Martha Minow
Sık sık hukuk ve bağışlama üzerine yazan biri olarak, son periyotta birçok soru alıyorum. Seçilmiş lider Joe Biden, Lider Donald Trump’ı bağışlamalı mı? Salgın periyodu borçları affedilmeli mi? ABD, ulusal ayrışmaları düzeltmek için bir hakikat ve uzlaşma kurulu kurmalı mı?
Bu soruların kesin yanıtları yok; özellikle da önümüzde şimdiki üzere güç vakitler duruyorsa. Yeniden de onlarla gayret etmek, yakın periyot ve ötesinde bizlere değerli bir rehberlik sunabilir.
TRUMP ABD’Yİ KUTUPLAŞTIRDI
Temel bilgilerle başlayalım: Covid-19 enfeksiyonları ve salgınla birlikte gelen ekonomik zahmetlere ek olarak, ABD öfke ve bölünme ile kaynıyor. Topal ördek haline gelen Lider Donald Trump, kendisini affetme konusunda açık biçimde spekülasyonlar yapıyor ve Biden’ın seçim zaferini yaygın seçim sahtekârlığına borçlu olduğu istikametindeki yanlış argüman aracılığıyla kendisine büyük bir takviye topluyor. Beşerler daha şimdiden seçim sonucunu bilakis çevirme uğraşlarını finanse etmek için Trump’ın yürüttüğü kampanyaya 200 milyon doları aşkın ölçüde para gönderdiler.
Yeniden de, ne 50’den fazla dava ne de Trump’ın buyruğundaki Adalet Bakanlığı’nın yürüttüğü soruşturmalar, Biden’ın zaferini bilakis çevirecek delilleri ortaya koyabildi. Bu davaları gören yargıçların -hatta Trump tarafından atananların bile- verdiği yansılar çoğunlukla sert oldu. Bununla birlikte, kasım seçimlerinin gerçekleştirilmesine yardım eden birçok kişi de dahil olmak üzere, sıradan Amerikalılar, (maruz kaldıkları/ç.n.) şiddet tehditleri nedeniyle gitgide daha fazla kaygı yaşıyorlar.
Barışçıl bir iktidar değişikliğini yönetmek, ABD’nin karşı karşıya olduğu zahmetlerin sırf başlangıcı. Geçtiğimiz yaz -Breonna Taylor, George Floyd ve başka birçok Afrika kökenli Amerikalının vefatıyla alevlenen- polis şiddetine karşı düzenlenen protestolar kışın gelmesiyle sakinleşmiş olsa da adalet ve ıslahat talepleri daha da kalıcı bir hale geldi. Bu ortada, sağ kulvardaki politikler de beyazların yaşadığı kızgınlığa daha açık bir lisanla hitap ederek, ırk ve hata hakkındaki dehşetleri kullanıyorlar.
Toplumsal bedelleri küçümseyen bu siyasetçiler bir hususta haklılar: Amerikalılar acı bir formda bölünmüş haldeler. Ancak bu gerçek, yanıtlanması güç bir soruyu da gündeme getiriyor. Affetme hareketini kimin gerçekleştireceğini ya da diğer insanların hangi münasebetle affedilmesi gerektiğini bilmeden, affetme ve iyileşmeden nasıl bahsedebiliriz? Neyin yanlış olduğu ya da kimin ne yaptığı konusunda uzlaşamayız. Kimin ‘biz’ olduğu konusunda dahi hemfikir değiliz.
ABD BİR SORUN YUMAĞININ TAM ORTASINDA
Hakikaten de, bölünmüş olduğumuz inancı tahminen de Amerikalıların hâlâ ortaklaştığı birkaç noktadan biridir. Hepimiz yüreklerimizde hakikat tarafta olduğumuzu ve öteki taraftakilerin yanlış olduğunu hissediyor ve bunun için onlara öfkeleniyoruz. Apartheid karşısında ömrü boyunca çaba eden ve barışçıl bir sona ulaşmasını sağlayan Nelson Mandela, bunu daha iyi biliyordu. “Kızgınlık, bir zehir içip bunun düşmanlarını öldürmesini ummaya benzer” demişti.
ABD’de bundan sonra ne olursa olsun, önümüzdeki aylarda hangi önceliğin kazanacağına bağlı olacak. Pek çok kişi adalet bağlamında haklı taleplerde bulunur, başkaları toplumsal çatlakları gidermeye başlamayı tercih ederken, diğerleri da devlet gemisini tamir etmeye odaklanmak istiyor.
