İZMİR – 2021 yılının birinci günlerinde koleksiyonerlerle söyleşimize Dr. Ahmet Uhri’nin tablo koleksiyonu ile devam ediyoruz. Babasının pul biriktirmeye teşvik etmesiyle daha ilkokulda koleksiyonculukla tanışan Uhri’nin bu tutkusu, arkeolog olmasıyla birlikte insanın ürettiği çeşitli kültür eserlerini, kültür tarihinin bir modülü olarak sınıflandırmaya dönüşmüş.
Tablo koleksiyonu dışında çeşitli nesneleri de biriktiren Uhri, 40 yıla yaklaşan koleksiyonerlik kıssasını Gazete Duvar okurlarıyla paylaştı.
Dr. Ahmet Uhri ‘ARKEOLOJİ OKUMAK KÜLTÜR ESERLERİNE İLGİMİ ARTIRDI’
Koleksiyonerlik öykünüz nasıl başladı?
Babamın pul biriktirmeye teşvik etmesiyle ilkokulda koleksiyonculukla tanıştım. Sonrasında vakit içinde insanın ürettiği çeşitli kültür eserlerinin biriktirilip, sınıflandırılıp kültür tarihinin bir kesimi olabileceğini anladıkça durum değişti. Ayrıyeten konutta annemin dünya paraları ve peçete koleksiyonu vardı. Sonrasında bilhassa İzmir’de yaşayan iki sanatçı bu hususta beni çok etkiledi. Birisi İzmir Devlet Konservatuvarı’nın müdürlüğünü de yapmış olan keman sanatkarı Prof. Dr. Hazar Alapınar, oburu de Türkiye’de naif fotoğrafın babası sayılan ressam Fahir Aksoy. Hazar Alapınar tablo ve tespih koleksiyonu yapardı. Fahir Aksoy ise bence bizatihi koleksiyonculuğun kendisiydi.
1980’li yılların başında İzmir’in sanat hayatında tesirli olan Köken Sanatevi etrafında toplanmış sanatkarların stantlarına gitgide tablo almak daima içimden geçse de yirmili yaşlarında parasız bir üniversite öğrencisi için bu iş çok zordu. Hasebiyle asıl olarak tablo toplamaya başlamam 30’lu yaşlarımda oldu. Bunun yanı sıra arkeoloji okumam kültür eserlerine olan ilgimi daha da arttırdı. Arkeoloji eğitimim sırasında bir yandan da eski kitapçılıkla uğraşıyordum ve aslında kitapları seven biri olarak yavaş yavaş müellifinden imzalı kitap, efemera ve az kitap toplamaya da başladım. Çok dar bir koleksiyon olarak da Türkiye’de kurulan Cumhuriyet devri partilerinin programlarını biriktirdim.
Tablo koleksiyonuma evvel değişik tekniklerle yapılmış tablolarla başlamış olsam da baskı resim/serigrafi toplamaya yük verdim. Doğal bir rakı sever olarak da son devirlerde artan farklı markalarda rakı üretimi dikkatimi çektiği için firmaların promosyon olarak dağıttıkları rakı bardaklarını da toplamaya başladım.
‘TUĞLA VE KİREMİTLER ÇOK FARKLI ŞEYLER ANLATIYOR’
Sizin bir de kiremit koleksiyonunuz olduğunu biliyoruz…
Evet, 2015 yılından beri Kültür Bakanlığı ismine yürüttüğümüz Karaburun Yüzey Araştırması’nda yerde dolaşırken dikkatimi çeken ve tamamı 20. yüzyıl başına tarihlenen tuğla ve kiremitler bana çok farklı şeyler anlatıyor. Örneğin Marsilya’da bugün kiremit üretilmezken bu topraklarda hala çatı kiremitlerine Marsilya kiremiti denmesi üzere. Bu beni Doğu Akdeniz ve Ege’deki 20. yüzyıl başı deniz ticaretini incelemeye dek götürdü ve çok değişik markalarda çatı kiremitleri topladım. Kültürel bir olgu olarak Doğu Akdeniz, Marsilya kiremiti ticaretini ve yarımadadaki tuğla atölyelerinin varlığını kanıtlayan bu nesnelerin de anlattığı çok şey var ve onları da yakında toplamaya başlayacağım.
Bunun yanı sıra bilhassa kentsel dönüşümle yıkılan yerlerin eski dokusundan çıkan atölye işaretli tuğlalar da keza o denli. Bütün bunlar kültürün yani Marx’ın tarifiyle belirtecek olursak, “doğanın yaptıklarına karşı insanın ürettiği her şey” in bir tarihinin, geçmişinin ve öyküsünün olabileceğini ve bu öykülerin koleksiyoncular aracılığıyla sonraki nesillere aktarılabileceğini gösteriyor.
‘ELİMDEKİ KOPYANIN ÖBÜR BİR DUVARDA OLDUĞUNU DÜŞLÜYORUM’
Pekala, bir fotoğrafın hangi özellikleri sizi tesirler?
