ANKARA – Eğitim alanında çalışmalar yürüten uzmanların yıllardır lisana getirdikleri fırsat eşitsizlikleri korona virüsü salgını sürecinde daha da görünür oldu. Geride kalan yılın büyük kısmında uzaktan eğitimlerine devam etmek zorunda kalan öğrencilerin internet, tablet ve bilgisayar üzere teknolojik aletlere erişimi konusunda da sıkıntılar yaşandı.
Pandeminin tesirini arttırdığı ve uzaktan eğitim sürecinde meselelerin devam ettiği devirde Eğitim ve Bilim İşçileri Sendikası (Eğitim-Sen) Genel Başkanlığı vazifesine seçilen Prof. Dr. Nejla Kurul’a nazaran hayatta kalmanın kıymetli olduğu devirde eğitim alanı gölgede kaldı.
‘TOPLUMUN GENİŞ BİR BÖLÜMÜNDE DEĞİŞİM DİLEĞİ VAR’
OHAL devrinde yayımlanan Kanun Kararında Kararname (KHK) ile Ankara Üniversitesi’ndeki vazifesinden ihraç edilen ve geçmişte de eğitim alanında akademik çalışmalar üreten Nejla Konsey ile geride kalan yılda eğitim alanında yaşananları ve 2021 yılında atılması gereken adımları konuştuk.
Nejla Heyet, “Milli Eğitim Bakanlığı’nın bütçesinde tozpembe masallar anlatılıyor” diyor. Pandemi devrinde okulların ve üniversitelerin karanlık içerisinde olduğunu belirten Kurul’a nazaran önümüzdeki periyotta yüz yüze eğitime hazırlık için okulların ve üniversitelerin eğitim ortamlarını birbirine denk hale getirmek için uğraş vermek gerekiyor.
Yakın devirde Eğitim- Sen Genel Başkanlığı misyonunu üstlendiniz. Nasıl şartların olduğu bir devirde çalışmaya başladınız?
Türkiye’de emek gayretinin, demokrasinin, barışın, özgürlüklerin kısıtlandığı bir periyotta tüm demokratik kitle örgütlerinde misyon yapmanın zahmetleri var kuşkusuz, ancak manası da büyük. Eğitim- Sen genel başkanlığı misyonunu üstlenmek benim için onur. Seçilen tüm arkadaşlarımla birlikte emek ve demokrasi çabasında yüz yılı aşkın bir müddettir varlığını ortaya koyan bir sendikada vazife almanın duyarlığı ile hareket ediyoruz.
Süreç kuvvetli. 2023’e kadar Türkiye yurttaşlarının en azından yarısının demokrasiyi özümsediğini gözlemleyebiliyoruz. Büyük toplumsal hareketler olmasa bile toplumun geniş bir kesitinde bir değişim ve dönüşüm dileği var. Bunu çok ağır bir formda hissediyoruz. Bu süreci örme, bu sürece belirli ölçüde ses olma, öfkeyi örgütleme açısından demokratik kitle örgütlerinin çok kıymetli olduğunu düşünüyorum. Eğitim-Sen de bu kitle örgütlerinden birisi. Çalışmalarımızı kuvvetli şartlarda ancak kuvvetli şartların ortaya çıkardığı avantajları görerek ve düşünerek, sokaktaki insanların konuşmaya başladığını görerek, onların telaffuzlarını daha güçlü bir sesle kurabilmeyi amaçlıyoruz. Bu bizim kendi alanımızda öğretmenlerin, eğitim ve bilim işçilerinin öfkesini örgütlemek manasına gerekiyor. Bu pandemi günlerinde öğrencilerimizin de öfkesi var. Türkiye çocuklar ve gençler için umut vadeden ülkeler ortasında olmaktan ne yazık ki çıktı. Niteliksiz okullar, işsizlik, güvencesizlik, yalnızlık… Ebeveynler, veliler çocukları için önemli bir dert yaşıyorlar. Çabucak çabucak her meskende bir işsiz var. Bu anlaşılabilir bir şey değil. Bu süreçte kamuoyunu oluşturma, kamuoyunu düşünmeye zorlama, kamuoyunun daha hassas hareket etmesi için kâfi bilgiyle donatmaya çalışma bizim gündemimize aldığımız şeyler.
