalet nasıl olmalı?
Birçok hak savunucusu, veliaht prense Magnitsky** gibisi maksatlı yaptırımlar uygulamak da dahil olmak üzere, MBS’yi cezalandırmak için tedbirler alınması davetinde bulunuyor. Dahası, Suudi kraliyet ailesine, MBS’nin kral olmamasının kendileri için en iyi geleceğe en iyi biçimde hizmet edeceğine ait işaretler verileceğinden bile bahsediliyor. Tüm bunlar iyi hoş ancak dar bir yaklaşımla yalnızca MBS’yi cezalandırmaya odaklanmak, Cemal için adaleti yerine getirmez.
Cemal, bir muhalif olarak sesini yükseltmeye ve kendini özgürce söz etmeye cüret ettiği için öldürüldü. Cemal’in bir arkadaşı olarak, kurbandan, sevdiği şeylerden ve kendisini bu kadar riske atmasına neden olan şeyden fazla cinayete ve katillere böylesine odaklanılması, beni hayal kırıklığına uğrattı. Biden idaresinin tabir özgürlüğünü gündeminin birinci sırasına yerleştirmeyen rastgele bir cevabı, maksadı ıskalamak olacak ve tarihi kusurları tekrarlama riskiyle karşı karşıya kalacaktır.
HALKIN TABİR ÖZGÜRLÜĞÜ DESTEKLENMELİ
Suudi Arabistan, MBS’nin yükselişi öncesinde Arap dünyasının en hareketli kamusal alanlarından birine sahipti ve toplumun dört bir yanından beşerler, büyük oranda Twitter üzerinde, halkı ilgilendiren sorunları tartışıyorlardı. Mart 2017’de bu hoş ve ilham verici olgu hakkında yazmıştım: Çevrim içi tabir özgürlüğü, Suudilerin kendilerini, iktidarın dayattığı anlatılardan kurtarmalarına ve hükümetlerinden değişim talep etmelerine imkan sağladı.
Donald Trump’ın seçilmesi, MBS’nin bu kamusal alanı acımasız bir aktiflikle kıskaç altına almasına ve yüzlerce kişiyi yalnızca tweet attıkları için hapsetmesine imkan sağladı; Cemal’in Suudi Arabistan’dan sürgün edilmesi, bu kıskacın neredeyse tepe noktasıydı. MBS, bu kamusal alanın canlılığını ve dinamizmini, binlerce eşgüdümlü dezenformasyon hesabı tarafından zalimce pompalanan ve hükümet eliyle üretilen propaganda ile değiştirmeyi sürdürdü.
Cemal’in nelere kıymet verdiğini kavramak için, cinayetten evvelki 13 aylık sürgün periyodu boyunca neler yaptığını bir düşünün: Demokrasi yanlısı bir fikir kuruluşunu (Democracy for the Arab World Now [Arap Dünyası için Çabucak Demokrasi] ya da kısaca DAWN) kurmanın yanı sıra, Bryan Fogel’ın son belgeseli Muhalif’te iyi belgelenmiş bir kıssa olan Suudi hükümet botlarına*** karşı koymak maksadıyla ‘Arılar’ diye isimlendirilen bir ‘çevrim içi ordu’ oluşturmak için Suudi aktivist Ömer Abdulaziz ile iş birliği yaptı. Cemal, ayrıyeten bir dezenformasyon takip kümesi kurmak ve Twitter ile dezenformasyonu kaynağında kesmek hakkında bir görüşme başlatmak için grubumla de iş birliği yaptı. Cemal, Suudilerin özgür tabir hakkı için tarafsız bir alan olarak toplumsal medya platformlarını geri alma konusunda takıntılıydı.
MBS’YE VERİLECEK KARŞILIK NE OLMALI?
