İngiliz gazetesi Financial Times, ‘Erdoğan’ın büyük oyunu’ ana başlığıyla yayımladığı yazı dizisinin ikinci kısmında, Türkiye-Avrupa Birliği (AB) alakalarını mercek altına aldı. Tahlilde, Türkiye’nin AB’yle iştirak müzakerelerinin başlamasından 15 yıl sonra bağlantılarda tansiyonun yüksek olduğu belirtilerek, mart ayında Ankara’ya yaptırımların ele alınacağı tepeye dikkat çekildi.
Tahlilde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın son periyotta AB konusunda daha yumuşak bir lisan kullandığı belirtilse de, gazeteye konuşan bir diplomat ‘Türkiye Cumhurbaşkanı’nın daha saldırgan yaklaşımının marttan evvel tekrar yüzeye çıkmasını beklediğini’ söyledi. Financial Times, Almanya Başbakanı Angela Merkel’in yıl sonunda vazifesini bırakmasıyla Türkiye-AB münasebetlerinin hangi istikamete evrileceği sorusunun da karşılıksız olduğu yorumu yaptı.
‘ERDOĞAN 2004’TE ÖN ŞARTLARA ÖFKELENİP TEPEYİ TERK EDİYORDU’
Financial Times’ın tahlili, Türkiye’nin AB’ye üyelik adaylığının ilan edildiği 2004’ten bir anekdotla açılıyor; Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘ön şartlara öfkelenip Brüksel’i terk etmenin eşiğinden döndüğü’ belirtiliyor:
“Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye’nin üyelik gayretinin resmen başlamasından evvel AB’yi neredeyse terk ediyordu. İştirak müzakerelerini başlatıp başlatmama kararının verileceği tepe için Brüksel’de bulunan Türkiye Cumhurbaşkanı, ön şartlar nedeniyle küplere binmişti. Aralık 2004’teki restleşmede İngiltere’nin Ankara Büyükelçisi olarak bulunan Peter Westmacott, ‘Havalimanına ‘motorları çalıştırın, konuta dönüyoruz’ talimatı verdiğine dair bir bildiri aldım’ diye hatırlıyor. Westmacott, devrin İngiltere Başbakanı Tony Blair’in uyuşmazlığı çözmek için çabukla teşebbüslerde bulunduğunu hatırlıyor. Avrupalılar [sonrasında] Türk başkanın kaygılarını yatıştırmayı başardı ve müzakereler bir yıl içinde başladı.”
‘BELİRGİN BİR GELECEK PLANI YOK’
Laura Pitel ve Michael Peel imzalı tahlil, şu yorumla devam ediyor: “15 yıldan uzun müddet sonra, Türkiye AB’ye katılmaya hiç olmadığı kadar uzak. Birliğin başkanlarının geçtiğimiz ay Akdeniz’de yaşanan uyuşmazlık nedeniyle Ankara’ya karşı yeni yaptırımların hazırlanması kararı almasından sonra alakalar daha derin bir krize sürüklendi; bağların nasıl canlandırılacağına dair bariz bir plan da yok.
İnsan haklarından denizlerdeki argümanlara uzanan alanlarda tırmanan uyuşmazlıklar ihtilaf endişelerine yol açtı ve birçok Avrupa ülkesi ile Brüksel’deki yetkilinin güneydoğu komşularına duydukları itimadı yok etti. Birebir vakitte, ticaret, göç ve terörle uğraş üzere alanlarda karşılıklı bağımlılık, taraflardan hiçbirinin [ilişkilerde] topyekûn bir kesintiye şimdi hazır olmadığı manasına geliyor; bu da her iki tarafı acı verici bir kabullenmenin içine sıkışmış halde bırakıyor.”
‘SALDIRGAN TELAFFUZ MART ÖNCESİ TEKRAR YÜZEYE ÇIKABİLİR’
Tahlilde Avrupalı başkanların mart ayındaki tepede Türkiye stratejisini muhtemel yaptırımlarla bir arada ele alacağı belirtilirken, “Erdoğan son haftalarda daha uzlaşmacı bir lisana kaydı; bu kısmen, ülkesinin zorlanmakta olan iktisadı için yabancı sermaye çekme emelinden kaynaklanıyor” denilip şöyle devam edildi:
“Fakat yıllardır devam eden ağız dalaşlarıyla yaralanmış birçok AB diplomatı, ilgilerde derin bir değişime kuşkuyla yaklaşıyor. Bir diplomat, Türkiye Cumhurbaşkanı’nın daha saldırgan yaklaşımının, AB başkanlarının Türkiye’nin uzun müddettir yaşadığı ekonomik meseleler nedeniyle uzun vakittir kaçındığı sert mali yaptırımlar konusunda son kararı vereceği ‘marttan evvel yine yüzeye çıkmasını’ beklediğini söyledi. Diplomat, ‘Tuhaf lakin hakikat olan mantık, ‘düşene tekme atılmaz zira daha çılgın şeyler yapabilir’ halindeydi. Yapısal meseleleri hiçbir vakit ele almadık ve Erdoğan’a ‘Eğer bu türlü davranmaya devam edersen ekonomik sonuçlar olacaktır’ demedik.”
