İZMİR – Kent Plancıları Odası İzmir Bürosu, Ege Etraf ve Kültür Platformu (EGEÇEP), Efes Etraf ve Kültür Platformu (EFESÇEP) ve yörede yaşayanlar Meryem Ana Tabiat Parkı’nın sit noktasının düşürülmesi ve kimi kısımların himaye kapsamı dışına çıkarılmasına karşı dava açtı.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Kanunu kapsamında tescil edilmiş olan doğal sit yerleri konusundaki salahiyetlerin 2011 yılında yapılan mevzuat değişikliği ile Etraf Şehircilik Bakanlığı’na devredilmesi ile birlikte doğal sit sahalarına yeni düzenlemeler getiriliyor. Meryem Ana Tabiat Parkı’nı içine alan ortam de 1’inci Nokta Doğal Sit Meydanı statüsündeydi. Tabiat Parkı’nı kapsayan sahada yapılan değişiklikle yerin bir kısmı külliyen doğal sit dışına çıkarıldı. Daha evvel 1’inci Nokta Doğal Sit Sahası statüsünde olan ortamlar ise “nitelikli doğal müdafaa alanı” olarak tekrar belirlendi. 2008 yılında hudutları belirlenen Meryem Ana Tabiat Parkı, Meryem Ana Evi’nin de mahal aldığı 354 hektarlık bir sahası kaplıyor.
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın kararını yargıya taşıyan Kent Plancıları Odası İzmir Bürosu Idare Heyeti üyeleri ile Meryem Ana Tabiat Parkı’yla ilgili tespitlerini konuştuk.
‘İMAR FAALİYETLERİNİ KOLAYLAŞTIRMAK İÇİN MEVZUAT DEĞİŞTİRİLİYOR’
Türkiye’de son periyotlarda çıkarılan yeni yasa ve yönetmeliklerle birçok nokta sit olmaktan çıkarıldı, kimi konumların de aşaması düşürüldü. Sizin bu bahisteki gözlemleriniz neler?
2011 yılında gerçekleştirilen mevzuat değişikliği ile doğal sit sahalarındaki salahiyetler Kültür Bakanlığından, Etraf ve Şehircilik Bakanlığına geçmiş oldu. Bu salahiyet devri, tıpkı devirde, geçmişte tespit ve tescili yapılmış sahaların, tekrar irdelenmesini beraberinde getirdi. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan ve sit statülerine değişiklik getiren bu yeni incelemelerde ise, temel bir sorun görüyoruz.
Askıya çıkarılan sürecin ekinde bir adet pafta dışında rastgele bir olgu, açıklama ya da, ilmî rapor bulunmuyor. Doğal olarak bu durum yapılan süreçlerin ilmî dayanağının olup olmadığı cihetinde önemli kuşku uyandırıyor. Öte yandan, yeni statü düzenlemelerinde, himaye alan sonlarının daraltıldığını ya da kaldırıldığını görüyoruz. Bu da, geçmişteki muhafaza kararları sayesinde, rant ağırlığından kısmen uzak kalabilmiş meydanların, müdahale edilebilir hale gelmesi manasına geliyor ki, parsel ölçeğinde adrese teslim yapılan statü değişiklikleri de görülüyor. Bu doğrultuda 2017 yılından bu yana İzmir ve etrafında onaylanan yirmiye yakın sit statüsü değişikliği sürecine açılmış olan davamız bulunuyor.
Ayrıyeten sit statüsü değişikliği yapılan ortamlarda imar faaliyetlerini kolaylaştırmak gayesiyle ilgili bakanlıklar tarafından daima olarak mevzuat değişiklikleri yapılıyor. Yakın devirde 16.03.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Korunan Yerlerin Tespit, Tescil ve Onayına Ait Adap ve Esaslara Dair Yönetmelik’te kapsamlı değişiklikler yapılmıştı. Bu değişikliklerin 2863 Sayılı Kanun kapsamında himaye altına alınmış olan doğal sit sahalarında yol açabileceği tehditlere ve tahribatlara ait daha evvel de ikazlarda bulunmuştuk.
‘STATÜ DEĞİŞİKLİĞİYLE SAHADA YAPILAŞMANIN ÖNÜ AÇILIYOR’
Daha evvel 1’inci Radde Doğal Sit Meydanı statüsünde olan bu nahiyenin hangi münasebetlerle “nitelikli doğal muhafaza alanı” olarak tekrar belirlendiğine dair bir habere sahip misiniz? Yapılan bu değişiklik şehircilik unsurları açısından mevzuata uymaz bir durum oluşum ediyor mu?
Selçuk ilçesindeki, sit statüsü değişikliği de az evvel bahsettiğimiz çerçeve ile benzerlik taşıyor. Statü değişikliği ile yerde yapılaşmanın önü açılıyor ki, bu statü değişikliği geri alınmadığı durumda, ilgili bakanlık tarafından, planların hazırlanmasına geçilmesi çok vakit almayacaktır.