‘ÖZGÜRLÜKLERDEN YANA BÜYÜK BİR DÖNÜŞÜM İSTİYORUZ’
Türkiye’de her ne değişecekse bunu az sayıda örgüt yapmayacak. Bu değişimi ve dönüşümü toplumun bütün üyeleri yapacak. Bizim bütün maksadımız o sessizce bekleyen, öfkesini gereğince kelama dökememiş beşerlerle buluşmak ve toplumsal, demokratik ve laik bir cumhuriyeti yaşama geçirmek. Emekten, demokrasiden, özgürlüklerden yana büyük ve esaslı bir dönüşüm istiyoruz.
‘HAYATTA KALMANIN DEĞERLİ OLDUĞU DEVİRDE EĞİTİM GÖLGEDE KALDI’
2020 yılının büyük çoğunluğunu pandemi şartlarında geçirdik. Eğitim alanında salgın öncesinde yaşanan pek çok sorun bu devirde iyice açığa çıktı. Siz de yıllardır Eğitim-Sen’in lisana getirdiği meselelerin salgınla daha görünür olduğunu düşünüyor musunuz?
Bu periyotta sıhhat sıkıntıları çok ön plana çıktığı için hayatta kalmak birinci şeydi. Hayatta kalmanın bu kadar kıymetli olduğu bir periyotta eğitim çok gölgede kaldı. İki kamusal hizmet alanı var, sıhhat ve eğitim. Sıhhatte paylaşılan dataların gerçeği yansıtmadığı görülünce bir güvensizlik ortaya çıktı. Alandaki olay ve vefat sayıları ile Sıhhat Bakanlığı’nın dataları ortasındaki tutarsızlığı açığa çıkaran Türk Tabipleri Birliği ve Sıhhat İşçileri Sendikası oldu. Başka meslek örgütleriyle birlikte alana büyüteç tuttular ve meseleleri görülür hale getirdiler. Bunun sonunda siyasal iktidar hadiseleri ve vefatları doğruya yakın tabir etmeye başladı. Tedbirler de bu doğrultuda biraz daha sıkılaştı.
‘EĞİTİMDE BİR BOŞLUĞA BAKIYOR GİBİYİZ’
Eğitim alanında okullarda ve üniversitelerde yaşanılanlara dair bilgimiz ne yazık ki hudutlu. Eğitimde bir boşluğa bakıyor gibiyiz. Bilhassa uzaktan eğitimde neyin yaşandığına ait olarak MEB’in açıkladığı ‘tıklama’ sayısından öteki data yok. Eğitimin pandemi öncesinde de çok önemli problemleri vardı. Eğitim ve Bilim İşçileri Sendikası olarak eğitim alanındaki eşitsizlikleri her fırsatta söz ediyorduk. Kapitalizmin tarihselliği içerisinde sınıfsal ayrışmalar çok sertleşti. Hiyerarşiler çok barizleşti. Bu hiyerarşiler, ayrımlar okullara ve üniversitelere yansıdı. Okullar ve üniversiteler ortasında çok önemli eşitsizlikler var. Tıpkı yasaya tabi iki okuldan birinde inanılmaz imkanlar varken bir diğerinde mahrumluklar o kadar barizdi ki. Üniversitelerde de birebir biçimde, büyük kent üniversiteleri, küçük kent üniversiteleri ortasında önemli bir uçurum kelam konusu.
‘ANADİLİNİ KONUŞAMAYAN ÜLKE GERÇEĞİ PANDEMİDEN EVVEL DE VARDI’
Ayrıyeten toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri pandemiden evvel de hayli yaygındı. YÖK, ‘Toplumsal Cinsiyet Eşitliği’ projesini uygulamadan kaldırdı, MEB bu projeyi olumsuzladı ve toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini geriletecek siyasetleri izlemekten vazgeçti. Aynılaştırma ve tekleştirme siyasetleri eğitimde çok yaygın. Kendi anadilini konuşamayan, yazamayan, eğitimini alamayan, yayınını yapamayan bir ülke gerçekliği pandemiden evvel de vardı. Zarurî din dersi hala Türkiye’nin kanayan bir yarası. Türkiye’nin en az yarısının dinden özerk hayat sürdürdüğünü varsayım ediyoruz. Bu türlü olduğunda zarurî din dersi inanç özgürlüklerini gözeten bir yerden kaldırılabilir ve yerine farklı dersler konulabilir.
