Esra Açıkgöz
Mehtap Sert, bayan hakları aktivisti bir avukat. Biz onu daha çok, dershaneden konuta giderken eski erkek arkadaşının asitli saldırısına uğrayan 19 yaşındaki Berfin Özek’in avukatı olduktan sonra tanıdık. Meğer Sert, ailesinde şiddet geçmişi bulunan biri olarak yıllardır bayan hareketinin içinde. Biz de kezzaplı, asitli taarruzlarla ilgili hukukî durumu, yargıçların genel halini, Berfin’in davasının ne basamakta olduğunu onunla konuştuk…
Sizi biraz eskiye götüreceğim fakat tanışmış da oluruz. Bayan örgütleriyle buluşmanız ne vakit, nasıl oldu?
Bu, aslında çocukluğuma dayanıyor. Şiddet gören bir annenin çocuğuyum ve şiddet gören bayanların olduğu yerde büyüdüm. Doğal olarak bayana şiddet konusundaki yaklaşımım daha çocuklukta oluşmaya başladı. 17-18 yaşıma geldiğimde siyasetle uğraşırken bayan hareketine de yakınlaştım. 2015’ten beri İskenderun Bayan Platformu’nun avukatıyım. Bölgedeki bayan örgütlerinin avukata muhtaçlığı olduğunda onlara da takviye sunuyoruz.
Şiddete maruz kalan bayanlarla birebir irtibatta olup hak savunuculuğu yapmak sıkıntı. Hele de Türkiye’de. Bir de geçmişte şiddet kıssası olunca daha da ağır oluyordur. Nasıl baş ediyorsunuz?
Çabanız bir sonuç verdiğinde çok memnun oluyorsunuz. Çektiğiniz ıstıraplar siliniyor. Mesela, torununu istismar eden bir dedeyi tutuklattırıp çocuktan uzaklaştırdığınızda ya da Berfin sıkıntısındaki üzere infaz yasası değiştirilerek sanığın ceza alması sağlandığında rahatlatıcı oluyor. Natürel sonuçta sen de bir beşersin ve daima şiddet dinlemek, tahlil üretmeye çalışmak bütün dünyanın şiddetten var olduğu üzere bir his yaratıyor. Bazen “Niçin çabalıyorum? Bu şiddet durmuyor” diye düşünüyorsun ancak gayret eden, yan yana duran ve birbirine güç veren bayanlar olmadığı sürece daha çok artacağını da bildiğinden, tekrar güçleniyorsun. Bayanların birbirine verdiği güç çok değişik. Harekette yan yana durmayı ya da duruşmada bir muvaffakiyet kazanınca dışarıya çıkıp birbirimize sarılmayı; bu enerjiyi seviyorum. Beni bu ayağa kaldırıyor.
Gayret sırasında, erkek şiddetinin size yöneldiği de olmuş. Bir boşanma davası nedeniyle tehdit edildiğinizi biliyoruz mesela…
Geçen sene Hatay Barosu ile bayan mahkûmlara eğitim verelim, sıkıntılarını dinleyelim diyerek bir çalışma yaptık. O sırada şu an müvekkilim olan bayan arkadaşla tanıştık. Yedi yıldır evliydi ve boşanmak istiyordu. Kocası da cezaevindeydi. Müvekkilimizin vasisi annesiydi lakin adam tehdit ettiği için davayı açamıyordu. Vasi değişikliği yaptı, İskenderun Bayan Platformu’ndan boşanma davasını takip etmemizi talep etti. Korona başlayınca o da, insan öldürmekten yatan eşi de tahliye edildi. Beni sistematik olarak tehdit ediyor: Kanınızı içeceğim, şunu yapacağım… Başta ciddiye almadım lakin 17 yaşında tutuklanmış, dışarıda bir hayatı yok. Yani cezaevinde yatmak onun hayatının olağanı. Şiddet geçmişi de çok ağır. Saldırmadığı gardiyan kalmamış. Bu sebeple uzaklaştırma talep ettim. Zati eşiyle ilgili birkaç uzaklaştırma kararı var lakin bir halde ulaşıyor. Koronadan ötürü müsaadeli çıktığı için ikametgâh adresi yok, asıl sorun o. İnfaz kanunuyla ilgili tenkitlerimizi sunarken, bunların büyük sıkıntılara yol açacağını söylemiştik. Tam da o sorunun içerisindeyim. Kendisine tebligat yapılamadığı için muhafaza kararı da geçerli olmuyor. Polis ulaşmış, sözü alınmış. Çıkınca kız kardeşi aracılığıyla müvekkilime ulaşıp, “İfade verdim, elimi kolumu sallayarak karakoldan çıktım. Hiçbir şey yapamazsınız” gibisinden şeyler söylemiş. Aslında 6284, bayanı koruyan bir yasa. Avrupa’da ve öbür ülkelerdeki üzere Türkiye’de de işler hale gelse, şiddetin önleneceğini düşünüyorum. Fakat bizde karakola gittiğinizde, “Yazıktır adamı meskenden uzaklaştırıyorsun, gece nerede yatacak?” diyen polisler var.
