Edna Bonhomme
Birçok insan, Covid-19 salgınını tam manasıyla yeni bir olay olarak deneyimledi: Bu, tarihten ani ve beklenmedik bir kopuştu. Bu, kimi açılardan yanlışsız lakin son bir yıldır salgınlar hakkında dersler veren bir bilim tarihçisi olarak, beni ve öğrencilerimi mevcut salgınla daha evvelki salgınlar ortasındaki şaşırtan paralellikler üzerinden etkileyen farklı bir bakış açısına sahibim.
Bu ders içeriğinin ismi ‘Salgın Korkusu’ ve bu, salgınlar esnasında ortaya çıkan tasaların bir anda beliriyor olmasından fazla toplumsal, tarihî ve kültürel etkenlerle, bilhassa de önyargıların tesiri altında şekillenmesiyle ilgili. Zoom ve WebEx üzere platformlar aracılığıyla bağlantı kuran öğrencilerim ve ben, daha az bilinen salgınları ve etnik azınlıklarla ilgili söylentilerin neredeyse onların hayatlarına mal olma biçimlerini ele aldık.
TARİHİN ÖĞRETTİKLERİ
1793 yılında Philadelphia’da yaşayan nüfusun yüzde 10’unun hayatına mal olan sarı humma salgını, kentte büyük bir tahribata neden olmuştu. Philadelphia’nın beyaz sakinleri, hastalığın yayılış nedenini Saint-Domingue’den (bugünkü Haiti’den) gelen Afrikalı göçmenlere ya da ‘kuyuları zehirleyen siyahlara’ dayandıracak kadar ileri gittiler. Buna karşılık, Richard Allen, Absalom Jones ve Sarah Bass Allen üzere siyah Philadelphialılar sadece bu inançları reddetmekle kalmadılar, tıpkı vakitte siyah topluluğuna sıhhat hizmeti sunan ön cephe gönüllüleri olarak harekete geçtiler.
Covid öncesinde canlı hafızamızda en çok yer eden salgın büyük ihtimalle HIV/AIDS idi. ‘Act Up’ hareketinin bir miting sloganı da olan ‘Tarih Bir Silahtır’ı (Queer* Nation Manifestosu) okuduğumuzda, kimi beşerler metni kışkırtıcı bulmuştu: “Heteroseksüel beşerler düşmanınızdır” satırı ötekileştirilmiş kümeler ortasında bir ittifak kurma kanısıyla uyuşmazken, öteki beşerler, o devirde vefatın queer erkeklerin hayatında yıllardır varlığını sürdüren bir olgu olması nedeniyle, bu kelamdan ağır biçimde etkilendi. 1980’lerde, ABD hükümetinin halk sıhhatine verdiği hımbıl reaksiyon, Amerikan toplumundaki homofobinin, o periyotta ve bugün varlığını sürdüren bir queer ömür dehşetinin göstergesiydi.
Bununla birlikte, çok az insan Afrikalı diaspora topluluklarının nasıl etkilendiğinden haberdardı. Haitili ebeveynlere sahip bir insan olarak, HIV/AIDS ABD’nin büyük kentlerinde bir çağdaş çağ salgını olarak ortaya çıktığında, Haitili göçmenlerin nasıl da yanlışlı bir biçimde bundan sorumlu tutulduğunun ziyadesiyle farkındaydım. 4 Mart 1983 günü, ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri, HIV/AIDS’e yakalanma yahut bulaştırma açısından ‘yüksek risk’ taşıdığı varsayılan dört kümesi listeledi: Eşcinseller, eroin kullanıcıları, hemofili hastaları ve Haitililer (İng. Homosexuals, Heroin users, Hemophiliacs, Haitians/ç.n.). Bu ‘4 H kulübüne’ milliyet temelinde dahil edilen yegane kümenin bir modülü olmak, Haitililerin ve torunlarının barınma, istihdam ve bir okula kabul edilme gereksinimlerinin reddedilmesi manasına geliyordu ve bu da büyüdüğüm Miami’deki ‘Little Haiti’ üzere Haitili olmayanlar için yasak bölge olarak kabul edilen ayrılmış toplulukların ortaya çıkmasına yol açtı. İşlediğimiz ders boyunca, böylesi kaygıların insanların hayatını nasıl yok ettiğini ortaya çıkardık.
