İsmi Meryem Betül Topkaya… ‘Salgınla mücadele’ gerekçesiyle işinden çıkarılana kadar İstanbul’un Kadıköy ilçesinde bir kahvaltı dükkânında çalışıyordu. Yalnızca Betül değil elbette, pandemi sonrası Türkiye’de işsiz kalanların sayısı milyonlarla tabir ediliyor. Fakat kimisi yazgısına razı gelirken işsiz kalan ve geçinemeyen kafe ve bar çalışanları, örgütlenerek seslerini duyurmak için Kafe-Bar Çalışanları Dayanışması’nı kurdular.
Birebir vakitte bu dayanışmanın sözcülerinden olan Betül Akkaya, bu dalda çalışan arkadaşlarıyla birlikte iş yerlerinde yaşanan mobbinge, hak gasplarına, tacize ve güvencesizliğe karşı uğraş etmek için bir ortaya geldiklerini söz etti. Pandemi öncesinde de dalın düzensizliğinin getirisi olarak birçok günlük çalışan olduğunu ve minimum fiyat bile alamadıklarını belirten Topkaya, “Birçok hak gaspına maruz bırakılıyorduk. Yerlerde yaşanan hak ihlallerine müdahale etmeye yönelik görüşmeler gerçekleştiriyorduk. Pandemiyle bir arada sıkıntılarımız ve geçim korkumuz yakıcı hale geldiği için acil olarak harekete geçerek kuruluşumuzu ilan ettik” dedi.
‘GEÇİMSİZLİK VE DERT BOZUKLUKLARI’
Meryem Betül Topkaya Pandemiyle birlikte emekçilere kısa çalışma ödeneğinden faydalanma imkânı verildiğini ama bölümde birçok sigortasız ve günlük çalışan olduğu için ödenekten de yararlanamayarak tam manasıyla açlığa mahkûm edildiklerini vurgulayan Topkaya, esasen ödeneği alan şahısların de aldıkları parayı ne kiraya ne faturaya yetiremeyerek, temel gereksinimlerini dahi karşılayamaz hale geldiklerini söyledi. Topkaya, “Bir yandan da bölümün çoğunluğunu genç işsizler, yeni mezunlar ve öğrenciler oluşturuyor. Birçok kişi kira ve faturalarını ödeyemediği için meskenini kapatarak ailesinin yanına dönmek zorunda kaldı. Bu da bulunduğumuz toplumsal şartlar içinde kendimize yaratabildiğimiz kısmi özgürlük alanlarını terk etmemiz manasına geldi” diye konuştu. Bu sürecin kafe ve bar çalışanlarına getirisinin, geçimsizlik ve çeşitli telaş bozuklukları olduğuna dikkat çeken Topkaya, bunun da haliyle kendilerini hayatta kalmak, ruh sıhhatlerini korumak ve insanca yaşayabilmek için gayret etmeye ittiğini belirtti.
‘ÖRGÜTSÜZLÜĞÜ KIRMAYI AMAÇLIYORUZ’
Betül Topkaya, bir ortada olmanın, dayanışmanın tek tahlil olduğunu gördüklerini ve tartışmalar sonucunda Kadıköy, Şişhane ve Beşiktaş’ta sessiz hareketler gerçekleştirdiklerini hatırlatarak, şöyle konuştu: “Bu hareketler kamuoyunda da yankı buldu ve taleplerimizi duyurmayı başardık. Bu taleplerimizi kabul ettirmeyi ve kafe-bar kesimindeki örgütsüzlüğü kırmayı amaçlıyoruz. Pandemi sonrasında da sigortasızlık, bahşişe el koyma, düşük fiyatlar karşılığında kanun dışı uzun saatler çalıştırılma sorunlarını yaşayacağımızı biliyoruz. Şu an ve ileriki vakit dilimlerinde hak ihlallerinin yaşandığı yerlere yönelik geliştireceğimiz çeşitli baskı sistemlerini kayıt altına alanın sendika olacağını düşünüyoruz. Antalya, Adana, İzmir, Samsun üzere vilayetlerdeki irtibat kurduğumuz kafe bar çalışanlarıyla da bizleri sendikanın birleştireceğine inanıyor ve sendika sürecine giriyoruz.