Kent Plancıları Odası, Meryem Ana Tabiat Parkı için çalışmalarını sürdürüyor…
Geçmişe bakınca da, hazırlanacak planların içeriğini kestirim etmek güç olmuyor. Sit statüsü değişikliği yapılan havzada, 10 yılı aşkın müddettir, imar planları iptal edilmiş olsa da, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından golf ortamları için yapılan taşınmaz tahsislerinin, iptal edilmediğini görüyoruz. Bu noktada, mahkemece iptal edilen imar planlarının tekrar yapılabilmesi için, statü değişikliğine gidildiğini ve yapılaşma için bir altlık oluşturulmaya çalışıldığını söyleyebiliriz. Öte yandan kelam konusu kesimde yapılan ilmî çalışmalarda, kıyı kesitlerindeki ağır yapılaşma baskısının değerli Tabiat Meydanı olan havza üzerinde ağır sonuçlarının olacağı vurgulanmaktadır.
‘MERYEM ANA BU SAHADA 101 YAŞINA KADAR YAŞADI’
Meryem Ana Tabiat Parkı’nın bulunduğu yerin sit statüsünün değiştirilerek inşai faaliyetlere açılması kesimde ne üzere tahribatlara yol açar?
Selçuk sahip olduğu doğal ve kültürel varlıklar sayesinde ortaya çıkmaktadır. İlçenin gelişme dinamiklerine bakıldığında tarım ve turizmin ön plana çıktığını söyleyebiliriz. Bu nedenle, yapılacak planlama çalışmalarında da, kentin sahip olduğu bu bedelleri gelecek kuşaklara aktarılmasına, tabiat ile koordinasyonun gözetilmesine öncelik verilmesi gerekir. Bu durum, sair bir deyişle, doğal ve kültürel zenginlikleri tehlikeye düşürecek pratiklerden uzak durulmasını gerektirir. Bir yandan da, müdafaa yerlerinde, bütünlüklü bir kıymetlendirme yapılması, muhafaza yerlerinin bir bütün olarak ele alınması kıymetlidir. Bunun ön koşulu da, ilgili ilmî bilirkişilik yerlerinin iştirakiyle gerçekleştirilecek olan, kuşkuya konum bırakmayacak bilimsellikte tahlil ve araştırma süreçleridir.
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın kararı ile yerin bir kısmı sit ortamı olmaktan çıkarılıyor, geri kalan kısımda de statü düşürülüyor.
Halbuki Meryem Ana Tabiat Parkı için, bu yaklaşımın aykırısını görüyor ve yapılan sit statü değişikliğinin bu kesimde önemli sonuçlarının olacağını düşünüyoruz. Biliyorsunuz, Meryem Ana Tabiat Parkı, hem kültürel hem de doğal kıymetleri içermektedir. Meryem Ana’nın bu ortamda 101 yaşına kadar yaşadığı rivayet edilmektedir. Tabiat parkı sonları ve etrafı, ağır orman dokusu ile kaplıdır. Ve artık, Meryem Ana Tabiat Parkı, 1’inci Nokta Doğal Sit Ortamı statüsünden çıkarılarak, “nitelikli doğal himaye alanı” ilan edilmiştir. Yani, müdafaa raddesi düşürülmüştür. Bu durum ise, yere daha fazla fiziki müdahalede bulunulabilmesi mealine gelecektir ki, her müdahale sahadaki bütünlüğü yok edecek, sahanın koruma/kullanma istikrarını geri döndürülmesi mümkün olmayacak biçimde tahrip edilmesine neden olacaktır.
Açıktır ki, Meryem Ana Tabiat Parkı; Selçuk’u Selçuk yapan kültür varlıklarından sırf bir adedidir. Bu kıymet, yalnızca Hıristiyan dünyasının değil Anadolu topraklarında geçmişten bugüne yaşamış tüm halkların toplumsal hafızasının ve kültürünün bir kesimidir. Meryem Ana Tabiat Parkı içerisinde Meryem Ana’nın mezarının Panayır Dağı’nın kuzey doğusunda olduğu rivayet edilmektedir. Park ağır bir orman dokusu ile çevrili olduğundan laf konusu mezarın tabiat parkı içerisinde nerede olduğu bilinmemektedir. Sonuç itibariyle muhafaza kararı esnetilen bu sahada yapılacak tatbikler sonucunda bu kıymetler önemli zararlar görecektir. Bu ortamların korunması için başta Selçuk halkı olmak üzere bütün İzmir Halkının ilgili bütün meslek odaları, dernek ve mahallî idarelerin sorumluluk alması, sürece dahil olması gerektiğini düşünüyoruz.
Gazete Duvar
