Şu sıralar herkesi huzursuz eden husus Covid-19 aşısı. Üç maskeyi dağıtamayan hükümetin, sıhhat riski önemli, nakdî boyutu büyük bir işi nasıl yürüteceğine dair kuşkular haksız sayılmaz doğrusu. Covid-19 aşısı için düzenlenen birinci ihalede de gariplikler başladı bile.
Uzmanlar, Covid-19 aşısında lojistikten depolamaya uzanan “soğuk zincirin” hayati olduğunu söylüyorlar. En stratejik basamak takip ve muhafaza sıkıntısı. Yani aşıların ulaşımını, bozulmadan aşikâr sıcaklıkta tutulmasını, kâfi ölçüde olup denetleyen merkezi beyin.
Gerçekten 23 Kasım günü Sıhhat Bakanlığı Covid-19 aşısı için Aşı Takip Sistemi’nin (ATS) yenileneceğini duyurdu. Açıklamada, sistemin 11 bin 700 sıhhat kuruluşuna yayılacağı; 7/24 davet merkezi olacağı ve toplam 500 noktada büyük soğuk depolar kurulacağı; her iki dakikada bir ölçülen ısının, SMS ile Bakanlığa iletileceği belirtildi.
Ve 21 Aralık 2020 günü işin ihalesi düzenlendi. İhalenin konusu; “Mevcut aşı ve anti serum soğuk zincir ve stok idaresinin bakım, tamir ile güncelleme, yeni suram ve teknik dayanak hizmeti”ydi. Yaklaşık maliyeti 12 milyon 253 bin 891 lira olan ihaleyi, 11 milyon 75 bin lira ile ANKAREF-ERBUL paydaşlığı kazandı. Tek teklif verilen ihalenin mukavelesi de 31 Aralık 2020 günü imzalandı.
Halbuki 8 yıl evvel de Sıhhat Bakanlığı, bütün aşıların merkezi bir sistemle takip edileceğini, 7/24 çalışacak sistem sayesinde aşıların korunacağını, dağıtımının nizamlı olacağını açıklamış ve 2013 yılının Şubat ayında ATS ihalesini yapmıştı.
Maliyeti 40 milyon 945 bin 38 lira olan ihaleyi, 34 milyon 777 bin lira teklifle ERBUL-ANKAREF-UDEA iştiraki kazanmıştı. En düşük teklif 19 milyon 494 bin lira ile Ventura Yazılım-Disera Tıbbi Gereç iştirakine aitti. Ortadaki 15 milyon liralık fark nedeniyle itiraz edilmiş fakat Kamu İhale Kurumu, “en düşük teklifin en uygun teklif manasına gelmeyeceği” gerekçesiyle şikâyeti yersiz bulup, ihaleyi onaylamıştı.
Yani “harika bir sistem kurduk” denilen ATS için açılan yenileme ihalesi de birebir şirketlere gitti. O sistemin başına neler geldiğini adım adım hatırlayalım…
* Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü, 4 Ağustos 2014 günü Sıhhat Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü’ne yazdığı resmi yazıyla, ATS’nin 15 Ocak 2015’te yürürlüğe gireceğini, buradan onay gelmeyen aşı ve antiserumların kullanılamayacağını bildirdi. Yazıda sisteme kayıtların nasıl yapılacağı da anlatıldı.
* 29 Eylül 2015 günü Türk Tabipler Birliği (TTB) bir açıklama yaparak, ATS ihalesini alan firmaların, özel sıhhat kuruluşlarına kontrat gönderdiğini ve aşı için sisteme abone olmayı mecburî tuttuğunu açıkladı. TTB kontratta “abone” tarifinin olmadığına, ihale teknik şartnamesinde bu türlü bir bilgi bulunmadığına dikkat çekti. Ayrıyeten sistemle ilgili fikri ve sınai hakların Halk Sıhhati Genel Müdürlüğü’ne ilişkin olduğunu da tabir ederek, abonelik fiyatının yasaya ters ve 4 yıllık KDV hariç istenen 2 bin 928 TL fiyatın haksız olduğunu vurguladı. Bir sonuç çıkmadı elbette.
