Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, 4 Aralık günü müzik meslek birliklerinin temsilcileriyle bir ortaya gelmiş ve pandemi devrinde geliri olmayan, temel muhtaçlıklarını karşılayamayan müzisyen, yorumcu ve eser sahiplerini kapsayan bir proje planladıklarını açıklamıştı. Kişi başı 1000 lira net ödeme yapılacağı bakanın verdiği en net bilgilerden biriydi.
Bakanlığa bağlı Yunus Emre Enstitüsü web sitesinde yayınlanan bilgiye nazaran bakanlığın iş birliği yaptığı meslek birlikleri şunlar: Müzik ve Sahne Sanatkarları Sendikası (MÜZİK-SEN), Tanınan Müzik Sanatı Vakfı/Popsav, Trakya Kültür Sanat ve Eğitim Vakfı (TRAKSEV), Müzisyenler ve Sanatkarlar Federasyonu, Memleketler arası Sahne Sanatkarları Federasyonu, Türk Musikisi Federasyonu, Müzik Yorumcuları Meslek Birliği (MÜYORBİR), Türkiye Musiki Yapıtı Sahipleri Meslek Birliği (MESAM) ile Musiki Yapıtı Sahipleri Kümesi Meslek Birliği (MSG). Bakanlık, bu meslek örgütlerinden 23 Aralık’a kadar müracaatları toplamalarını ve 30 Aralık’a kadar kendilerine iletmelerini istiyor. Bakanlık da incelemesini yapacak ve ocak ayı prestijiyle projede yer alan müzisyen, müzik işçisi, yorumcu ve eser sahiplerine ödemelerini yapmaya başlayacak.
Açıkçası toplantıdan sonra bakanın ya da meslek birliği temsilcilerinin konuşmalarında geçen “proje”nin ayrıntıları konusunda kimsenin bir fikri yoktu. Ta ki 11 Aralık’ta ayrıntılar meslek birlikleri tarafından üyelerine elektronik posta ile iletilene kadar… Devletin 1000 liralık yardımına başvurabilmeleri için meslek birliklerinin üyelerinden farklı farklı talepleri oldu: Görüntü çekmeleri, yeni beste sunmaları, anılarını yazmaları, mektup yazmaları vs… Bu kaidelerle karşılaşan müzisyenler ve müzik işçileri ise hem bakanlığa hem de meslek örgütlerine hayli öfkelendi. Solistinden sahne teknisyenine, davulcusundan menajerine kadar birçok isimle konuştuk. Kelam onlarda:
‘MÜZİK KUTUSU DEĞİL, ÖYKÜ ANLATICISIYIZ’
Tuğçe Kaymaz Tuğçe Kaymaz (Marla’nın vokali): Mart ayının ortalarında başlayan karantina sürecine kadar, gerek İstanbul içinde gerek ülkenin birçok kentinde sık sık konser veriyorduk. Sahne ve provalar vaktimin ve gücümün hayli büyük bir kısmını aldığı için öbür bir gelir kaynağı yaratma talihim olmadı. Bu sebeple bir müddettir zar sıkıntı da olsa geçimimi buradan sağlıyordum. Pandemi kısıtlamaları sonucu birçok müzik işçisi ve kesim çalışanı üzere ben de temel gelir kaynağımı kaybetmiş oldum. Birtakım zarurî kısıtlamaların yarattığı sektörel çöküşü onarmaya yönelik kılını dahi kıpırdatmayan iktidar, aslında onaylamadığı bir ömür üslubunun faturasını konu bahis kesim çalışanlarına kesmek için fırsat bulmuş üzere davranmayı tercih etti. Pandemi, bu ülkede kültür-sanat potansiyelinin maalesef ki veremediği en büyük imtihan oldu. Dünyanın birçok yerinde sanatın sınıfsal ve münasebetiyle politik olup olmadığı üzerine sayısız şey söylenebilir. Ancak biz, bu ülkede, sanat denen kavrama parmak ucuyla dokunmanın bile en can acıtıcı biçimde politize edildiği, sınıfsallığına asla gölge düşürülmediği bir düzlemde hayatta kalmaya çalışıyoruz. Son olarak, müzisyenlere takviye ismi altında ve komik şartların sağlanması kuralıyla ödenmesi planlanan o aylık 1000 TL fiyatındaki ödenek ceplerinde kalabilir. Biz jukebox (müzik kutusu) değil, kıssa anlatıcısıyız. Her şey bittiğinde sonu hiç de iyi olmayan öyküler anlatacağız.
