Mahallî İzleme Araştırma ve Uygulamalar Derneği; Bağcılar, Esenyurt, Küçükçekmece, Sultanbeyli, Zeytinburnu, Avcılar üzere göçmen nüfusun ağır olarak yaşadığı 14 belediye ve 13 sivil toplum kuruluşu ile yaptığı görüşmeler sonucunda ‘Kentsel Hizmetlere Göç Perspektifinden Bakmak: Pandemi Devrinde İstanbul Örneği’ Raporu’nu hazırladı.
Rapor Gaziantep, İzmir, Eskişehir, Konya, Denizli ve Bursa’nın da ortalarında bulunduğu vilayet ve ilçe belediyeleri dahil 24 belediyenin görüşüne sunuldu. Raporda, mahallî idarelerde göçmen ıslahatının kaide olduğu, Covid-19 salgınının göçmenleri 5 kat fazla tehdit ettiği, yoksulluğun da mültecilerde daha derin yaşandığı belirtildi.
YARDIM BAĞIMLILIĞI YÜZDE 90’A ÇIKTI
Kızılay ile yapılan görüşmeler nazaran enfeksiyon riski, Adana, Adıyaman, Gaziantep, Hatay, Kilis, İstanbul, İzmir, Mardin, Şanlıurfa ve Ankara’da yaşaan göçmen nüfusta lokal halka oranla 5 kat daha fazla. Mülteciler ortasında işsizlik oranı, yüzde 80’lere varmış durumda. Derinleşen yoksulluk yüzünden İstanbul, Kocaeli, Bursa, İzmir, Ankara, Konya, Kayseri, Kahramanmaraş, Adana, Mersin, Gaziantep, Kilis, Hatay, Şanlıurfa, Mardin’de göçmen ve mültecilerin besin üzere temel gereksinimlere erişimdeki yardım bağımlılığı yüzde 90’lara ulaştı.
YETKİ VE KAYNAK YOK, SORUN ÇOK
Rapora nazaran mülteci çocuklar yüzde 20-50 ortasında değişen oranlarda eğitimden uzaklaşıyor. Rapor tıpkı vakitte mahallî dinamikler ve belediyelerin krizlere karşı daha faal olmaları için bir göç ıslahatına muhtaçlık olduğunun tespitini yapıyor. Rapor, yetki ve kaynağın olmaması nedeniyle belediyelerin birçok problemle karşı karşıya kaldığına da işaret ediyor.
Lokal idareler; pandemi ve göç dahil olmak üzere her türlü afet ve insani kriz ile birinci karşı karşıya gelen kurumlar. Fakat finansal kaynak yetersizliği, işçi yapısının yanı sıra göçmenlere ait yetki ve mevzuattaki boşluklar, mahallî idarelerin aktif çalışmasını egnelliyor.
Raporda paylaşılan siyaset teklifleri başlıkları ise şu formda:
– Ahenk Strateji Evrakı ve Ulusal Hareket Planı’nın belediyelere yönelik öngördüğü bütçe ve yetkiyi de içeren çalışmaların tamamlanması,
– Tüm kentsel hizmetlerin göçmenleri de kapsayacak biçimde planlanarak belediyelerin bu sürece işçi, kaynak vb. yatırımlar ile hazırlanması,
– Göç Birimi/müdürlüğü vb. mahallî seviyede siyaset ve uygulama süreçlerinin yürütülmesi gayesiyle üniteler oluşturulması için gerekli alt yapının hazırlanması; bu ünitelerde vazife alacak çalışanın niteliğine yönelik norm takım planlamalarının yapılması,
– Bilhassa en çok mülteci ve göçmene konut sahipliği yapan kentlerin mali ve teknik dayanaklara erişimlerinin kolaylaştırılması,
– Belediyelerin göç ile artan gereksinimler karşısında finansal ve kurumsal altyapısının güçlendirilmesi,
– Göç Yönetimi teşkilatının merkezi idare üniteleri ve lokal idareler ortasındaki uyumu daha aktif biçimde yürütülmesi,
– Göç yönetişiminin, sürdürülebilir bir kamu siyaseti ile kamusal hizmet odaklı olarak sürdürülmesi, uygulamaların dış kaynağa bağımlı ve proje bazlı olmaktan çıkarılması,
– Belediyeler, STK’ların alandaki uzmanlığından yararlanarak, hizmet sunumunda işbirlikleri kurmasının kolaylaştırılması,
– 2022 yılı sonrasında hazırlanacak olan Ulusal Ahenk Planında Lokal İdarelerin Faal İştiraki ile planlanması ve tüm süreçte izleme/etki kıymetlendirme düzeneklerinin oluşturulması,
– Belediyelerin göçmen çalışan istihdam etmesi önündeki manilerin kaldırılması,
– Birlikte ömür kültürü yaygınlaştırılması maksadıyla belediyelerin bu alandaki hizmetlerinde standardizasyona gidilmesi, Araştırma kapsamında ulusal seviyede karar alıcılara ek olarak göç yönetişiminin Türkiye’de etkin bir paydaşı olan ulusal ve milletlerarası fon kuruluşlarına yönelik de siyaset teklifleri hazırlanmıştır.