BERFİN’İN YÜZÜNE 1.5 LİTRE ASİT DÖKÜLMÜŞTÜ
Gelelim yazı dizimizin ana konusuna… Bayanlara yönelik asitli, kezzaplı akınları gerçekleştiren erkekler ne kapsamda cezalandırılıyor?
Maalesef yaralamadan ceza alıyorlar. Asit, bir uzuv kaybına sebep olduysa cezada artırım yapılıyor. Bu da ortalama sekiz yıla falan tekabül ediyor. İskenderun’daki hücumda asit ölçüsü üzerine daima vurgu yaparak, çok uğraş ederek bir kat daha artırmayı başardık, 13 yıl 6 ay ceza aldı.
1.5 litre asit dökülmüştü Berfin’in yüzüne. Aslında hukukta şöyle bir şey var: Bir aksiyonu yaptığınızda neyi hedeflediğiniz gözetilir. Kullanılan hususun ölçüsü ya da silahın cinsi kıymetli. Mesela, kalemi birine saplamaya çalıştığınızda, bu yaralama kastınız olduğunu gösterir. Fakat birine silah doğrultup da sıktıysanız, bu öldürme kastıdır. Bir insanı yaralamak için 1.5 litre asidi zirvesinden aşağıya dökmezsiniz. Ağzına gelse ölebilir. Hakikaten Antalya’da bayan arkadaşın kalbinin üzerine kezzap çokça geldiğinden ileri derecede yanık oluştu ve iki ay sonra hayatını kaybetti. Berfin’in avantajı gözlüğü olması ve o an telefona baktığından ağzına gelmemesi. Ancak mahkeme bunu sanığın lehine değerlendirip, taammüden yaralamadan ceza verdi. İndirimleri uygulamadı lakin doğrusu taammüden öldürmeden vermesiydi. O vakit indirimsiz 24 yıl civarında alırdı.
Yaptığım incelemede, “basit yaralama”dan yargılananlar bile olduğunu gördüm…
Eril yargının genelde kıymetlendirme biçimi bu formda. Kıymetlendirilmeyen konulardan biri de, o asit bakkalda satılan bir şey değil. Endüstride kullanılıyor ve alınması yasak. Alınması evraka bağlı olan bir öldürücü maddeyi kullanan kişiyi kolay yaralamadan yargılıyorsunuz. Bir tokat atmış üzere değerlendiriyorsunuz. Asitle yaralamalar konusunda zihniyetin değişmesi koşul ve yargıya da biraz bayan şuurunun, bu eril zihniyetten uzak bir şuurun aşılanması gerekiyor.
SORUN MADDELERDE DEĞİL UYGULAMADA
Berfin’in davasına dâhil olma süreciniz nasıl gerçekleşti?