‘BU YARDIM SORGUSUZ SUALSİZ YAPILMALIYDI’
Cenk Ünnü (Pentagram’ın davulcusu): 1000 TL yardım karşılığında devlet bizden çeşitli kaideleri yerine getirmemizi istiyor. MSG ve MÜYORBİR’e üyeyim, ikisinden de mevzuyla ilgili farklı ayrı elektronik posta geldi. Birisi katalog hazırlamaktan bahsediyor, başkasında birinci sahne tecrübemizi anlatmanız isteniyor. İstenenler ilkokul müsameresi gibi… Çok enteresan nitekim. Öncelikle bir insanın yardıma gereksinimi olduğunu vs. anlatması, bunun ifşa edilmesi hakikaten hiç beğenilen bir durum değil. Aslında herkesin durumu aşikâr. Kim teliflerden daha çok para kazınıyor, kazanmıyor; bunu açıklamak müzisyenin işi değil esasen. Mesela, pandeminin birinci vakitlerinde devlet tarafından konut bayanlarına para yatırıldı. Bu çok hoş bir durum lakin sorgusuz-sualsiz bu yardım yapıldı. Bunu artık niçin tıpkı biçimde müzisyenlere yapmıyorlar? Esasen verdikleri çok bir para değil. Bunun için ayrıyeten koşullar koşmaları da bence çok anlamsız.
Cenk Ünnü Açıkçası birinci duyduğumda ‘Zaten olağanda sendikaya üyeyim, bu para yatar’ diye düşünüyordum. Gerçi 1000 TL benim ne kiramı karşılar ne aidatımı… Şubat, mart aylarından beri hiçbir konser verilmedi. Sahneye çıkamıyoruz, yerler kapalı… Arkadaşlarımla ve meslek birliklerindeki tanıdıklarımla bu mevzuyu kıymetlendirmek istiyorum. Çok sıcak bir konu…
Hiçbir şart gözetmeden, sorgusuz sualsiz, ifşalar olmadan müzisyenlerin hesabına bu paranın yatırılması, devlete çok daha yakışan bir davranış olurdu. Bu türlü kıstaslara girmeden devlet baba, babalığını yapmalı, meslek örgütleri de bizleri daha çok korumalıydı.
‘HERKESE AKIL SIHHATİ DİLİYORUM’
Alper Bakıner Alper Bakıner (Luxus’un solisti): Müzik topluluğu içerisinde, ekonomik olarak bar sahibinden bar çalışanına, rodisinden tonmaister’ına, direkt müzik yapanına kadar etkilenmeyen hiç kimse kalmadı. Benim durumum biraz şöyle farklıydı; müzikle iktisat ortasındaki ipi kesmek istiyordum fakat buna yürek edemiyordum, daima erteliyordum. Bu süreç bana bu imkânı sağladı. Tahminen de bu pandemi sürecinden çıkışta ben müzik sanayisini bırakmış olacağım. Şu anda hakikaten biraz dışarıdan bakıyorum ve gördüğüm çok acı bir durum var. Çok fazla arkadaşımın bu durumunu derinden hissedebiliyorum. Hepsine akıl sıhhati diliyorum.