‘YETERLİ KAPASİTE VE ALTYAPI YOK’
Lokal İzleme Araştırma ve Uygulamalar Derneği üyesi ve projenin kordinatörü Anıl Kocaoğulları, hem Suriyeli mültecilerin hem öbür göçmenlerin sayısı konusunda bir bilgi karmaşası olduğunu söyledi. Milletlerarası Göç Örgütü’nün datalarına nazaran İstanbul’da yaklaşık 1 milyon 800 bin göçmen ve sığınmacı yaşadığını söyleyen Kocaoğulları şunları aktardı: “Bütün Türkiye’ye baktığımızda İstanbul’daki sığınmacı ve göçmenlerin sayısı yüzde 30’una denk geliyor. Bu yüzden İstanbul kıymetli. İstanbul alanında yapılan bir araştırma yok. Hem belediyeler açısından hem de yerelde çok araştırma yok. Bu eksikliği doldurmak için bir yandan çok fazla sayıda mülteci, sığınmacı ve göçmenin bulunduğu İstanbul özelinde tercih ettik. Hem belediyelerle hem sivil toplum kuruluşlarıyla görüştük. Belediyelerde işçi ve uzman sayı olarak göçmenlere yönelik hizmet vermek için kâfi kapasite ve altyapı yok. Çok büyük bütçe eksikliği kelam konusu.”
‘BELEDİYELER: HÜKÜMET ELİNİ TAŞIN ALTINA KOYMUYORSABİZ NİÇİN YAPALIM?’
Mültecilerin yaşadığı yerlerde iki sorun olduğuna işaret eden Kocaoğulları, şöyle devam etti: “Mülteciler vatandaş statüsünde olmadığı için belediyelerde bütçe artırımı yapılmıyor. Başka yandan mültecilerin tercih ettiği kent ve ilçeler bilhassa Fatih, Esenyurt, Bahçelievler, Bağcılar… Bu ilçeler ekonomik olarak dezavantajlı bölgeler. Bu kelam ettiğimiz ilçe belediyelerinde bütçe konusunda çok büyük sorunlar yaşıyorlar. Bu yüzden belediyeler ikilemde kalıyorlar: Ya biz hizmet vermeyeceğiz ya da hizmet vermek için kullandığımız bütçeyi Türkiye vatandaşı olan insanlara yönelik verdiğimiz hizmet kalitesinde düşürecek bir seçim yapmak zorunda. Bütçe yetersizliği nedeniyle hizmet vermemeyi terci ediyorlar. Belediyelerde görüştüğümüz beşerler alanda çalışan müdür ve müdür yardımcılarıydı. Mülteci ve göçmenlerle birebir görüşen insanlardı. Bu insanların söylediklerine nazaran hem belediye liderleri hem ulusal seviyede etraf ya da direkt cumhurbaşkanlığı strateji ve bütçe planlama başkanlığı üzere ünitelerden göç idaresine dair koordineli bir yaklaşım yok. Belediyedekiler bu türlü bir eksikliği yaşadıklarını söylüyorlar. ‘Mülteciler oy verenleri negatif etkileyebilecek bir durumda olduğu için hükümet elini taşın altına koymuyorsa biz niçin yapalım ve oy kaybedelim’ diyorlar. Bu kıymetli bir siyaset eksikliği.”
‘KAÇ DEFA AÇ KALDIM YARDIM ETMEDİLER’
2015 yılında Suriye’den Türkiye’ye gelen Mahmut, yaklaşık 1 yıl Kilis’te yaşadı. Kilis Belediyesine tekraren yardım müracaatında bulundu lakin her seferinde ‘yardım yok’ denilerek geri gönderildi. Mahmut Türkiye’ye birinci geldiğinde, çatışmaların ortasında kalan babasının vefat şokunu atlatamadan kendini Kilis’te buluyor. Kampların dolu olduğunu ve yalnızca yaşlı insanların, bayanların ve çocukların olduğu için savaşta ailesini kaybeden beşerlerle yüz yüze gelmek istemediğini bu yüzden kampa gitmeyi reddettiğini söyleyen Mahmut, şöyle devam ediyor: Ben birinci geldiğimde ne yapacağımı bilemedim. Babam fırına giderken iki çatışma ortasında kaldı. Yaşlı olmasına karşın bilerek öldürüldü. Cenazesini bile alamadık zira çatışmanın olduğu sokak diğer bir kümenin eline geçti. Ordan kaçtık. Türkiye’ye geldim. Türkiye’de ne yapacağımı bilemedim. Kampa gidip acı çeken beşerlerle göz göze gelmek istemedim. Sokakta kaldım. Kaç kez aç kaldım, belediyenin kapısına gittim beni gönderdiler. Sonra İstanbul daha iyi dediler. Bende birkaç bireyle İstanbul’a geldim. Evvel Bağcılar’a gittim, sonra Sultangazi’ye geldim. Buraya gelince belediyeden iş istedim. Yardım istedim bana ‘Suriye’ye git daha iyi dediler.’ Bir hafta aç susuz sokakta kaldım. Sonra bir dokumacılığa girdim. Bana, ‘sana kalacak yer, yemek ve iş veririm lakin para vermem’ dedi. Bende kabul ettim. 3 ay çalıştım. İşi öğrenince biraz para vermeye başladı. Sonra burada tanıştığım Suriyelilerle birlikte bir konut tuttuk. Daha iyi para veren bir iş buldum. Ancak belediyeler hiç yardım etmediler.”
RAPORUN TAMAMI
Gazete Duvar
