Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan hakkında, başbakan olduğu 2006’da hazırladığı bir kolaj çalışması nedeniyle Türk mahkemelerinde yargılanan İngiliz sanatçı Michael Dickinson, Ankara’ya karşı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) önünde açtığı söz özgürlüğü davasını kazandı. Gündemine 2011 yılında taşınan davayla ilgili kararını bugün açıklayan AİHM, Türk yargısının Dickinson davasında tabir özgürlüğü ile özel yaşama hürmet ortasında “uygun ve uyumlu bir ölçüm yapamadığı” sonucuna vardı.
Gazeteci Kayhan Karaca’nın Deutsche Welle Türkçe’de yayımlanan haberine nazaran; AİHM’in gündemindeki Dickinson davasının temelinde, Irak’ın ABD ve müttefikleri tarafından işgaline karşı 16 Mart 2006 tarihinde İstanbul Kadiköy’de Global Barış ve Adalet Koalisyonu teşebbüsüyle açılan bir sokak standı bulunuyor. Stantta Dickinson tarafından hazırlanan ve Erdoğan’ı ABD Lideri ‘George W. Bush’un köpeği’ olarak betimleyen kolaj çalışması da yer almış, bu eser nedeniyle stant organizatörüne karşı hakaret davası açılmıştı.
DICKINSON ÜÇ GÜN TUTUKLU KALMIŞTI
Dickinson 12 Eylül 2006 tarihinde duruşmaya gelerek, davaya neden olan kolaj çalışmasını adliye sarayı içinde kalabalığa göstermiş, bu nedenle gözaltına alınıp üç gün süreksiz tutuklu kalmış ve hakkında Kadiköy Cumhuriyet Savcılığı tarafından “Başbakana hakaret” temelinde kabahat duyurusunda bulunulmuştu.
BİRİNCİ DAVADA BERAAT ETMİŞ, SAVCI KARARI BOZDURMUŞTU
Kadiköy 2. Sulh Ceza Mahkemesi, tutuksuz yargılanan Dickinson’ın davasında 25 Eylül 2008 tarihinde karar açıklamış ve bir sanatçı olarak söz özgürlüğünü kullandığı ve kendisine yönelik suçlamadan mahkum edilmesinin Avrupa İnsan Hakları Mukavelesine (AİHS) karşıt olacağı münasebetleriyle beraatine hükmetmişti. Fakat savcı bu kararı Yargıtay’a taşıyıp, bozdurmuştu.
Yargıtay’ın gerekçeli kararında, “İngiliz vatandaşı olup 20 yıldır Türkiye’de yaşayan ve çeşitli eğitim kurumlarıyla üniversitelerde hocalık yaptığı anlaşılan sanığın, Türk örf ve adetlerinden uzak olmayan bir yaşantı içinde olduğu ve aksiyonun ülke kamuoyundaki tesirini bilebilecek durumda bulunduğu gözetilmeden suça husus kolajın siyasi tenkit ve ileti içerdiği, sanığın cürüm kastının bulunmadığı biçimindeki yasal olmayan münasebetle hükümlülüğü yerine beraat kararı verilmesi yasaya alışılmamış ve Cumhuriyet savcısının temyiz nedenleri yerinde görüldüğünden kararın bozulmasına karar verildi” sözlerine yer verilmişti.
İKİNCİ DAVADA MAHKUMİYET
Bu karar sonrası dava Kadiköy Sulh Ceza Mahkemesi tarafından Mart 2010’da tekrar ele alınmış, Dickinson, Türk Ceza Kanununun hakaretle ilgili 125’inci hususu temelinde, “Başbakana hakaret ettiği” için 425 gün mahpus cezasına mahkum edilmişti. Kolaj çalışmasının “Başbakanın gurur ve saygınlığını ayaklar altına aldığına” hükmeden Mahkeme, cezayı paraya çevirmiş ve “Gelecek beş yılda Erdoğan’ı mevzu edinen yeni bir çalışma hazırlamazsa cezasının iptal edileceğini” kararlaştırmıştı. Gerekçeli kararda, Dickinson hakkındaki iddianamenin AİHS ve Türk anayasasında belirlenen söz özgürlüğü kapsamına girmediği not edilmişti.
İÇTİHAD ÖRNEKLERİ: ‘KAMUYA MAL OLMUŞ BİREYLER İÇİN TENKİT SONU DAHA ESNEK’
Türk hükümeti AİHM önünde bu kararı savunsa da AİHM yargıçlarını ikna edemedi. Avrupa Mahkemesi, Dickinson tarafından gerçekleştirilen çalışmanın siyasal tenkit ve Türkiye’nin dış siyasetiyle ilgili tartışmanın modülü olduğu kanaatine vardı. Kamuya mal olmuş bir kişi için kabul edilebilir tenkit hududunun sıradan bir bireye göre daha esnek olması gerektiğine dair içtihadını hatırlatan Mahkeme, siyasalların bilhassa hicve dayalı tenkide daha hoşgörülü davranmaları gerektiğiyle ilgili içtihadından örnekler verdi. Mahkeme ayrıyeten kamusal tartışmaya katılan her bireyin, oburunun hak ve prestijine hürmette belli hudutları aşmaması gerekse de, belli dozda tahrik ve abartıya başvurmasının mümkün olduğuna vurguda bulunarak, her türlü sanatsal tabir biçimi ve hiciv ve ironiye dayalı söz biçimlerinin de bu kapsama girdiğini belirtti.
Dickinson hakkındaki gözaltı ve süreksiz tutukluluk kararlarının yasal olmadığı sonucuna varan AİHM, davacı hakkında ulusal mahkeme tarafından verilen son kararı ise “kamuyu ilgilendiren hususlar hakkında kendisini tabir etmesinin önünde caydırıcı bir unsur” olarak gördü. Türk mahkemelerinin Dickinson’ın tabir özgürlüğü ile karşı tarafın özel ömrüne hürmet ortasında orantılılık kuramadığı sonucuna vardı.
Karar AİHM’nin yedi yargıçtan oluşan bir dairesi tarafından oy birliğiyle alındı. Kelam konusu karar gereği Ankara İngiliz sanatkara 2 bin euro manevi tazminat ödeyecek. (DW Türkçe)
Gazete Duvar