Hukuk ofisimizdeki avukat arkadaşımızın yakın arkadaşı, “Ailenin ekonomik durumu iyi değil, bakar mısınız?” demişti. Kabul ettik. İskenderun Bayan Platformu da zati İskenderun’daki şiddet olaylarını takip ettiğinden işin içine girdi. O süreçte Berfin hastanede yatıyordu ve devlet acil ameliyatları yapıyordu ancak ‘estetik’ kısmına karışmıyordu. Bunun için kampanya başlattık. Günlerce bıkmadan usanmadan bunu duyurmak için mailler, Tweet’ler attık. Toplumsal bir hassaslık oluştu. Böylelikle Sıhhat Bakanlığı da devreye girdi. Bakanlık bir ünite kurdurdu fakat Berfin ve ailesinin de isteğiyle ameliyatını Acıbadem Hastanesi’nin katkılarıyla Dr. Mehmet Mutaf yaptı. Şu an bakanlıktaki ünite işler halde değil lakin biz takipçisi olmaya devam edeceğiz.
Dava sürecini biraz da sizden dinlesek, nasıl ilerledi?
Hazırlık soruşturmasını yapan bayan savcı kamera kayıtlarını, sanığın sözünde şuradaydım, şununlaydım dediği herkesin sözlerini topladı ve telefon kayıtlarıyla karşılaştırmasını yaptı. Sanığın beyanında söylediği kimseyle birlikte olmadığı tespit edildi. Kıyafetlerinde aslında asit bulunmuştu. Asidin ölçüsünün öldürücü olma oranıyla ilgili bir araştırma yaptı ve Berfin’i görünce, yaralama değil, öldürme kastı olduğuna kanaat getirerek, taammüden öldürmeden iddianame düzenledi. Bu epeyce iyi bir gelişmeydi. Ağır ceza reisi kabul etti lakin tayini çıktı, yerine geleninse birçok hususta bu türlü düşünmediği belirliydi. Berfin tabirini verirken doğal olarak heyecanlandı ve biraz da sesini yükseltti. Hâkim, Berfin’e bağırarak, duruşma salonundan atacağı istikametinde ihtarda bulundu. Meğer istismara uğrayan bayan genelde duruşmada bağırabiliyor, hâkimin hali, “Avukat hanım müvekkilinizi sakinleştirin. Yoksa kısa orta verelim” üzere olur. Savcı mütalaasını verdiğinde, “Aa inanılmaz” dedim. Hâkim, “Biz esasen kararımızı verdik” dedi. Biz savunma yapmamışız, ne söyleyeceğimizi dinlememişsin, bu nasıl olur? Sonrasında savunmamızı yaptık lakin belgeyi hazırlayan savcının iddianamesine değil, duruşma savcısının mütalaasına uygun karar verdi. İtiraz ettik. Her şiddet, bayanın ömür hakkını ortadan kaldırır. Şiddetin ciddiye alınması gerekiyor.
13 yıl 6 ay ceza verildi. Bunun da yatarı yalnızca üç yıl…
Üç yıl kapalı, iki yıl açık… Biliyorsunuz pandemiden ötürü açığa çıktığı anda müsaadeyle salıveriliyor. Yani toplam üç yıl yatacak.
Bu tıp davalarda örnek olacak kararlar var mı?
Ankara’da bir bayan arkadaşımızın yüzüne, eski eşi çocuğunu almaya geldiğinde kezzap döküyor. Belgeye Asliye Ceza Mahkemesi baktığı halde 24 yıl üzere hoş bir ceza vermiş. Antalya’da eski eşinin kezzap saldırısına uğrayan Asiye Hoş, iki ay hastanede kaldı, hayatını kaybetti. Ağırlaştırılmış müebbet verildi… İnfaz rejimimiz o kadar berbat ki, 13 yıl 6 ayın üç yılını yatmak çok komik. İnfaz yasası uygulamaları bu kapıdan alıyoruz, öbüründen bırakıyoruz modunda olmamalı.
