Sanal paranın pandemi sürecinde dünyada yatırım ve ödeme aracı olarak yaygınlaşması gözlerin dünyada kripto para hukukuna çevrilmesine neden oldu. Çin’de kripto para ünitelerinin miras hakkı kapsamına alınması Türkiye’de de sanal paraya ait “miras ve veraset hukuku”, “kripto paraların haczedilmesi” ile “kripto paralara yasal olarak el konulabilmesi” üzere mevzularda birtakım merak edilen soruları tartışmaya açtı.
Bilişim hukuku ortamında çalışmalar yapan Avukat Rıdvan Yıldız, “6493 Sayılı Yasa” kapsamında ödeme ve menkul kıymet mutabakat sistemlerine, ödeme hizmetlerine ve elektronik para kuruluşlarına ait yordam ile esasların düzenlendiğini söyledi.
Yıldız, laf konusu maddede elektronik paranın tanımının yapıldığını tabir ederek, “Elektronik para ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, kanunda tanımlanan ödeme süreçlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve hükmî şahıslar tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen nakdî paha söz edilir. Yani elektronik para, mevzuatımıza nazaran lakin yetkilendirilmiş kuruluşlarca hizmete sunulabilmektedir. Laf konusu yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından para aktarımlarında aracılık hizmeti yapılmaktadır” dedi.
Kripto paraların Türkiye’de hukuk açısından şu an için geçerliliğinin olmadığına dikkati çeken Yıldız, birtakım taraflarıyla ödeme ve yatırım aracı üzere görünen kripto paraların geleceğin iktisadında değerli tesiri olacağını belirtti.
HACİZ İÇİN MUHATAP YOK
Avukat Rıdvan Yıldız, sanal paranın birçok memlekette makbul bir para ya da kıymet olarak tanınmadığını belirterek, şunları kaydetti: “Banka hesaplarında kaydi olarak görünen, havale, eft süreçlerine husus lira ya da dövizlerde dijital para olarak nitelendiriliyor. Bu paralar ilgili bankalar nezdinde haczedilebilir, bloke edilebilir. Bitcoin üzere kripto paralar da maddi paha oluşturduğundan hukuken hacze bahis olabilir. Lakin buradaki sorun merkezi olmayan, anonim süreçlere bahis, kişisel anahtarlarla süreç yapılan bir kıymetin kelam konusu olmasıdır. Bu nedenle gerek duruşmaların gerekse icra dairelerinin bu paraları teknik olarak haczetmesi mümkün değildir. Yani Bitcoin üzere kripto paraların bloke edileceği, haczedileceği bir muhatap olmadığından haczin uygulanması şu anki kaidelerde mümkün görünmemektedir. Ayrıyeten sahibi açıklamadığı takdirde sanal para varlığının tespiti de mümkün değildir. Zira süreçler kimlik haberleriyle değil hususî anahtarla ve anonim olarak yapılmaktadır. Bu bakımdan hukuken kripto paralar haczedilebilir ama teknik manada bu mümkün değildir.”
“Sanal para sahiplerinin vefatı halinde varislerine devredilebilir mi?” sorusunun yanıtının Türkiye’de çok merak edildiğini aktaran Yıldız, ölen kişinin hayattayken kazandığı her türlü mal varlığının mirasa bahis olduğunu, kelam konusu varlığa “tereke” ismi verildiğini söyledi.
HUSUSÎ ANAHTARI KAYBEDERSENİZ ULAŞAMAZSINIZ
Avukat Yıldız, bir mal varlığı olan sanal para üzerinde mirasçıların hak sahibi olduğunu hukuken söylenebileceğini ama bu sistemin çalışmasının kimlik haberlerinin dışında özel anahtarlar üzerine olduğunu belirtti.