Bakanlığın ve meslek örgütlerinin yardım kaidelerini senden öğrendim. Daha evvel bakanlığın yardım yapacağı ile ilgili küçük bir haber gözüme çarpmıştı. O vakit meslek örgütüne üye olan herkesin hesabına para yatacak diye düşündüm. Ben MESAM üyesiyim. Açıkçası iyi ki olay ciddiye bindikten sonra senden öğrenmişim, yoksa bu işi latife sanırdım. Sahiden komik bir latife diye kahkahalarla gülerdim. Şirketler son vakitlerde müzik havuzu yaparak kendilerine ekonomik alan kurmaya çalışıyorlar. Tek bir tutan müzik değil de, ne kadar müzisyen varsa bizde toplansın ve yeni yapıtlarını buradan yayınlasın, biz de bu türlü müzik havuzu oluşturalım üzere bir yol belirlemişler kendilerine, son birkaç yıldır. MESAM’ın projesine bakınca, Kültür Bakanlığı da bayağı bir müzik şirketi üzere takılıyor. Herkesten yeni bir eser istiyorlar. Benim bir besteyi yapmam, canımı dişime katarak aylarca sürüyor, 1000 TL karşılığı ben bunu bakanlığa vereceğim. Bir de “2 dakika ile 5 dakika arası” diyor. Siparişe bak sen! Nitekim çok acayip bir latife üzere duruyor. Bir de karşımıza kamerayı koyacağım, gitarı alıp koyacağım, bestemi çalacağım! Üstüne bir de bakanlık kıymetlendirecek. Ben o kıymetlendirme kısmının da nasıl olacağını anlamadım. Bakanlıktan birileri dinleyecek, beğenirlerse mi 1000 TL’yi verecekler? Yapacak arkadaşlarıma kolay gelsin diyorum.
‘BİZDEN TOPLADIKLARININ ZERRESİNİ, BİR LÜTUF ÜZERE VERMEYE KALKIYORLAR’
Burak Sayın (Besteci, kelam muharriri, solist): Türkiye Cumhuriyeti hudutları içinde sanatçı olmak esasen gereğince zordu. Değersizleştirilmek, meslek erbabı olarak görülmemek, toplumun içine işlemiş bir fikirdi. ‘…ya davulcuya ya zurnacıya kaçar’ diye biten atasözlerinin mevcut olduğu bir toplum içinde müzisyen olmak, maceranın ta kendisiydi. İkinci bir işe sahip olmazsan yaşamak imkânsızdı bir müzisyen için. Ve bir de bu salgın süreci ortaya çıktı. Birinci feda edilenler her vakit olduğu üzere tekrar müzisyenler, sahne işçileri oldu. Geçmişte de her sorunda birinci kapatılan yerler sahneler olmuştu. Pandemi sürecinde de bunun farklı olmasını beklemek hayalcilik olurdu. 2020 Nisan itibariyle tüm sahne çalışmalarımız durdu, konserler iptal edildi. Ancak kiralar, faturalar, kart borçları iptal edilmedi, bırak iptali bir iki kurum dışında öteleme bile yapılmadı. Sahne işçilerine ‘Öl’ dendi, hayat hakkı verilmedi, ‘Salgından ölmezsen kaygıdan öl’ dendi. Ancak insanoğlu bir biçimde yaşama tutunuyor işte. Biz de bu türlü yaptık. Bu süreçte beste yapmaya, kendimizi geliştirmeye, çalışmalarımızı aktarabilmek için farklı projeler üretmeye uğraştık. Yalnız bırakılmaya alışkın beşerler olarak ayakta durmaya çaba ettik. Hala de dik durmaya ve yaşamaya çalışıyoruz.