AŞÇILAR DA SENDİKALAŞIYOR
Hüseyin Kocabey Turizm çalışanları ve aşçıların eğitimine dayanak, sorun ve düşünceleri ile ilgili tahlil üretebilmek için kurulan İstanbul Turizm ve Aşçılar Derneği (TURESDER) de bugünlerde sendikalaşma sürecini tartışıyor. Derneğin kurucu lideri Hüseyin Kocabey, restoran ve kafede çalışan aşçıların birçoğunun pandemiden önemli manada olumsuz olarak etkilendiğini belirterek, “Sigortaların ödenmesi konusu bizim kesimde maalesef biraz daha esnek, birçok insan bu haktan yararlanamıyor. Sigortası olmayan meslektaşlarımız, işyerleri kapandığında devlet dayanağından de yoksun kaldı” dedi. Son kısıtlamalara nazaran restoranların paket servisi hizmeti verdiğine fakat evvelden 10 işçi çalıştığı mutfakta , artık iki kişinin çalıştığına dikkat çeken Kocabey, geri kalan sekiz kişinin yine dışarıda kalarak bir formda mağdur olduğunu söyledi. Kocabey, restoran ve kafelerin kapanmasının adil bir karar olmadığını kaydederek, her yere HES koduyla beşerler alınıyorsa, restoranlara da birebir biçimde, sıkı bir takiple müşteri alınabileceğini tabir etti.
AŞÇILAR MOTO KURYE OLDU
Hüseyin Kocabey, ehliyeti olan kimi aşçıların paket servisi yapmaya başladığını belirterek, “Bir kısmı iş arıyor lakin ne kendi kesiminde ne de öteki bir alanda iş bulamıyor. Kimisi memleketine gidip orada hayatını sürdürmeye çalışıyor. İstanbul’da kalmak zorunda kalıp, çocukları olan birçok arkadaşımın hayat standardı çok makus durumda” dedi.
Kocabey, örgütlenme çalışmalarını ise şöyle aktardı: “Bu süreçte çalışanlar biraz daha örgütlenmeye yöneldi, daha hassas hale geldi. 200 civarında üyemiz var fakat kâfi değil. Tahminen iki ay sonra her yer açılınca bu seviyede örgütlenme olmayacak. İnsanların biraz daha bilinçlenmesi gerekiyor. Aşçı arkadaşlarıma kendi haklarını, kendi hak edişlerini biraz daha araştırıp takip etmelerini tavsiye ediyorum. Birçok hakları var lakin bunlar neler ve ne biçimde elde edecekleri konusunda birçoklarının bir fikri yok. Sendikaya katılma konusunu kendi ortamızda görüşüyoruz. İdare şurasındaki öbür arkadaşlar da birebir düşünürlerse sendikaya katılmayı planlıyoruz.”
‘1 MİLYON ÇALIŞANDAN 40 BİNİ SENDİKALI’
Zafer Cengiz Kafe-Bar Çalışanları Dayanışması ve TURESDER ile Tüm Otel ve Turizm Emekçileri Sendikası (TÜM OTİS) ismine görüşmeleri yapan kurucu üye Zafer Cengiz, 2013 yılından itibaren farklı sendikalarda çaba vermeye devam eden emekçilerin, 2019 yılının kasım ayında OTİS’i kurduklarını belirterek, kurucularından yöneticilerine bütün herkesin bölümde fiilen çalışan emekçiler olduğuna dikkat çekti. 1 milyon kayıtlı emekçinin olduğu işkolunda 15 sendikanın toplam üye sayısının 40 bini bile bulmadığını vurgulayan Cengiz, “15 sendikadan yalnızca ikisi işkolunda toplu iş mukavele yetkisine sahip. Bu iki sendika büsbütün kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan üyelere yönelmiş. Sebebi de kamuda esasen iş kanunu uygulanıyor ve aidat almak dışında diğer bir iş kalmıyor oluşu” dedi.