Bu seçeneklerin tamamı birebir anda takip edilemez. Biden idaresi Trump’ı soruşturmalı ve şayet gerekiyorsa potansiyel federal kabahatler için onu yargılamalı mı? Ülke -ya da lokal topluluklar- şikayetleri ve reaksiyonları dinlemek için Güney Afrika’da yapılana benzeri bir hakikat ve uzlaşma süreci mi yürütmeli? Veya yakın geçmişin olaylarını bir kenara bırakılmalı, böylelikle salgını yönetmeye, aşıları dağıtmaya ve ekonomik yıkımı ele almaya odaklanmalı ve ceza adaleti ıslahatı ve iklim değişikliği üzere uzun vadeli zorluklardan bahsetmemeli miyiz?
YAPILMASI VE YAPILMAMASI GEREKENLER
Önümüzde duran seçimi kolaylaştırmak için, artık acil sıhhat ve iktisat alanlarındaki krizin tahlilinin öncelikli olduğu konusunda açık davranılmalı. Bu ortada, yapılmaması gereken en az iki şey kelam konusu.
Öncelikle, Trump kendi kendini affetmemeli. ABD Anayasası’nın lidere verdiği affetme yetkisi alabildiğine geniştir; lakin ‘görevi suistimal davaları’ noktasında açık bir istisna yapar ve (eyalet yahut lokal çaplı değil) yalnızca federal hatalar için geçerlidir. Anayasa ayrıyeten, lidere ‘yasaların sadakatle uygulanmasına itina gösterme’ zaruriliği da getirir ki, bu da muhtemel bir kendini affetme kararının getireceği yasal dokunulmazlıkla uyumlu değildir.
Yüzlerce yıldan beridir, ‘hiç kimse kendi davasında yargıç olmamalıdır’ (‘nemo judex in causa sua’) yaklaşımı adalet için değişmez bir kural olmuştur. Lider Richard Nixon, Watergate Skandalı nedeniyle kendisini affetme ihtimalini araştırdığında, kendisine bağlı Adalet Bakanlığı bile başkanlık affı yetkisinin o kadar da geniş olmadığına karar verdi; bu, o vakitten beridir değişmeyen bir yaklaşım oldu.
Kendini affetmeye dair en kıymetli konu, iyi tanımlanmış ve belirlenmiş kurallarla, gücün keyfi biçimde kullanılmasını sınırlama taahhüdü olarak anlaşılan ‘hukukun üstünlüğüne’ ziyan vermesidir. Hukukun üstünlüğü, kanunların kamuya açık olarak ilan edilmesi, eşit formda uygulanması ve yargılamanın bağımsız olarak yapılmasını gerektirir. Şayet Trump kendi kendini affederse, ABD kurumlarını erozyona uğratan güvensizlik hissi yeni bir doruğa yükselir.
Olmaması gereken ikinci şey, diğerlerinin daha fazla küçümsenmesidir. Bundan kaçınmak kolay değildir. İnsanın politik inançları ne olursa olsun, hepimiz öteki bakış açılarını hor görebiliyoruz. Buna rağmen, kişinin kendi görüşlerinin yegâne gerçek olduğunda ısrar etmesi özgürlüğe aykırıdır ve baskı ve şiddete neden olabilir.
ÖZGÜRLÜĞÜ HAKİKAT ANLAMALIYIZ
Elbette, yanılmış olma ihtimalimi göz önünde bulundurmak, özgürlükten akıl almaz derecede fedakarlıkta bulunmak üzere görünebilir. Açık biçimde yanlış bulduğum birçok şeye karşın çok fazla şey istiyormuşum üzere görünebilir. Buna rağmen, ABD’li federal yargıç ve hukuk felsefecisi Learned Hand, 1944’te özgürlüğün ‘kişinin istediğini yapma serbestisi’ olmadığını savunurken doğruları söz etmişti; çünkü bu da toplumun çökmesine yol açıyordu. Bunun yerine, şunları lisana getirdi:
“Özgürlüğün ruhu, kendi doğruluğundan fazla emin olmayan ruhtur; özgürlüğün ruhu, başka erkek ve bayanların zihinlerini anlamaya çalışan ruhtur; özgürlüğün ruhu, önyargılardan uzak biçimde kendi çıkarlarıyla birlikte önyargılarını da tartan ruhtur; özgürlüğün ruhu, bir serçenin bile dünyaya aldırış etmeden yere konmadığını hatırlar.”
Yazının orjinali Project-Syndicate sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