Burak Sayın Yok sayılan bir topluluğun üyeleriyiz. Artık ‘Bakın yardım ediyoruz size’ kibri altında birçok kaideler karşılığı üç kuruş yollamaya niyetlendiler. Güya ceplerinden veriyorlar üzere, güya yıllarca vergiler, fonlar, yardım paraları toplamamışlar üzere… Bizden topladıklarının zerresini, bir lütuf üzere vermeye kalkıyorlar. Üstelik birçok koşul yerine getirmek kaydıyla. Anket doldur, görüntü yahut yazılı metinler yolla ben de sana ölme diye iki kuruş yollayayım. Bu topraklar sanatına ve sanatkarına sahip çıkmadı hiçbir devir. Daima kendi kendine bir şeyler yapmaya çalıştı bu beşerler. Yalnızdı ve kıymetsizdi. Az gelişmiş toplumlarla gelişmiş toplumlar ortasındaki en büyük farklardan biri, sanatın cümbüş değil muhtaçlık olması durumudur. Gelişmiş toplumların sanata ve sanatkara verdiği kıymet bu sebeptendir. Uygar dünya ile aramızdaki farklardan biri de bu noktadır.
‘TOPLU HALDE REAKSİYON GÖSTERİLMELİDİR’
Orçun Sünear (Sattas’ın solisti): Pandemi periyodu değil rastgele bir olay oluğunda evvel müzik susuyor ülkede, burası gerçek. Bunu belirterek girizgâh yapmalıyım. Sıkıntı, yaşamak çok güç… Son 18 yıldır ülkenin geldiği standartlar daha da berbat hale getirdi yaşamayı. Müzik kesimi (ki ben dalga geçerim bu başlıkla) zati kendi içinde ıstırabı olan bir mecraydı. Yani; internet üstünden dinlemeler, konser fiyatları, tertip sorunları falan filan ama anlamsız konser kısıtlamaları ve yer kapatmaları ile durum değişti. Müzik, yalnızca müzisyeni ilgilendiren bir başlık da değil. Işıkçısı, sesçisi, sahne amiri, menajeri, mekâncısı, varsa garsonu, fotoğrafçısı vs. Bu durumlarda öykü uzuyor. Bir yardım muhabbetidir gidiyor şu iki gün. MÜYORBİR başta olmak üzere benim de üyesi olduğum MSG, birtakım fikirler ile çıktılar. Devletten 1000 TL’lik yardım alabilmek için. Halbuki sivil toplum kurumlarının hem ölçü açısından hem de müzisyen ve müzik işçileri ismine devlete karşı bir olup sert bir tavır izlemesi daha mantıklı olurdu. MÜYORBİR’in fikrini nispeten daha sıcak bulsam da 127 dolara karşılık gelen bu anlamsız para sadakadır benim gözümde.
Orçun Sünear İntihar eden kardeşlerim yahut müzik aletlerini satan müzisyen büyüklerim var bu durumda. Toplumsal devlet toplumsal olamadığı için biz yine yurt dışında İngiltere, Almanya ve hatta Güney Afrika’nın yalnızca müzisyene değil, müzik işçilerine yardımlarını okuyup ağzımızın suyunu siliyoruz. Merak eden internete yazıp öğrenebilir. İktisat, hukuk, eğitim ve kültür sanatın yerlerde olduğu bir devirde bir de pandemi çok iyi oldu(!) Madencilerin tekmelendiği, sıhhat çalışanlarının tartaklandığı, eğitimcilerin atama beklediği şu devirde çıkıp benim o sadakaya el uzatmam imkânsız. Toplu halde reaksiyon gösterilmelidir o kadar. Tiyatrosu, sineması ya da performans sanatlarının durumları da farklı değil. Reklam, dizi, müsabakalar tam gaz devam ederken geri kalanlar, yani bizler, keder, öfke, nefret üzere hislerle doluyuz. Bizler hayatta kalmak istemiyoruz, yaşamak istiyoruz.
