ANKARA – Pandemi periyodunda milyonlarca öğrenci uzaktan, online formüllerle eğitimlerine devam ediyor. Hadise sayılarının artışına paralel olarak Türkiye’de hükümetin birinci adımlarından olan okulların kapatılması uygulamasının tesirlerini inceleyen Amsterdam VU Üniversitesi’nde vazifeli tıp ve bilim tabibi Tomris Cesuroğlu ile Bard College Berlin Üniversitesi’nde misyonlu siyaset bilimi tabibi Aysuda Kölemen, “Pandemi Şartlarında Eğitim Gerçekleri” başlıklı bir rapor kaleme aldılar.
‘ÖRGÜN EĞİTİMİN DURDURULMASI BİR HALK SIHHATİ SORUNUDUR’
İki araştırmacının raporuna nazaran okul öncesi eğitim kurumları ve ilkokulların kapalı kalması çocukları Covid-19’dan korumuyor ve toplumda Covid-19’un yayılımını azaltmıyor. Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), Avrupa Hastalık Tedbire ve Denetim Dairesi (ECDC), ABD Hastalık Tedbire ve Denetim Dairesi (CDC) ile çocuk hakları ve sıhhatiyle ilgilenen ana kurum olan Birleşmiş Milletler üzere kurumların okul öncesi eğitim kurumları ve ilkokulların hemen eğitime açılması tarafında açıklamaları olduğunu belirten Kölemen ve Cesuroğlu raporlarında, “Okul öncesi kurumlar ve ilkokullarda alınması gereken tedbirler kolaydır, argüman edildiği üzere yatırım gerektirmemektedir. Yetişkinlerin bir ortaya geldiği iş yerlerinde yapılması gerekenler ile neredeyse birebirdir. Buna ek olarak ilkokul çocuklarının maske takması, sınıf mevcudunun 25-30’un altında tutulması ve pencerelerin nizamlı olarak açılarak sınıfların havalandırılması üzere kolay tedbirler kafidir. Örgün eğitimin durdurulması bir halk sıhhati sıkıntısıdır ve salgının tesirleri tartışılırken eğitiminden yoksun kalmanın ziyanlarının hesaba katılması gerekmektedir” sözlerini kullandı.
‘OKULDA DAHA GÜVENDEDİRLER’
Okul öncesi kurumların ve ilkokulların acilen açılması, ortaokul ve liselerin açılması için de hemen çalışmalara başlanmasının gerekli olduğunu tabir eden araştırmacılara nazaran tartışılması gereken şey okulların açılıp açılmaması değil, okulların yüz yüze eğitime açılması ve çocukların konut hapsinin sonlandırılması için gereken düzenlemelerin en kısa müddette nasıl yapılacağı.
Yapılan araştırmalarla çocukların Covid-19’a yakalanma risklerinin yaşla birlikte azaldığını, virüse yakalandıklarında önemli sıhhat riskleri ve hayatını kaybetme ihtimalinin düşük olduğunu ve çocukların bulaştırıcılığının yetişkinlere nazaran daha düşük olduğunu tabir eden Kölemen ve Cesuroğlu’na nazaran okullar pandemide salgının ana yayılma merkezi değil ve okullarda görülen olaylar toplumdaki yayılmanın bir yansımasından ibaret. Hastalığı konutundan ya da toplumsal etrafından kapan öğrenci ve öğretmenlerin olduğunu lakin okulda yayılımın çok sonlu kaldığını söz eden araştırmacılar raporlarında şu tabirlere yer verdi:
“Çocuklara bakım verenler şahıslar mesleklerinden ötürü ek bir risk altında değillerdir. Onlar da toplumdaki öteki yetişkinler üzere yüklü olarak virüsü yetişkinlerden almakta ve yeniden yetişkinlere bulaştırmaktadırlar. Çocukları okula göndermemek onları Covid-19’dan korumamaktadır. Okulların açık olduğu ülkelerde hastalığa yakalanan çocukların büyük kısmının hastalığı akranlarından ya da yetişkinlerden değil, konutlarındaki bir yetişkinden ya da restoran, düğün, vb. başka kalabalık ortamlardan aldığı görülmüştür. Yani çocuklar okullarda öteki çocuklarla birlikteyken meskenlerinde ve başka yetişkinlerle olduklarından daha güvendedirler.”