* Pekala ihaleyi alan şirketler kimin? Erbul’u kuran Zafer Çakır, payları 2016’da Nizameddin Haşim Ordulu’ya devretti. Daha sonra 2020’de Çakır, şirketin İdare Şurası Lideri oldu. Bu şirketin 2018’de kurulan Ordulu Bilgi Teknolojileri isimli bir diğer şirketi daha var. İş yaptığı kurumlar şöyle: Cumhurbaşkanlığı, Jandarma, Katar Hava Kuvvetleri ile Selçuk Bayraktar’ın şirketi Baykar Makina. Nizameddin Ordulu, Selçuk Bayraktar’ın lideri olduğu Türkiye Teknoloji Grubu Vakfı’nın da idaresinde bulunuyor.
ANKAREF ise Erhan Birinci ve Gökhan Fidan tarafından 2007’de kuruldu. Asıl dikkat çeken değişiklik, Zeynal Durkut ve Muhanver Gözüm’ün ortak olmaları. Her iki isim 2010’da da MFZ Grup’u kurdu. MFZ’nin birtakım inşaatları şöyle: Çukurambar Firdevs Camii, Süleymaniye Önce ve Sani medreseleri tamiratı, Vilayetler Bankası ile Halkbank Genel Müdürlüğü. Zeynel Durkut, 2014’te Deniz Feneri Derneği ismine Fildişi Sahilleri’nde 15 bin Kuran dağıtmasıyla haber olmuştu.
Gelelim temel meseleye…
ATS İŞLEMEDİ, MİLYONLARCA DOZ AŞI BOZULDU
ATS hakkında Sayıştay’ın 2018 yılı raporunda yer alan önemli tespitler. Sayıştay ATS’nin depo mevcudu, tüketim, zayi ve miat dolması datalarının muteber olmadığı vurgulanıyordu.
ATS’de aşının uygulandığı belirtilmesine karşın, sıhhat tesisinde karekodlar çoğunlukla okutulmadığı için satın alınan aşılar, muhtaçlığın altında yahut üstünde gerçekleşiyor. Bu da sıhhat tesislerinin aşı talebini karşılayamamasını ya da miatların dolma riskini beraberinde getiriyor.
Gerçekten Sayıştay, ATS’nin işlememesi yüzünden 1 milyon 601 bin 240 doz KKK aşısının depoda 290 gün bekledikten sonra, miadının dolmasına 45 gün; 1 milyon 267 bin 300 doz Hepatit B aşısının 729 gün bekledikten sonra, miadının dolmasına 80 gün; 80 bin 600 doz Kızamık aşısının 501 gün bekleyip, 74 gün; 18 bin 600 doz PPD aşısının da 304 gün bekletilip bozulmasına 96 gün kala Vilayet Sıhhat Müdürlükleri’ne gönderildiklerini tespit etti.
Daha vahimi, ATS datalarına bakılarak aşılar korunduğu için 808 bin 380 doz PPD, 383 bin 60 doz Kızamık, 293 bin 793 doz KKK, 42 bin 682 doz mevsimsel grip ile 32 bin 500 doz Hepatit B aşısı olmak üzere toplam 1 milyon 628 bin 966 doz aşının bozulduğunun ortaya çıkması. Mali kıymeti 11 milyon 332 bin 471 lira. Bu aşıların ne olduğunu bilmiyoruz.
Sayıştay, “ATS tarafından miadı dolmuş aşıların takip ve tespiti yapılamıyor” diyor. Ve yönetime şu uyarıyı yapıyor: “Soruşturma açılması, varsa kamu ziyanının tespit edilmesi gerekli.”
Yapıldı mı bu türlü bir kontrolü, onu da bilemiyoruz. Sonuçta devletin en üst kontrol kurumunun işlemediğini söylediği sistemi kuran şirketler, birebir sistemle ilgili yeni ihaleyi de alıyor.
Gazete Duvar