‘UMUDUMUZ HÜSRANA DÖNÜŞTÜ’
Alper Öcal (Sahne teknisyeni, sahne amiri, yapım amiri): 13 yıldır faal olarak aktiflik dalında çalışmaktayım. Pandemi ülkemizde birinci açıklandığında, çalışmakta olduğum bir sanatçı ile Türkiye turundaydım ve tipi iptal etmek zorunda kaldık ki bu tarih 10 Mart 2020 tarihi idi. O süreçten kasım ayının son haftasına kadar hiç iş yapamayıp, hiçbir formda bir gelirim olamadı. Şanslıyım ki annem ve babam, emekliler ve konutumuz kendimizin de bu kaidelerde olmayan pek çok teknisyen arkadaşım üzere çok büyük zorluklar çekmedim. Emin olun konutuna ekmek almak için etrafından borç para isteyen tanıdıklarım oldu. Bu pandemi sürecinde, ülkemizi etkileyen öbür üzücü olaylar üzere (deprem, şehitler vs.) birinci evvel bizim bölümümüz etkilendi ve bizim işlerimiz iptal oldu. Biz sahne çalışanlarının beklentisi, devletin bizlere dayanağı idi. Bu hastalığın kıymetinin hepimiz şuurundayız ve demiyoruz ki beşerler hayatlarını yitirirken bizler müziklerimizi söyleyelim, eğlenelim, coşalım. Bu hastalığın geçmesi için yasaklar getirilmesi koşul ve yasakların getirilmesini hepimiz destekliyoruz lakin bu sırada uğradığımız mağduriyetinde giderilmesini istemek en doğal hakkımız.
Alper Öcal Bu beklentimizin geçen ay içinde Kültür Bakanlığı’nın bir açıklaması ile giderileceğini umut ettik fakat görüyoruz ki umudumuz hüsrana dönüştü. Zira devletin bizlere dayanak olarak açıkladığı ölçü, şu anda ki pazar, market fiyatlarını göz önüne aldığımızda konutlarımıza bir aylık erzak almaya bile yetmeyecek seviyede. Bizler 10 aydır işsiz olan bireyleriz ve bu işsizliğimiz en iyi ihtimalle altı ay kadar daha devam edecek gözüküyor. Bu yardım 16 aylık açığımızı nasıl kapatabilir, buradan devlet yetkililerine sormak istiyorum. Bunu düşünüp daha tesirli bir yardım paketi hazırlamalarını rica ediyorum.
‘SADAKA DEĞİL, İŞ ALANLARININ GERİ VERİLMESİ İSTİYORUZ’
İlker Sümertaş (Menajer, organizatör): Yaklaşık 20 yıldır kesimde emek vermekteyim. Müzisyenlerin art plandaki tüm işlerini, planlarını vs. ayarlayan, görülmeyen gruptaki arkadaşlardan biriyim.
Yaklaşık sekiz-dokuz aydır süren pandemi, 20 yıldır emeklerimi adeta yok etti, bir bıçak üzere işler kesildi, iş imkanları kapandı, maddi ve manevi olarak beni bitirdi diyebilirim. Ailem ve farklı desteklerim olmasa ne yapardım, nasıl yaşardım bilemiyorum. Çok haberi yapılmayan lakin çokça duyduğum müzisyen intiharları altında yatan sebeplerden biri de bu; pandemi ekonomik olarak müzisyeni ve müzik işçisini vururken daha da kıymetlisi şu tanınan kalabalık dünyada nasıl yalnız olduğunu gösterdi Aslında duygusal ve gururlu olan, ne hoş ne yetenekli insanları aldı, gitti ortamızdan.
Bir başka tesiri de müziğin kendisine oldu. Siz hissizleştiğiniz, hayattan tat alamadığınız bir devirde ve üstüne üstlük aç bırakıldığınız bir vakitte bir şeyler üretebilir misiniz?
İlker Sümertaş Çok kalabalık, işçi insanlardan oluşan bir topluluğuz lakin maalesef örgütlü olmadığımız için yapılan işler kayıt dışı olarak görülüyor. Şu anda kaç profesyonel müzisyen, kaç teknik takım üzere bir sayı belirlenemediği için birkaç kayıtlı müzik derneği ve oluşumun önermesi ile şu an ki saçma ispatlar ve kendini anlatma gayretleri yaşanıyor. Bunların sonunda kendini müzisyen ya da müzik işçisi olarak ispat edebilene, yalnızca bir kereye mahsus 1000 TL üzere bir para verilmesine söylenecek bir kelam bulamıyorum.