‘KISA VE UZUN VADEDE RUHSAL MESELELER AÇIĞA ÇIKACAK’
Okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocukların okuldan uzakta kaldıkları periyotta zekâ gelişim ile fizikî ve toplumsal gelişim açısından telafisi olmayan kayıplara uğradıklarını ve sıhhatlerinin bozulduğunu tabir eden araştırmacılar, fizikî aktivite yokluğunun çocukların kas sistemi gelişimini olumsuz etkileyeceğini, çocukluk çağı obezitesinde önemli artış beklendiğini, okulların kapalı kaldığı devirde ruh sıhhatlerinin da olumsuz etkilendiğini belirterek şunları kaydetti:
“Çocuk ve ergenlerin ruh sıhhati üzerindeki olumsuz tesirler yetişkinlere nazaran çok daha fazladır. Çocukların okula gitmemesinin kısa vadeli ruhsal ziyanları ortasında çocuk ve ergenlerde depresyon, anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk ve takıntılar, uyku bozuklukları, hayat kalitesinde azalma ile huzursuzluk ve konsantrasyon bozuklukları yer almaktadır. Uzun vadede ise post-travmatik gerilim bozukluğu, teknoloji bağımlılığı, toplumsal fobi ve okul fobisi görülme sıklığında önemli artış beklenmektedir. Bu bozukluklar pandemi sonrası yıllarda çocuk ve ergenlerin ruh sıhhatine yansıyacak ve beraberinde ekonomik yükler getirecektir.”
‘ÇOCUKLAR UZUN MÜDDET BOYUNCA EKRANA ODAKLANMAKTA ZORLUK YAŞIYOR’
Araştırmacılara nazaran okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocukların uzaktan ders yapması bu eğitimin hedefine ulaştığı manasına gelmiyor. Okul öncesi yani 3-6 yaş devirde, görsel düşünme ve öğrenmenin ön planda olduğunu, lisan ve zekâ kadar sembolik oyun oynama, sezgilerle akıl yürütebilme, konsantrasyon ve sorun çözme kabiliyetinin geliştiğini vurgulayan araştırmacılar, “Bu maharetler oyun ve toplumsal etkileşimle beslenir ve uzaktan ders ile kâfi seviyede kazanılması mümkün değildir” tabirlerine yer verdi ve uzaktan eğitim sürecinde yaşanan problemlere dair raporda şunları kaydetti:
“Çevrimiçi derslerde çok önemli teknik meseleler yaşandığı, uzaktan derse katılmak için bir odası, bilgisayarı ve internet kontağı olan çocukların dahi ilişkideki meseleler ya da uzun mühlet ekran başında oturmanın verdiği konsantrasyon zahmeti nedeniyle dersi takip etmekte zahmet çektiği hepimizin bildiği bir gerçek. Dahası, ülkemizdeki çocukların çok büyük bir kısmının bu imkanlara erişemediğini de biliyoruz. Erişebilseler ve dersler teknik aksaklık olmadan nizamlı yapılsa dahi, 6-8 saat boyunca internet üzerinden ‘ders yapmaları’ bu yaş kümesi çocukların eğitim aldığı manasına gelmez. Çocuklar bu kadar uzun müddetler boyunca ekrana ve derse odaklanmakta önemli zorluk yaşamaktadırlar. Öğretim açısından bakarsak, bu halde dersler bildikleri eski mevzuları unutmamalarına dayanak olabilir. Lakin uzaktan ders ile bu yaş kümesine yeni bahisler öğretmenin ne kadar güç olduğu birçok öğretmen tarafından lisana getirilmektedir.”
OKULLARIN KAPALI OLMASI NEDENİYLE ORTAYA ÇIKAN TOPLUMSAL ZİYANLAR
Okulların kapalı olması nedeniyle toplumsal ziyanların ortaya çıktığını belirten Kölemen ve Cesuroğlu raporlarında, konutta kalma nedeniyle çocukların istismar, artan açlık, emekçi olarak çalıştırılma, erken yaşta evlendirilme, örgün eğitimden büsbütün kopma üzere sıkıntılarla da karşı karşıya kaldığını tabir ettiler. Meskene kapanmayla artan aile içi ihmal ve istismarın çocuklar için hastalıktan çok daha büyük bir risk oluşturduğunu belirten araştırmacılar raporlarında ayrıyeten şu tespitlere yer verdi:
TEMEL EĞİTİMDEN KOPAN ÇOCUK SAYISI ARTACAK: Okulların kapanması eğitimden temelli olarak kopan çocuk sayısını arttıracaktır. Çocuk işçiliğinin önemli oranda artması bilhassa kız çocuklarının okullaşmasında kayıplar yaşanması ve dünyada zorla evlendirilen kız çocuklarının sayısının artması beklenmektedir.