Evvelce renk ve kompozisyona bakardım. Sonrasında biraz daha bu mevzularda kendimi eğitip bilhassa de baskı resme yönelince yapıtın ünikliğinden çok, kaç adet üretildiği beni daha çok cezbetmeye başladı. Bir Picasso yahut Kısmı tablosu şayet baskı fotoğraf değilse tektir ve tahminen de yalnızca bir müzede görebilirsiniz. Lakin baskı fotoğrafın birden çok olması aslında biraz da paylaşmacı bir ruh durumuyla ilgilidir. Örneğin elimdeki bir baskının başka kopyalarının tanımadığım, bilmediğim bir öteki duvarda asılı olduğunu düşlemek hoşuma gidiyor.
. Tablo koleksiyonunuzda değerli az modülleriniz neler?
İhtilal Erbil, Abidin Dino, Süleyman Saim Tekcan, Ömer Uluç üzere sanatkarların birtakım yapıtları.
‘SADECE ÖYKÜSÜ İÇİN HEYKELİ SATIN ALDIM’
Koleksiyonunuza dahil ettiğiniz yapıtlardan sizin için farklı, değişik bir kıssası olan var mı?
Elimdeki tek heykel olan Ekin Erman’a ilişkin bir büst, öyküsüyle beni çok çarpmıştı. Yalnızca öyküsü için o heykeli satın aldım. “Mayıs Sıkıntısı” sinemasından de tanıdığımız Nuri Bilge Ceylan’ın babasının büstü, Ekin Erman tarafından NBC’ye armağan edilmiş. Yıllar sonra bir hurdacı, heykelin köşesindeki Ekin Erman imzasını araştırıp sanatkara ulaşmış. Ekin Erman ile bir gün sohbet ederken telefonunun çalıp da arayan kişinin bir hurdacı olması ve elinde bu büstün olduğunu söylemesi beni çok etkiledi, olay sahiden çok çarpıcıydı. Bugün konutumun başköşesinde bulunan bu büstü bu nedenle satın aldım.
. Türkiye’deki fiyatlarına baktığınızda yapıtların pahasında satıldığını düşünüyor musunuz?
Çoğunlukla kıymetinde satıldığını düşünüyorum. Lakin sanatkarın eline o bedelin geçip geçmediğinden emin değilim. Yaşayan sanatkarların, bilhassa de genç sanatkarların mutabakatlı oldukları sanat galerileri tarafından sömürüldüklerini biliyoruz. Münasebetiyle galerici bence sanatkarla, koleksiyoncu ortasında kazandığıyla piyasayı da belirliyor.
‘UMARIM KOLEKSİYONCU DOSTLARI KIZDIRMAMIŞIMDIR’
Son olarak; Koleksiyonerlere neler söylemek istersiniz?
Burada kelamı Charles Willeford’a bırakmam yerinde olur. Charles Willeford’ın ‘Yanık Portakal’ isimli romanında esprili biçimde yazdığı koleksiyoncu tarifleri, bir koleksiyoncunun ruh durumunu en iyi açıklayan metinlerden biridir. Willeford, her ne kadar bu tarifleri fotoğraf koleksiyonculuğu için yapmış olsa da bunlar, sözcüğün yalın manasıyla toplayan yahut biriktiren herkes ve toplanan ve biriktirilen her şey için geçerli olabilir. Bu tarifleri koleksiyoncuları hem kızdırmayı göze alarak hem de onların derin müsamahasına sığınarak aşağıdaki uzun alıntıyla yapma gereği duyuyorum.
“Koleksiyoncular çoklukla üç kategoriye ayrılır.
Birinci kümede ne istediklerini bilerek sanatkarlara gereken siparişleri veren, sayıları çok az ‘Patron Koleksiyoncular’ vardır. Bu küme, geçmişte değişik sanat tarzlarının yerleşmesine yardım etmiştir. Örneğin on altıncı ve on yedinci yüzyıllarda portrelere çok bir talep olmasaydı, portre ressamlığının büyük ekolleri de gelişmezdi.
İkinci kümede orta sınıf koleksiyoncular bulunur. Bunlar modaya uygun olanı satın alırlar. Çağdaş sanat yapıtlarını de ya nedenini bilmeden ya da vakitle hoşlanmayı öğrendiklerinden toplarlar.
Üçüncü küme, ekonomik nedenlerle koleksiyonculuk yapanlardan oluşur. Alır, satar, kâr ederler; yani totoloji yaparsak, koleksiyoncu oldukları için koleksiyoncudurlar. Ellerindeki sanat yapıtlarını, o andaki ve gelecekteki bedelleri yüzünden severler.
Her üç kümedeki koleksiyoncuların bir ortak özelliği vardır: cimrilik. El yazıları ufacıktır, ‘i’ lerin noktasını koymaz, ‘t’ lerin çizgisini çekmezler. Ziyadesiyle tavırlıdırlar. Ellerindekini –ne olursa olsun- diğerlerine vermek istemezler.”
Umarım koleksiyoncu dostları çok kızdırmamışımdır…
Gazete Duvar