‘PARA YOK, BASKI VE İFTİRA VAR’
Zafer Cengiz, Kenan Cihan’ın kendisinden fazla maaş alan garsonlar için, “Bu adaletsizlik yüzünden darbe yaptık” dediği süreçten iki lisan bilen, taban fiyat alan, garantisiz çalışanlar devrine girildiğini belirterek, dalda yaşanan sıkıntıları şöyle anlattı: “Pandemi öncesi durumda çalışma ortalaması üç yıl. Maaşlar taban fiyat ya da çok az üzerinde. Üç kişinin yapması gereken işi iki bireye yaptırmak… Tazminat vermemek için istifaya zorlamak… Mobbing yapmak… İstifa etmeyen ve baskılara boyun eğmeyen çalışanları hırsızlıkla suçlamak suretiyle korkutup ayrılmasını sağlamak… Vardiya geçişlerinin kanunsuz oluşu… Örneğin saat 15:00-23:00 vardiyasında çalışan emekçinin devamındaki sabah 07:00-15:00 vardiyasında ortada müsaade günü olmadan çalıştırılması. Bunlar metropollerdeki beş çok uluslu ve gibisi yıldızlı oteller”
‘BETERİN DE BETERİNİ GÖRDÜK’
Akdeniz ve Ege’de kamuoyunun tarım emekçilerinden bildiği “sözleşmenin askıya alınması” yani nam-ı öteki “mevsimlik işçilik” durumunun yaygın olduğunu söyleyen Cengiz, turist akınıyla birlikte çalışmaya başlayan 100 binden fazla emekçinin dönemin bitmesiyle işsiz kaldığını belirtti. Cengiz, zincir yahut kurumsal kafe/restoranlarda ve beş yıldızlı olanları da dâhil olmak üzere otellerin birçoklarında minimum fiyatın üzerinde maaş alan çalışanların sigortalarının taban fiyattan ödenerek emekliliklerinden çalındığına dikkat çekerek, “Zincir ve kurumsal olmayan kafe ve restoran gibisi işletmelerin büyük çoğunluğunda sigortasız, 12:00/16:00 saatleri ortası çalışmalar yaygın. Çoğunlukla genç çalışanlardan oluşan bu kümenin içinde azımsanmayacak sayılarda çocuk emeği sömürüsü de var. Yeniden kafe ve barlarda yabancı (göçmen) çalışanların kaçak çalıştırılması yaygın. Artık milletvekillerinin kürsü de konuşmalarından bölümde bir buçuk milyon kayıtsız emekçi çalıştığını duyuyoruz. Bu kadar berbatlıktan sonra ‘Pandemi bize neylesin?’ diyemedik, beterin de beterini gördük” diye konuştu.
‘PANDEMİ DAYANAĞI HUKUKSUZLUĞU’
Cengiz, pandemiyle birlikte konaklama ve cümbüş işkolunda, iş teminatı olan tek kümenin kamuya ilişkin işletmelerde çalışanlar olduğunu kaydederek, birinci pandemi periyodunda dalda tüm işletmelerin, kapanırken çalışanları fiyatsız müsaade ya da istifaya zorladığını söz etti. Lakin kısa çalışma ödeneği takviyesi açıklanınca bu atakların devam etmediğini belirten Cengiz, “Nakdi yardım takviyesiyle de büsbütün kesildi. Aslında olağan şartlarda taban fiyat yahut çok az ölçü üzerinde maaşlarla geçinmeye çalışan beşerler ek borçlarla birinci devri atlattı” dedi. Cengiz, işe dönüş sürecinin pandemi takviyesi hukuksuzluğunu yarattığına dikkat çekerek, kısa çalışma ödeneğinden çıkmadan işletmelerini açanların, kalan kısmı elden ödeyerek hem fırsatçılık yaptıklarını hem de insanların emekliliğinden çalarak devleti ve personelleri dolandırmış olduklarını söyledi.
‘ÇALIŞANLARDA OLAY SAYILARI ARTTI’
En düzgün çalışan memleketler arası otellerde, odaların paklığında ve mutfakların bulaşıkhane kısımlarında çalışanlara, kollayıcı ve uygun standartlara sahip kimyasal ekipmanların tasarruf etmek ismine verilmemesinin yaygın olduğunu aktaran Cengiz, “En kolayından kimyasallarla çalışan arkadaşlarımız eldivensiz çalıştırılıyor. Lakin maskesi kopan çalışanları tazminatsız atmak tehdidini savurmaktan geri kalmıyorlar. En büyük zahmetlerden biri de aslında az sayıda emekçiyle yapılan işleri daha az çalışana yaptırmak yaygınlaştı. Otel odalarında olumlu hadise konaklıyorsa, hizmet eden personelin maske takması kâfi sayılıyor. Bu yüzden neredeyse her otelde arkadaşlarımız hastalığa yakalandı. Ailelerine taşıdı. Dalda örgütsüz oluşumuz sesimizi duyurmaya bile yetmedi. Ta ki Kafe-Bar Çalışanları Dayanışması çabası başlayana kadar” dedi.
Gazete Duvar