Bir de iyi hal indirimleri var. Yalnızca grup elbise giyip kravat taktığı için iyi hal indirimi veriliyor…
Beyin işlevlerinde bir şey olmadığı sürece insan gelip de mahkemede hâkime küfretmez. Olması gerekene ödül vermek çok saçma… 20 yıllık meslek hayatımda, bayana şiddet olaylarında ikinci bir bahtın verilmesini olumlu kullanan hiçbir erkek görmedim. Devletin bayana karşı şiddet konusundaki hali politik. Bayana bir tokat da atsa, makus kelam de söylese, şiddet uygulayan birine devlet erkinin hiçbir kanadının sahip çıkmaması gerekir. Zihniyet bu formda değişir. Devleti gerisinde hisseden, “Siz şikâyet ediyorsunuz ancak ben karakoldan elimi kolumu sallayarak çıkıyorum, istediğimi de yaparım” moduna girer.
Şu an Berfin’in davası ne etapta pekala?
Belgemiz istinaftaydı lakin maalesef o süreçte Berfin şikâyetinden vazgeçtiğinden taleplerimiz değerlendirilmedi. Berfin bize tekrar vekâlet verdi. Taammüden yaralamadan değil, taammüden öldürmeden ceza alması için temyiz başvurusu yapıyoruz. Berfin’in yaşadığı ruhsal baskı kaynaklı şikâyetten vazgeçmesiyle ilgili de, “İradesi fesada uğramıştır, bu sebeple iradesi yok kararındadır, şikâyetten vazgeçme kabul edilemez” diyerek, temyizde itirazlarımızı lisana getireceğiz. Şayet yüksek mahkeme bayandan yana bakar, bayana şiddeti engellemek kastıyla hareket ederse… Sonuçta ruhsal baskı da bir şiddettir ve aslında birçok vakit fizikî şiddetten daha ağırdır. Berfin’in bu şiddeti yaşadığı da açık. Anne-babasının reddedilen itirazı için de temyize gideceğiz. Onların bu hatadan ziyan görmemesi mümkün mü? Tek kız evlatlarının bir gözü görmüyor, bir gözü yüzde 50 görüyor. Yüzü büsbütün yanmış, ekonomik manada aile çökmüş… Yasal gayretimiz sürüyor.
* “Boşanma davası açtığı eşi…”, “Eski sevgilisi tarafından…”, “Terk ettiği erkek arkadaşı…” Faillerin isimleri ve yüzleri değişse de gayeleri daima aynı… Bayana yönelik erkek şiddetinin vardığı vahşetin hududu yok. O denli ki kezzap, tuz ruhu, asit üzere kimyasallar bile erkeklerin elinde bir silaha dönüşüyor. Bu akının en bilindik ismi ünlü müzikçi Bergen olsa da bu, Türkiye’de yaşayan her bayanın karşı karşıya kalabileceği bir “tehlike”. Hem de yalnızca boşanmak istediği, terk ettiği, bir erkeğin “aşk”ına karşılık vermediği için… Biz de erkeklerin kimyasal saldırısına uğrayan üç bayanla yaşadıklarını, karşılaştıkları zorlukları konuştuk. Ayrıyeten uzmanlardan da mevzunun hukukî ve ruhsal tarafıyla ilgili bilgi alırken, talepleri de dinledik… Gördük ki bu yazı dizisi, yalnızca üç bayanın öyküsü değil, çok daha fazlasının geçmişi ve milyonlarca bayanın korkusu, kaygısı… Biz onların sesine ses katmadıkça…
NOT: Bu içerik, Impact Hub Istanbul ve ABD’nin Türkiye Misyonu tarafından desteklenen Project Zoom kapsamında hazırlanmıştır. ABD Hükümeti’nin resmi görüşünü yansıtmamaktadır. Burada paylaşılan bilgi ve görüşlerin sorumluluğu büsbütün eser sahibine aittir.
Beşerler ‘Berfin güçlü, her şeye karşın gülebiliyor’ diyorlar, gelin bir de bana sorun bu gücüBAYAN
Marina Lakvekheliani: Kaçacak olan o, ben hiç değilimBAYAN
İş yeri servisini arattı; ‘Eşi yüzüne kezzap döktü, gelemeyecek’ dedirttiBAYANGazete Duvar