‘PANDEMİDE OKULLAR VE ÜNİVERSİTELER KARANLIK İÇERİSİNDE’
Eğitimde alanında var olan eşitsizlikler, Covid-19 salgınında daha da sertleşti. Ulusal Eğitim Bakanlığı kaç milyon öğrencinin internete erişemediğini, kaç öğrencinin bilgisayar, tablet ve akıllı telefondan mahrum kaldığını açıklamıyor. Uzaktan eğitim sırasında kaç öğrencinin eğitime kısmen ulaştığının ya da hiç ulaşamadığının bilgisine sahip değiliz. Pandemide okullar ve üniversiteler büyük bir karanlık içinde adeta. Bu hususta 2021 MEB Bütçe münasebeti dahil şu ana kadar uzaktan eğitime dair bir rapor görmedik. Ulusal Eğitim Bakanının açıklamalarından birinde geçen uzaktan eğitime ulaşamayan altı milyon öğrencinin olduğunu biliyoruz, o devir için. Yaklaşık 18 milyon öğrenciden üçte biri pandemi şartlarında sağlıklı bir eğitim alamayacak durumda.
‘ÖĞRETMENLER YALNIZ BIRAKILDILAR’
Bu devir sınıfsal eşitsizliklerin çok derinleştiği bir periyot. Yaklaşık 10 milyon işsiz velimiz var. Minimum fiyatla çalışan veli sayısı da 10 milyona yakın. Bu konutlara nasıl tablet ve bilgisayar alınıp nasıl daima internet kontağı sağlanacak? Bu meskenlerde bir çocuklar ve gençler için kültürel çölleşme ile karşı karşıya olma mümkünlüğü var ve çocuklar buralardan nasıl güçlenerek yüz yüze eğitime katılabilecekler. Bizim sorduğumuz sorular bunlar. Pandemi günleri bilhassa dijital eşitsizliklerin yaygınlığını ortaya koydu. MEB’in yaptığı FATİH projesinin başarısızlığı açıkça gözler önüne serildi. Sayıştay’ın 2019 kontrol raporunda bu mevzuya işaret ediliyor. Öte yandan eğitim ve bilim işçilerinin şartları da birbirinden farklı. Bir kısmı bir yandan hayat pahalılığı karşısında fiyatlarında bir gerileme yaşıyorlar, bir kısmı da ek ders fiyatı kayıpları yaşıyorlar. Bilişim teknolojileri konusunda öğretmenler ortasında bilgi ve tecrübe farkı ortaya çıktı ve öğretmenler MEB’den açık bir takviye alamadılar, yalnız bırakıldılar. Öğretmenler, ekranları ekseriyetle kapalı öğrencilerle boşlukta ders yapıyorlar adeta, bu da eğitime güdülenmelerini engelleyen bir etken.
‘HİÇBİR GENÇ VE ÇOCUK UZAKTA KALMAMALI’
2020 Türkiye’sinde internete erişemeyen çocukların olması size ne hissettiriyor? Fırsat eşitsizliği hiç bu kadar görünür olmuş muydu?
Toplumsal medya ve kitle bağlantı araçlarının gücüne rağmen dijital eşitsizlikler nedeniyle bir yerlerde duymayan, bir yerlerde görmeyen, bir yerlerde okuyamadığı ve yazamadığı için düşünemeyen eğitim imkanları engellenmiş çocukların ve gençlerin olduğu manasına geliyor. Bu çocuklara ve gençlere şu ya da bu halde destekleyecek çalışmaların üzerine gitmek gerekiyor. MEB, yapacağı ek bütçe ile öğrencilerin teknolojik ihtiyaçlarını karşılayacak çalışmalar yapmalıdır. Hiçbir çocuk ve genç uzakta kalmamalıdır.
‘BAKANLIĞIN BÜTÇESİNİN SALGINA DAİR ÖNGÖRÜSÜ ÇOK ZAYIF’
Meclis’te bütçe görüşmeleri geride kaldı. Eğitim-Sen, Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın 2021 bütçesiyle eğitim alanındaki problemlerin aşılabileceğini düşünüyor mu?
Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın bütçe sunuşuna bakıyorsunuz güya bir büyükçe şirketin açıkladığı, birkaç performans göstergesine indirgenmiş bir bütçe münasebeti ve Bakanlığın bütçe sunuşu var. Ulusal Eğitim Bakanlığı 2021 Bütçesinin salgına dair öngörüsü çok zayıf. Ulusal Eğitim Bakanı Ziya Selçuk’un 2021 Bütçe Yılı Sunuşu da pandemiye dair pek az kelam söylüyor. Münasebetiyle 2020 yılının mart ayından sonraki periyoduna damgasını vuran, meselelerle dolu uzaktan eğitime rağmen bütçe sunuşunda tozpembe masallar anlatılıyor. Kısaca Ulusal Eğitim Bakanlığı Bütçesi, Covid-19’un gelişimine nazaran tedbirleri ihtimamla açığa çıkartan, faal demokratik iştirakle incelten, eğitimin çoklu mana dünyasına seslenen bir bütçe değil. Sessiz, soyut ve her şeyi sürecin kendi akışına bırakmaya dönük bir bütçe denilebilir. Sıhhat ve eğitim ödeneklerini topladığımızda, merkezi bütçeden ayrılan hisse yüzde 19’a ulaşıyor. Güvenlik harcamalarına ayrılan geniş tarifli hisseyle kıyaslandığında (yüzde 23) bu bütçenin ömrü, barışı, demokrasiyi öncelemediğini açıkça söyleyebiliriz.
‘BÜTÇE SALGINI GÖRMEYEN BİR BAKIŞLA HAZIRLANMIŞ’
Covid-19 dünyada pek çok kapitalist ülkede olduğu üzere hem sıhhat alt yapısının hem de eğitim alt yapısının ne derece zayıf olduğu gerçeğini ortaya çıkardı. FATİH Projesinin 30 milyar dolarlık başarısızlık öyküsünü anımsayalım. Yaşadıklarımızdan öğrendiğimiz açık: Bu proje ne öğretmenleri uzaktan eğitim konusunda güçlendirmiş, ne de okulları pandemi günlerinde fakir öğrencilere dağıtılabilecek bilgisayarlarla donatmış. FATİH Projesinin hesabı sorulamadığı için bugün Ulusal Eğitim Bakanlığı bütçesi salgını görmeyen, duymayan bir bakışla hazırlanmış. Sayıştay’ın 2019 Yılı Kontrol Raporu savlarımızın bir kısmını destekliyor. Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemi ile daha merkezileşen eğitimde, rapora nazaran “sağlıklı olmayan” pek çok durum var. Fakat görünen o ki, bütçeyi Sayıştay ne kadar iyi denetlese bile pek bir şey yapılamıyor.
‘YOKSUL VE MAHRUM ÖĞRENCİLERİMİZ YALNIZ KALMAMALI’
Mutsuz eğitimcilerden, öğrencilerden, velilerden bahsettiniz. 2021 yılında eğitim alanına dair atılması gereken acil adımlar nelerdir?
Artık ve burada anlayışı ile Covid-19 salgınının açığa çıkardığı eşitsizlikleri ortadan kaldırmak üzere çalışmalar yapılması gerekiyor. Pandemide öğrencilerin, yüz yüze eğitime hazırlık için de okulların ve üniversitelerin eğitim ortamlarını birbirine denk hale getirmek için uğraşı vermek gerekiyor. Sendikamız ve demokratik eğitim kamuoyu öğrencilerin eğitim hakkının hayata geçilmesi için uğraş etmek zorunda, fakir ve mahrum öğrencilerimiz yalnız kalmamalı, bu birinci adımlardan birisi olmak zorunda.
‘UYUKLAYAN GÜÇLERİMİZİ YİNE HAREKETE GEÇİRMELİYİZ’
Okullar ve üniversiteler bir telaffuz alanı, ne var ki bu yüz yüze yerlerde ve artık uzaktan eğitimde özgürce konuşmak kolay değil. Uzaktan eğitimde hem öğrenciler hem de öğretmenler adeta oto sansür uyguluyorlar, yöneticilerin dersleri izleyebilmesi güvensizlik yaratıyor. KHK’lerle ihraç edilen öğretmenler, eğitim işçileri, açığa alınmalar ve sürgünler konuşma ve yazma üzere en insani edimlerimizi geriletiyor. Bu nedenle giderek otoriterleşen siyasal iklimde demokrasi, barış ve dayanışma kültürü oluşturma, eşitlik ve özgürlük gayreti vermek ikinci adım olmalı. Uyuklayan güçlerimizi tekrar harekete geçirmeliyiz.
Din, lisan, ırk, cinsiyet, cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği, siyasal fikir farkı gözetmeksizin bütün üyelerimizin ekonomik, demokratik, akademik, toplumsal, kültürel, hukukî, siyasal, mesleksel özlük hak ve çıkarlarını koruyup geliştirmek ve üyelerimize insanca bir hayat seviyesi sağlamak bir öbür adımımız. Çok lisanlı eğitim, cins ayrımcı olmayan, eşit demokratik, laik, bilimsel, parasız ve kamusal nitelikli eğitim için aktif olacağız.
Gazete Duvar