İSTİSMARA UĞRAYAN ÇOCUKLARIN TESPİTİNDE DÜŞÜŞ YAŞANDI: İş ve gelir kaybı, çocuk bakım yükünün artması, toplumsal izolasyon, akıl sıhhatinde gerilemeler ve konutta husus kullanımın çoğalması üzere etkenler çocuk istismarının artmasına yol açmaktadır. Salgın önlemleri bu etkenlerin hepsinde artışa neden olmuştur. Karantina periyodunda fizikî istismar ile temaslı yaralanmalar nedeniyle hastaneye kaldırılan çocuk sayısı artarken, öğretmen ve toplumsal hizmet vazifelilerinin çocuklara erişiminin azalmasıyla istismara uğrayan çocukları tespit ve müdahalelerinde keskin bir düşüş yaşanmıştır.
ZİYANI DEZAVANTAJLI KÜMELER GÖRÜYOR: Okulların kapalı tutulmasının ziyanları eşit dağılmamakta; en çok fakirler, göçmenler, azınlıklar, bayanlar üzere dezavantajlı kümeler ziyan görmekte; ziyanlar sınıf, etnisite ve cinsiyete nazaran farklılıklar göstermektedir. Okul kapanmasından en büyük ziyanı fakir çocuklar, kız çocukları, eğitimsiz ailelerden gelen ve anadili Türkçe olmayanlar ile özel gereksinimleri olan çocuklar görmektedir.
ANADİLİ TÜRKÇE OLMAYAN ÇOCUKLAR: Türkiye’de anadili Türkçe olmayan çok sayıda çocuk yaşamaktadır. Bu çocukların kimilerinin nizamlı olarak Türkçe öğrendikleri birinci yer anasınıfı ve ilkokul olabilmektedir. Erken yaşta Türkçe öğrenememeleri, kar topu tesiri yaratarak, eğitimden geri kalmalarına ve ilerleyen yılların müfredatlarında da zorlanmalarına ve okuldan kopmalarına yol açacaktır. Bunun hem çocukların eğitim ve iktisada iştiraki, hem de toplum için uzun periyotlu ziyanları büyük olacaktır.
‘12 YAŞ ALTI AÇIK HAVADA OYUN OYNARKEN MASKE TAKMALARINA GEREK YOK’
Okul öncesi ve ilkokullarda salgına karşı alınması gereken tedbirlerin sanılanın tersine son derece kolay olduğunu belirten araştırmacılara nazaran okullarda da yetişkinlerin ortalarındaki fizikî arayı muhafazaları ve maskelerini çıkarmamaları gerekiyor. Sınıfların ve öbür odaların tertipli havalandırılması en değerli önlem olduğu belirtilen raporda, okul öncesi ve ilkokul periyodu için sınıf mevcutlarının 25-30’un altında tutulmasının kâfi olduğu, giriş çıkış kapılarının belirlenerek koridorlarda akışın tek istikamet olmasına itina gösterilmesi gerektiği söz edildi.
Virüsün yüzeylerden bulaşmasının teorik olarak mümkün olduğu lakin Covid-19 salgınında besbelli bir rol oynamadığı söz edilen raporda, gerek olmayan uygulamalara ait ise şunlar kaydedildi:
“Okullarda olağanın dışında hijyen ve paklık kuralları uygulanmasına gerek bulunmamaktadır. Çocukların ve öğretmenlerin ellerini sistemli yıkaması okul ortamı için standart bir tekliftir. Okul öncesi ve ilkokul çağı çocuklarının birbirleriyle temas etmesinde, oyun oynamasında bilhassa açık havada oldukları ortamlarda bir sakınca yoktur. 12 yaş altı çocuklar açık havada oyun oynarken, bu sırada birbiriyle yakınlaşsalar dahi, maske takmalarına gerek yoktur.”