Şahsi anahtarın banka şifrelerinden değerli bir farkı olduğunu anlatan Yıldız, “Banka şifrenizi kaybederseniz ya da unutursanız kimlik haberlerinizle yine şifre alabilirsiniz. Fakat sanal parada süreç yapmak için kullandığınız kişisel anahtarınızı kaybederseniz bir daha hesabınıza ulaşamazsınız. Başkaca kişi öldüğünde bu şahsi anahtarı mirasçıları bilmiyorsa ölenin laf konusu hesabına ulaşmak mümkün değildir. Merkezi olmadığı ve kimlik haberleri ile çalışmadığından rastgele birinin sanal para hesabını, resmi merciler ya da ilgililer bir muhataba soramazlar. Örneğin hayattayken toprağa altın gömen ve bunu mirasçılarına söylemeyen kişi ölürse mirasçıları hukuken hak sahibi olsa da bu altınlara ulaşmaları mümkün olmayacaktır. Bu örnekte olduğu üzere Bitcoin hesabı sahibi hayattayken kişisel anahtarını mirasçılarıyla paylaşmadıysa mirasçıları o varlığa sahip olamazlar. Şahsi anahtarın öbürleri ile paylaşılması ya da çalınması durumunda ise bu insanlar hesabı boşaltabilirler ve hak sahibi hukuken bir şey yapamaz. Özetle kripto paraların miras kalması hukuken mümkün. Ancak teknik ve icra edilebilirlik açısından mevcut kurallarda mirasın geçişi mümkün görünmemektedir” değerlendirmesini yaptı.
Avukat Rıdvan Yıldız, Türkiye’deki yasalarda devletin hata gelirlerine el koyabileceğinin ilgili hususlarda düzenlendiğini kaydetti.
Sanal para varlıklarının devletçe el koyulmasında ise birtakım zorluklar olduğuna değinen Yıldız, “Sanal para için bir merkez olmadığı ve şahsi anahtar olmaksızın kimsenin süreç yapamayacağı düşünüldüğünde devletin el koyması teknik zorluklarla karşılaşacaktır. Lakin Bitcoin süreçleri anonim olmakla tüm kullanıcılara açıktır. Bitcoin’in tüm geçmişi takip edilebilir. Bu bakımdan bilirkişiler cürümlerde kullanılan sanal paralar tespit edebilir, teknik incelemelerle ve istihbaratla hatalılara ulaşabilirler. Her geçen gün hacmi artan ve suça da bahis olan bu ortamda bizim de mütehassıslara muhtaçlığımız artacaktır” biçiminde konuştu.
‘RİSKLİ BİR ENSTRÜMAN’
Okan Üniversitesi İşletme ve Idare Bilimleri Fakültesi Dr. Tedrisat Üyesi Özgür Güngör ise blockchain zincirinin birçok manada yenilikçi bir teknoloji olduğunu, geleceğin dijitalleşme sürecinin artık Kovid-19 nedeniyle hızlandırılmış olarak yaşanacağını belirtti.
Inançlı paylaşımlar için blockchain teknolojisinin çok kritik rolde olacağını tabir eden Güngör, “Blockchain teknolojinin en spekülatif tasarrufu olan kripto para oldukça riskli bir enstrüman. Beşerler bunu yatırım maksatlı kullanırken çok dikkatli olmalılar. Kripto paraların kıymet aktarımı için ayan odaklarda ve kontratları destekleyecek biçimde tasarrufu esas olmalıdır.” dedi.
Güngör, sanal paranın kripto paralardan çok daha eski olduğunu, kredi kartlarının somut bedele bağlı olmasından ötürü çok muteber hale geldiğini belirtti.
Sanal para tasarrufunun süratle artacağını, bankada hesabı olmayan (unbanked) büyük kitleleri de buna yönlendireceğini lisana getiren Güngör, “Bu durum, bizim için finansal piyasalara dahil olma ve bunun sayısının artması demek. Bunun bir öteki kıymeti, finansal sistemi derinleştirmesi ve sağlamlaştırması” tabirlerini kullandı.
Güngör, Çin’de sanal varlıklarını varislerine aktarmalarına müsaade veren miras yasasının kabulünü kıymetlendirerek, “Çin’de olan gelişmelerin dünyanın geri kalanında kabulü, zannedildiği kadar süratli olmayabilir. Elbette ki yenilikler denenmeli ve bunlardan öğrenmeliyiz. Çin çok büyük bir yapı ve kendi hinterlandında da tesirli. Ama dünyanın geri kalanı için tıpkı kabullerin oluşması devir alabilir” diye konuştu. (AA)
Gazete Duvar