Müzik dalına sadaka değil, iş alanlarının geri verilmesi gerektiğini düşünüyorum. Pandemi sürecinde, turizm bölümünde faaliyet gösteren oteller ya da alışveriş merkezleri üzere toplumsal uzaklık ve kurallara uymak şartıyla müziğe de bir alan yaratılmalı. Öte yandan acil olarak örgütlenip toplumsal haklarımızı kayıt altına alarak devlete ‘Biz de varız’ demeliyiz. Tahminen bu sayede bizi görebilir ya da fark edebilirler.
‘İŞ ‘FİŞLENME’YE KADAR GELİNCE KANTARIN TOPUZU KAÇTI’
Burhan Şeşen (MÜYORBİR İdare Şurası Başkanı): Yaklaşık dokuz aydır müzik bölümü nitekim de en makus periyodunu yaşıyor. Ben bu yüzden bu desteği-geç kalınmış olsa bile- çok önemsiyorum. Çünkü yıllardır müzik meslek birlikleri ve Kültür Bakanlığı ortak bir projede yer almamışlardı. Bu daha atmayı düşündüğümüz birinci adım. Sonrasında müzisyenin toplumsal garantisi, sıhhat sigortası, emeklilik, vize üzere bir dolu sorunu var. Kademe evre halletmeyi düşünüyoruz umarım başarılı oluruz. Türkiye’de müzik meslek birliklerine kayıtlı 23 bin 500 civarı üye var. Kayıtsız müzisyenler ise -sokak müzisyenleri, düğün müzisyenleri, orkestra elemanları vs.- bu sayının kat ve kat üzerinde.
Burhan Şeşen Sektörel olarak baktığımız vakitte rodisi, teknik elemanı, ses ışık sistemi çalışanları, menajerler, organizatörler, canlı müzik yer sahipleri, performans salonu sahipleri, güvenlik şirketleri, DJ’ler, catering firmaları lojistik vs. aileleriyle birlikte en az 400 bin kişi bu salgından olumsuz etkilendi. Salgının en başından beri kesim için çabalayan biri olarak bu takviyenin ölçüsü konusunda gelecek tenkitlere hazırdım lakin iş ‘fişlenme’ye kadar gelince kantarın topuzu kaçtı. En berbat şey bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmak… Ya bizler yanlışsız dürüst anlatamıyoruz ya da ısrarla anlamak istemeyen bir sürü müzisyen var. Birçoğu da arkadaşım. Ben olabildiğince dilim döndüğünce hem gelen telefonlara yanıt vererek hem de toplumsal medyada herkese karşılık vermeye çalıştım ancak buradan da husus unsur anlatayım tahminen bir yararım dokunur.
1- Kültür Bakanlığı bölüme aktaracağı bu parayı fakat bir proje karşılığında verebiliyor. Hibe, bağış yapamıyor bu türlü bir fona da sahip değil. Mevzuat değişikliği gerekiyor bunun için. Ancak dokuz aydır kan ağlayan bir dalın daha fazla beklemeye sabrı yoktu.
2- Müzik meslek birliklerine (MÜYORBİR-MESAM-MSG) üye olan yorumcular, eser sahipleri kendi meslek birliklerinin hazırladıkları projeyi 25 Aralık 2020 tarihine kadar meslek birliklerine teslim edecekler.
3- Bu proje karşılığında başvuranlar birinci evrede ocak ayında 1.000 TL alacaklar. Lakin şubat-mart aylarında 1.000’er TL olmak üzere toplamda 3.000 TL alma talihleri da var. Kültür Bakanımız kesin olmamakla birlikte bundan kelam etti.
4- Meslek birliğine üye olmayan sahne işçileri ise bakanlığın Yunus Emre Enstitüsü’ne başvuracaklar. Kısaca durum bundan ibaret…
Gazete Duvar