‘KARŞILIKLI ÇIKARLAR VAR’
Tahlilde “AB’nin Erdoğan periyodunda Türkiye’yle ilgileri her vakit karmaşık ve bazen çelişkili olageldi” denilirken, 2004’te Türkiye’nin üye adayı ilan edilmesinin, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kıbrıs sorunu çözülmeden üye olmasının gölgesinde kaldığı yorumu yapıldı. Tarafların 25’inci yılını bitiren Gümrük Birliği’nde de görüldüğü üzere karşılıklı ekonomik çıkarları bulunduğu, AB’nin Türkiye’nin bir numaralı ticaret ortağı ve yatırım kaynağı olduğu belirtildi.
Alakaların Suriye ve Irak’taki savaşlar sonrası terörle gayret bağlamında da derinleştiği belirtilen tahlilde, tarafların 2016’da yaptığı sığınmacı muahedesi da hatırlatıldı. Geçtiğimiz sene Erdoğan’ın ‘mültecilere kapıları açma tehdidini’ hayata geçirmesi sonrası binlerce sığınmacının Yunanistan hududuna gittiği hatırlatılsa da, bir AB diplomatı FT’ye demecinde “Eğer Erdoğan nitekim isteseydi bundan daha fazlasını yapardı. Hepimiz Avrupa kamuoyunun bu bahiste çok hassas olduğunun farkındayız ve Erdoğan bunu biliyor” dedi.
Tahlilde 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsü sonrasında AB ülkelerinden gelen kınamaların Erdoğan tarafından ‘yetersiz’ bulunduğu; 2017’de cumhurbaşkanlığı referandumu için topraklarında kampanya yapılmasına müsaade vermeyen Hollanda ile sorun yaşandığı; Alman gazeteci Deniz Yücel dahil kimi Hollanda, Belçika ve Avusturya vatandaşlarının tutuklandığı; kimi Avrupa ülkelerinin Türk istihbaratını topraklarında casusluk faaliyeti yürütmekle suçladığı; son olarak Fransa’yla önemli bir tansiyon yaşandığı ve ‘Erdoğan’ın Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’a hakaret edip Fransız mallarına boykot daveti yaptığı’ belirtildi.
‘CHP BİLE YAPTIRIMLARA KARŞI’
Münasebetlerdeki bu sıkıntıların akabinde AB’nin en güçlü ikileminin Akdeniz’deki sondaj faaliyetleri nedeniyle Türkiye’ye karşı daha sert adım atıp atmamak olacağını belirten Financial Times, “Fakat birçok Avrupa ülkesi daha sert bir cevaba kuşkuyla yaklaşıyor. Türkiye’nin ana muhalefet partisi bile bu bahiste ihtarda bulundu” tabirlerini kullandı. Tahlilin bu noktasında, CHP milletvekili ve dış siyaset danışmanı Ünal Çeviköz’ün ‘Brüksel’in çok daha erken harekete geçip Türkiye’ye yanlış davrandığı konusunda yaptırım seviyesinde olmayan bir sinyal vermiş olması gerektiği’ tarafındaki açıklamasına yer verildi. Çeviköz, “Bu yapılmadı ve artık daha sert tedbirler almak zorundalar” diyerek, Avrupalı diplomatlara ‘Türkiye’nin Avrupa’dan uzaklaşmasına’ yol açacak sert yaptırımlardan kaçınma davetinde bulunduğunu söyledi.
‘MERKEL GİDİNCE NE OLACAK?’
Financial Times’ın tahlili, ‘AB ile Türkiye ortasında topyekûn bir kopuşu engellemekte hayati rol oynadığı’ belirtilen Almanya Başbakanı Angela Merkel’in bu yıl sonunda misyonunu bırakacak olmasının hatırlatılmasıyla son buluyor. Tahlilde, taraflar ortasındaki iştirak müzakerelerinin başladığı 2005’ten beri Almanya Başbakanı olan Merkel’in sığınmacı anlamasının mimarı olduğu; Türkiye’nin Alman firmaları için kıymetinin yanı sıra Almanya’daki Türkiyeli nüfusun ehemmiyetinin de farkında olduğu belirtildi.
Merkel’in yıl sonunda misyonunu bırakacak olmasını Türkiye-AB ilgileri açısından ‘büyük bir an’ olarak niteleyen gazete, “Soru şu: Merkel’in halefi ve öbür Avrupa başkanları, Erdoğan’ın Türkiyesiyle bağın koparılamayacak kadar stratejik olduğunu düşünmeye devam edecek mi?” sözlerini kullandı.
ALMAN DİPLOMAT: TÜRKİYE’Yİ KAYBEDEMEYİZ
Tahlil şu tabirlerle son buldu: “Üst seviye bir Alman diplomat Erdoğan idaresi hakkında, ‘Bu hükümet sonsuza dek burada olmayacak. Tahminen işler sonrasında değişir, tahminen değişmez. Ancak Türkiye her vakit çok değerli olacak ve onu kaybetmek istemiyoruz’ diyor.” (DIŞ HABERLER)
Financial Times’dan yazı dizisi… ‘Erdoğan’ın büyük oyunu: Askerler, casuslar ve Türkiye’nin güç arayışı’DÜNYAGazete Duvar