AZINLIKLAR HER VAKİT HEDEFTELER
Bunu ‘normal’ vakitlerde öğretmek elbet ki farklı olurdu ancak global bir salgın sırasında bu bahisleri araştırmanın sunduğu ayrıcalık, öğrencilerimin bu güçlerin nasıl değişime uğradığını ve devam ettiğini görmek için günümüzle süratli bir biçimde paralellikler görebilmiş olmasıydı. Bir öğrenci, siyah Amerikalıların orantısız bir biçimde Covid-19’a yakalandıkları salgının birinci kademelerinde verilen birinci reaksiyonun, siyahların toplumsal arayı müdafaa talihi olmayan temel çalışanlar olma ihtimalinin daha yüksek olduğu gerçeğini fark etmek yerine, onları obezite üzere eş vakitli hastalıklara sahip olmaları yüzünden eleştirmek olduğunu aktardı. Güney Asya kökenli öteki bir öğrenci, Hindistan’da Müslüman toplulukların Covid-19’un yayılmasından sorumlu olduğuna ait yaygın bir inanışın, kimi hastanelerin Müslüman hastaları tedavi etmeyi reddettiği bir durumu ortaya çıkardığını anlattı.
Umarım öğrencilerim ana dersi öğrenmişlerdir: Salgın hastalıklar sadece bizimle birlikte yaşayan bakteri ve virüslerle ilgili değildir, birebir vakitte kimi insanları toplumun hudutlarına iten toplumsal ayrışmaları da yansıtırlar.
İster Amerika kırsalındaki opioid salgını olsun, ister siyahlarda görülen hamilelikte yüksek vefat oranı olsun, eşitsizlik geçmişlerinin ve miraslarının erken vefat olgusunu nasıl yarattığını göz önünde bulundurmalıyız. Bu derste tekrar ve tekrar gördüğümüz şey, salgın hastalıkların denetim altına alınması sırasında, birden fazla vakit bulaşıcılığın kaynağı olarak görülen beyaz olmayan insanların patolojik hale getirildikleri, hatta çoğunluk tarafından tecrit edilerek enfeksiyona karşı daha savunmasız bir hale getirildikleri oldu.
IRKSAL TEMELDE KURGULANAN AYRIMCILIK
Covid-19, tarihin, günümüz için nasıl karanlık bir ayna fonksiyonu görebileceğini ortaya koydu. En hafif tabirle, sıhhat sistemindeki eşitsizliklere ve bilim ‘şüphecilerinin’ ortaya çıkışına şahit olmak da yıkıcı bir tesire neden oldu.
Eski ABD liderinin Covid-19’dan ‘Çin virüsü’ diye bahsederek sergilediği apaçık yabancı düşmanlığını bir kenara bırakırsak, ABD ve İngiltere üzere ülkelerde Beyaz olmayan insanların maruz kaldığı orantısız vefat oranları göz önünde bulundurulduğunda, korona virüsünün yarattığı tesirlerin düpedüz küçümsenmesi, ırksal temelde kodlanmış bir davranıştır.
Öğrencilerime İngiltere’ye girişin yasaklandığı ülkeleri gösterdiğim vakit, Portekiz hariç tüm ülkelerin güney yarıkürede olduğunu fark ettiler. Dahası, bir öğrenci, “Mevcut enfeksiyon oranları hesaba katıldığında, ABD neden listede değil?” diye soracak yüreği gösterdi. Dehşet ile halk sıhhati ortasındaki tarihî ilişkiyi incelemek bizi uyanık olmaya mecbur eder: yanlışsız epidemiyolojik uygulama ile ‘ötekine’ karşı duyulan gerici politik kaygı ortasındaki çizgi basitçe silikleşir.
Yazının özgünü The Guardian sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
