Bayanların toplumsal cinsiyet eşitsizliğini en çok deneyimlediği iş dallarından biri medya. Türkiye’de bayan gazetecilerin medyanın her alanında toplumsal cinsiyetleriyle bağ olarak maaş eşitsizliği, mukavele ve toplumsal garanti eksikliği, adaletsiz iş yükü, mesai ve görevlendirme, mobbing, cinsel taciz ve şiddet üzere hak ihlallerine maruz kaldıkları biliniyor. Bilhassa yerelde bu üzere hak ihlalleri çok daha fazla yaşanıyor.
Medya Araştırmaları Derneği (MEDAR) tarafından “Uluslararası İnsan Hakları Çerçevesine Ahengin İzlenmesi için Etkiniz AB Programı” dayanağıyla, Dilek İçten ve Yunus Erduran tarafından hazırlanan “Yerel Medyada Bayan Gazeteci Olmak” başlıklı raporun gayesi lokal medyada faaliyetlerini sürdüren bayan gazetecilerin uğradığı toplumsal cinsiyet temelli hak ihlallerini tespit etmek ve bu ihlallere maruz kalan bayan gazetecilerin mesleksel sorun ve muhtaçlıklarını ortaya koymak olarak tabir ediliyor.
Araştırmaya iştirak göstermeyi kabul eden bayan gazeteciler ortasında araştırmanın temsiliyetini güçlendirecek kriterler (mesleki konum, eğitim düzeyi, iş deneyimi, vazife ve uzmanlık alanı vb.) göz önüne alınarak 30 aday belirlenmiş. Gerçekleştirilen görüşmeler iştirakçilerin isteğiyle ses kayıt aygıtı ile kayıt altına alınmış.
Bayan gazetecilerin anlattığı problemlerin başlıkları şunlar:
– Eksik takım ve çalışan sayısı
– Yetersiz maaş
– Orantısız iş yükü ve kurum içi görevlendirme
– Meçhul ve yasal sonları aşan mesai saatleri
– Teknik donanım ve ekipman eksikliği
– Haber kaynağına ulaşım ve mobilite sınırlılıkları
– Mesleksel yetkinlik ve uzmanlaşma alanı kısıtlılığı
– Yetersiz dijitalleşme ve yeni bağlantı teknolojilerine ahenk
‘GECE HABERE GİDEMEZSİN’
Paylaşılan sıkıntılardan kimileri ise şunlar:
– Biz, bayan gazeteciler olarak, birçok yere başvurduğumuzda erkek değilsin, gece yarısı habere gidemezsin diye kapıdan çevriliyoruz. Bunu diyen o kadar çok kurumla karşılıyoruz ki(…) Yerelde bayan daha çok eziliyor. Zira yerelde daha çok “Gazeteci erkek olur.” bakışı hâkim. Bildiğimiz birçok ulusal ajans bile yerelde bilhassa erkek muhabir tercih ediyor. (Haber Müdürü, Antalya)
– Patronlar ne kadar iyi bir gazeteci olup olmadığınızdan çok sizi ‘çocuk doğurup müsaade kullanır mı, mesaiyi aksatır mı?’ halinde değerlendiriyor… Şu an çalıştığım kuruma alınırken mülakatta sorulan birinci iki sorulardan biri “Evli misiniz ve ileride çocuk düşünüyor musunuz?” oldu. Ee diyelim siz bekarsınız, işe başladınız sonradan evlenme yahut çocuk sahibi olma kararınızı patronunuz ile paylaşmak tansiyon konusu olur…Erkek gazetecilere bunlar asla sorulmuyor.” (Muhabir, Ankara, 5 yıldır gazetecilik yapıyor.)