Öte yandan, MBS’nin 2017’den bu yana gerçekleştirdiği ve Suudi Arabistan’da kendi iktidarını pekiştirmesine yardımcı olan Eylül 2017’deki tutuklama furyası, (The Post’u satın alan) Jeff Bezos’a karşı Mayıs 2018’de gerçekleştirilen hackleme saldırısı, Mayıs 2018’de bayan hakları aktivistlerinin tutuklanması ve şahsen Kaşıkçı cinayetinin kendisi üzere alçakça aksiyonlarının büyük kısmı, tabir özgürlüğünü kısıtlama emeli taşıyordu. MBS’nin nitekim de istemediği bir şey varsa, o da Suudilerin söz özgürlüğüne sahip olmasıdır. Üzerinde durulması gereken yer, tam da burası.
Bastırdıkları toplumlara yardım etmeksizin, yalnızca diktatörleri cezalandırmak üzerine odaklanmak, ABD’nin Orta Doğu’daki geçmiş yanlışlarını tekrarlama riskini de beraberinde getiriyor. MBS’ye silah satışını durdurursanız bile, Çin ve Rusya üzere ülkelerden silah alabilir; Yemen’de operasyon düzenleme yeteneğini elinden alırsanız, kıymetli dezenformasyon yeteneklerini kullanarak uzun müddettir devam eden bir iç savaşı daha da alevlendirebilir. Şayet ona yaptırım uygularsanız, bu, gücüne ve itibarına indirilmiş bir darbe olur lakin onu iktidardan uzaklaştırmaz.
Yapılabilecek en işi şey, MBS üzerindeki iç denetimlerin artmasını kolaylaştırmak olacak. Sonuçta, ABD Orta Doğu’daki dış müdahalelerden ve savaşlardan sonsuza kadar arınmış bir gelecek istiyorsa, bu durum, makûs aktörleri yönetme paradigmasından, bölgeyi daha ileriye taşıyabilecek güçlü toplumların yükselişini cesaretlendirmeye geçmekle başlar.
ABD, siyasi tutukluların hür bırakılmasını ve seyahat yasaklarının kaldırılmasını sağlayabilmek için Suudi Arabistan’a kaşı elinde tuttuğu devasa kozunu kullanmaya başlamalı. Bunun akabinde, MBS’nin yeni özgür bırakılan mahkûmları bilhassa de kendilerini özgürce tabir etmek için Twitter’a (veya süratle yaygınlaşan Clubhouse’a) girmeye yürek ettikleri vakit tekrar tutuklayıp tutuklamadığını yakından izlemeli.
Cemal, tabir özgürlüğü hakkımız için canını verdi. Onun hatırına, söz özgürlüğünü gündemin birinci sıralarında tutmamız gerekiyor. Onun vizyonunu onurlandıracak iyi bir gelecek, MBS’nin onaylandığı ancak tekrar de baskıcı olduğu bir gelecek değil. Güzel bir gelecek, şahsen MBS’nin hükümetlerinden hesap verebilirlik talep edebilen özgür Suudiler tarafından dahili biçimde denetlendiği bir gelecektir. Daha azını hedeflemek, Cemal’e ve onun mirasına ihanet etmek demektir.
*Iyad El-Bağdadi bir Arap muharrir ve aktivisttir. Oslo merkezli bir tertip olan Kawaakibi Vakfı’nın kurucusudur.
**Magnitsky Yasası, resmi olarak ‘2012 Rusya ve Moldova, Jackson-Vanik Repeal ve Sergei Magnitsky Hukukun Üstünlüğü Hesap Verebilirlik Yasası’ olarak bilinen, ABD Kongresi’nden geçen ve Aralık 2012’de eski lider Barack Obama tarafından imzalanan, Rus vergi avukatı Sergei Magnitsky’nin 2009’da Moskova’daki bir hapishanede vefatından sorumlu Rus yetkilileri cezalandırmayı ve ayrıyeten Rusya’ya kalıcı olağan ticari ilgiler statüsü vermeyi amaçlayan iki partili bir yasa tasarısıdır.
***Bot: Dijital dünyada reklam ya da propaganda bildirilerini sistemli ve yaygın biçimde iletmek üzere tasarlanan yazılım/program.
Yazının özgünü Washington Post sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