‘KİLİT NOKTALARDAKİ BİREYLERİN BİRÇOKLARININ ÇOCUKLARI DEVLET OKULUNA GİTMİYOR’
Raporun son kısmında, okulların kapalı olmasının ziyanı karşısında bu bahsin Türkiye’de neden tartışmaya açılmadığını irdeleyen araştırmacılar, Türkiye’de eğitimin istikrarlı olarak değersizleştirildiğini, eğitimcilerin aldıkları fiyatların ve çalışma saatlerinin sorgulanarak mesleklerinin itibarsızlaştırıldığını belirtti. Devlet okullarında müfredatın niteliğinin düşmesi, müfredat içeriğindeki ideolojik değişimler, fiziki imkanların yetersizliği üzere etkenlerin ailelerin çocuklarını özel okullara göndermelerine neden olduğunu belirten araştırmacılar şunları kaydetti:
“Maddi durumu nispeten iyi olan ve çocukları özel okula giden aileler ise çocuklarının tam gün ekran karşısında çevrimiçi ders yaptığı için okul kapanmalarından çok etkilenmediğini düşünebilir. Bu bir yanılgıdır, fakat daha da kıymetlisi bu daha da derin bir yaramıza işaret etmektedir. Türkiye’de özel okullara devam eden öğrencilerin sayısı arttıkça ve devlet ile özel okullar ortasındaki eğitimin niteliği farklılaştıkça, tüm çocuklarımızın çıkarlarını gözeten eğitim siyasetleri oluşturulması tarafında baskı azalmıştır. Zira yerelden merkeze siyasetin kilit noktalarındaki şahısların birçoklarının çocuğu devlet okullarına gitmemektedir. Kamuoyu baskısı oluşturabilecek eğitimli, varlıklı kümelerin, kanaat liderlerinin çocukları da yüklü olarak özel okullara devam etmektedir. Yani Türkiye’de eğitim siyasetleri konusunda karar alan ve bunlara tesir edenlerle, bu siyasetlerden en çok etkilenenlerin eğitim konusundaki tecrübe ve çıkarları ayrışmıştır. Bu ayrışmanın pandemi devrinde daha da tasa verici sonuçlar doğurduğuna inanmaktayız.”
‘OKULLARIN KAPALI OLMASI KİMLERE YARADI?’
Okulların kapalı tutulmasından kimlerin ekonomik karı ve ziyanı olduğunun masaya yatırılması gerektiğini belirten Kölemen ve Cesuroğlu, “Devletten pandemi nedeniyle yardım ödeneği alırken, geliri büyük ölçüde birebir kalan lakin faaliyet masrafları azalan dev özel okul zincirlerinin ve tekrar faaliyet masrafları, kontratlı öğretmen alımları ve yeni yatırım masrafları azalan Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın, çocukları inançlı kurallarda yaşayan ve verimsiz de olsa çevrimiçi eğitime ulaşabilen varlıklı ve eğitimli ailelerin dışındaki çoğunluğun da sesini ve bakış açısını kamusal tartışmalara taşımamız ülkemizin geleceği açısından zaruridir” dedi.
Tartışılmayan bir başka noktanın da çocuklar için mesken hapsinin ne kadar süreceği konusunun olduğunu belirten araştırmacılar, salgının yavaşlamasının yakın gelecekte mümkün olmadığını belirterek raporda, “Halkın salgını sönümlendirecek kadar kısmının aşılanmasının 1,5-2 sene süreceği öngörülmektedir. Aşı çalışmalarının birinci etapta yetişkinler üzerinde yapılmış olması ve çocukların bağışıklık reaksiyonlarının farklı olması nedeniyle, çocuklar üzerindeki aşı çalışmaları tamamlanmadan çocuklar aşılanamayacaktır. Batı ülkelerinde aşıların çocuklara uygulanmasına lakin 2021 yılı sonunda başlanabileceği öngörülmektedir. O halde bu kaidelerde okulların açılmasına karşı çıkmak, okulların 1,5-2 sene daha kapalı kalmasının savunmak demektir. Ancak bu mühlet boyunca okulların kapalı kalıp kalmayacağı gündeme gelmemektedir” sözlerine yer verdi.
‘ÖRGÜN EĞİTİMİN DURDURULMASI HALK SIHHATİ SORUNUDUR’
Okulların tam vakitli açılmasının ve okullara devamın mecburî olmasının daha olumlu sonuçlar vereceğini tabir eden Kölemen ve Cesuroğlu, “Çünkü okula göndermeyi seçmeli yaptırmak salgın ve halk sıhhatinin yükümlülüğünü kamusal otoritelerden alıp bireylere ve ailelere yükleyecek, bu yük de ebeveynlerde tedirginlik yaratarak, çocukları okula göndermenin riskli ve sorumsuzca olduğu algısını güçlendirecektir” dedi ve şu sözlere yer verdi:
“Örgün eğitimin durdurulması bir halk sıhhati problemidir ve salgının tesirleri tartışılırken eğitiminden yoksun kalmanın ziyanlarının hesaba katılması gerekmektedir. Tavsiyemiz okul öncesi kurumların ve ilkokulların acilen açılması, ortaokul ve liselerin açılması için de hemen çalışmalara başlanmasıdır. Tartışılması gereken şey okulların açılıp açılmaması değil, okulların açılması ve çocukların mesken hapsinin sonlandırılması için gerekenlerin en kısa müddette nasıl yapılacağıdır.”
Gazete Duvar