– Devlet bu hakları vererek bayanı destekliyor ancak bölümde pratiğe yansıması o denli değil. Mesela doğum müsaadesi veriyor lakin işveren diyor ki ‘Kadın doğum müsaadesini kullanacak, benim işim aksayacak.’ ya da ‘Evlenip işi bırakırsa kıdem tazminatı alır kahır yaratır.’, bu türlü böyle iş ‘Kadın gazeteci almayalım!’ a kadar geliyor.” (Haber Müdürü, Antalya)
– Yerelde gazetecilik minimum fiyata mahkûm olduğunuz, neredeyse günde 18 saat bilfiil çalıştığınız lakin 24 saat telefonunuzun açık olması gereken; çaycılığından, temizlikçiliğinden, sürücülüğüne kadar kurumdaki her zihinsel ve fizikî personelliği yürüttüğünüz bir iş.” (Editör, Mersin, 20 yıldır gazeteci olarak çalışıyor)
MASRAFLARI KISMAK İÇİN KAHVEHANELERDE OTURUYORUZ’
– Eleman azlığından dolayı mesai saatlerimiz çok ağır geçiyor, bazen 5-6 saat yerimizden kalkmadan çalıştığımız oluyor (…) Ofiste olan çalışanlar neredeyse her işi yapmak mecburiyetinde kalıyor. Ben, mesela, yazı işleri müdürüyüm fakat sayfa tasarımı yapıyorum, haber düzenliyorum, ofisteki tüm fatura ve evrak işlerini de yapıyorum. Münasebetiyle yaptığım yalnızca yazı işleri müdürlüğü olmaktan çıkıyor.” (Yazı İşleri Müdürü, Kırklareli, 5 yıldır gazeteci olarak çalışıyor)
– Minimum fiyatla çalışıyorum ve öteki hiçbir giderim karşılanmıyor. Alanda yeme, içme sarfiyatları bizden ve zati aldığımız maaşın yarısı ulaşım fiyatlarına gidiyor. Bu masrafları kısmak için gidip kahvehanelerde oturuyoruz.” (Muhabir, Edirne, 3 yıldır gazeteci olarak çalışıyor)
– Başka yandan iştirakçilerin pek birden fazla, bugüne kadar çalıştıkları lokal kurumlarda bayan yönetici ve meslektaşlarından mobbing, zorbalık, mesleksel olarak küçümsenme ve yıldırma teşebbüsüne maruz kaldıklarını paylaşmışlar. İştirakçiler, “kadının bayana uyguladığı ayrımcılık” olarak tanımladıkları bu yaklaşımı, medya dalındaki yaygın ataerkil ve rekabetçi bakış açısının bir sonucu olarak değerlendirmişler:
– Şu hayatta bayanların bayanlara verdiği ziyanı erkekler vermiyor. Zira ataerkil zihniyetle yetişince bayanlar başarılı hemcinslerini rakip olarak algılıyor, kendi ellerindeki imkanları çalmaya gelmiş üzere görüyor(…) Mesela kentteki basın müdiresi bayandı. Çalışanlarım aracılığıyla ‘Ona ilan çıkmaz. Boşuna uğraşmasın!’ diye iletiler gönderirdi (…) Yalnızca bu yüzden 3 ayda alınabilen ilan müsaadesini 9 ayda alamadık. (İmtiyaz Sahibi ve Genel Yayın Direktörü, Tunceli, 22 yıldır gazeteci olarak çalışıyor)
‘HER HAFTA KARAKOLA ÇAĞRILIYORUZ’
Rapora nazaran kimi gazeteciler ise mahallî medyaya uygulanan siyasi baskı ve yasal müdahalelerin hem kurumsal editöryel bağımsızlığı hem de gazetecilerin haber üretim süreçlerini etkilediğini, sansür ve otosansür pratiklerinin artışını tetiklediğini belirtmiş. Lakin iştirakçilerin bu bahiste farklılık gösteren tecrübeleri, siyasi baskı ve yasal müdahalelerin bölgeye nazaran değişebileceğini gösteriyor.
– Lokal medya gazete sahipliği -muhalifsen zirvene binerler- misali işliyor (…) Her hafta şikâyet edilip karakola söze çağırılıyorduk. O devrin belediye lideriyle alakamız artık şikayetçi/sanık duruma dönüşmüştü.” (Yazı İşleri Müdürü, Adana, 24 yıldır gazeteci olarak çalışıyor)
– Valilikle ya da emniyetle ilgili bir haber yaptığınızda yazdığınız her şey satır satır, söz kelime takip ediliyor ve ‘yasal süreç başlatılır’ diye dönüş yapılıyor, daima tehdit ve baskı altında kalıyorsunuz. Bu artık olağan bir şey haline geldi. Bir noktadan sonra esasen kendiniz otosansür uygulamaya başlıyorsunuz.” (Editör, Mersin,20 yıldır gazeteci olarak çalışıyor).
Gazete Duvar
