Cihan Başakçıoğlu
İZMİR – İnsan Hakları Derneği (İHD) Genel Merkezi, 10-17 Aralık İnsan Hakları Haftası hasebiyle bir bildiri hazırladı. “Covid-19 Pandemisinde İnsan Hakları Nefes Aldırır” başlığı ile kamuoyu ile paylaşılan bildiride, ortadan geçen 72 yıllık vakit içerisinde insan haklarında aşınmanın gerçekleştiği ve insan hakları prensiplerini araçsallaştırmaya yönelik siyaset ve uygulamalarda artış olduğu belirtilerek, devam eden ekonomik krizlerin, silahlı çatışmaların ve savaş ortamlarının insan haklarını tehdit ettiği bir ortam yaşandığı söz edildi.
2020 yılında bilhassa Covid-19 pandemisinin, insan haklarının korunmasında dünya insan hakları sisteminin ne kadar yetersiz olduğunu bir sefer daha gösterdiğinin altı çizilen bildiride, “Dünya Sıhhat Örgütü’nün pandemiyi geç ilan etmesi ve akabinde ülkelerin pandemi önlemlerini vaktinde uygulamaması, hastalığın süratli yayılmasına sebep oldu. Bu durum temelinde ekonomik ve toplumsal haklarımız içerisinde yer alan sıhhat, toplumsal güvenlik, eğitim, çalışma ve hayat standardı hakkımızın korunmasındaki acizliği gösteriyor. Söz etmek isteriz ki Covid-19 pandemi şartlarında bile insan haklarının korunması ve geliştirilmesi tek çıkış yoludur. Pandeminin nefessiz bıraktığı ortamlardan çıkış yolu insan haklarıyla nefes aldırmak olmalıdır” denildi.
‘SAĞLIK İŞÇİLERİNİN EMEĞİ ASLA UNUTULMAMALI’
Pandemiyle çabada Türkiye ve dünyada en ön safta yer alan ve herkesin sıhhat hakkı için uğraş eden sıhhat işçilerinin emeği asla unutulmaması gerektiği de vurgulanan açıklamada, “Türkiye’de yüzlerce sıhhat işçisinin hayatını yitirmesine ve on binlercesinin korona virüsüne yakalanmasına karşın taleplerinin karşılanmamış olması toplumsal devletten ne kadar uzaklaşıldığını göstermektedir. Sıhhat işçilerinin teminatlı istihdam, insanca ömür fiyatı, Covid-19’un iş kazası ve meslek hastalığı sayılması taleplerinin karşılanmasının ve işsiz durumda bulunun yüz binlerce sıhhat işçisinin istihdamının sağlanmasının ne kadar gerekli olduğu pandemi şartlarında kendisini göstermiştir. Türkiye’yi sıhhat işçilerinin taleplerini yerine getirmeye davet ediyoruz” tabirlerine yer verildi.
‘PANDEMİDE EKONOMİK VE TOPLUMSAL HAKLARA AİT HAK İHALLERİ MÜRACAATLARI ARTTI’
Bildiride, pandemiye karşı uygulamaya konulan ekonomik istikrar kalkanı paketinin büyük çoğunluğunu kullandırılan krediler ve borç ertelemeleri oluştururken, iş ve gelir kaybı yaşayan yurttaşlara sağlanan direkt gelir dayanaklarının fiyatının ise son derece düşük olduğu kaydedildi.
Ocak-ekim ayları ortasında İHD’nin internet sitesi aracılığıyla bin 120 kişinin dernek genel merkezine hak ihlali müracaatında bulduğu belirtilen bildiride, müracaatların 539’unu ekonomik ve toplumsal haklar temelli hak ihlallerin oluşturduğu, 581’inin ise başta hapishanelerdeki hak ihlalleri olmak üzere farklı alanlardaki hak ihlallerinden meydana geldiği söz edildi.
Bildiride, “Ekonomik ve toplumsal haklar ömür hakkı kadar kıymetlidir. Pandemi şartlarında, yoksulluğun giderek arttığı Türkiye’de personel ve işçilerin kazanılmış haklarına dokunulmamalı, taban fiyat vergi dışı bırakılmalı, enflasyon sayıları manipüle edilmemeli, kıdem tazminatı hakkına dokunulmamalıdır. Emekçi ve işçilerin hak arama hareketleri yasaklanmamalı, grev ve toplu aksiyon hakkı garantiye alınmalıdır” denildi.
‘BARIŞ SÜRECİ İNŞA EDİLMELİ, OHAL UYGULAMALARI SON BULMALI’
Öte yandan 2015-2019 yılarını kapsayan 5 yılık silahlı çatışma bilançosunda 5 bin 365 kişinin hayatını yitirdiği, 7 bin 986 kişinin ise yaralandığına dikkat çekilen bildiride yine bir barış sürecinin inşa edilmesi gerektiği ve insan hakları savunucuları olarak barışı ve barış hakkını savunmaya devam edecekleri vurgulandı. “Adalet için cezasızlıkla gayret gereklidir” denilen bildiride, ‘işkence ve berbat muamele yasağına ters hareketlerde bulunanlar hakkında tesirli soruşturma ve kovuşturma usullerine başvurulması önündeki siyasi ve yasal manilerin kaldırılması gerektiği, OPCAT uyarınca tarafsız ve bağımsız gerçek bir ulusal tedbire sistemi kurularak kapalı yerlerde tutulanların azap ve berbat muameleye uğramasının önüne geçilmesi geretiği’ de belirtildi.
Bildiride OHAL tertibinin kalıcı hale geldiği ve sona ermesi vurgusu yapıldı. “Valiliklere tanınan haklar tekrar düzenlenmeli” tabirinin yer aldığı bildiride, “12 güne kadar olan gözaltı mühletlerine son verilmeli, OHAL’in hak ve özgürlükleri kısıtlayıcı, insan hakları ihlallerine sebep olmuş sonuçları derhal ortadan kaldırılmalıdır. Başta Barış Akademisyenleri olmak üzere haksız ve hukuksuz kamu misyonundan ihraç edilen bireylerin misyonlarına iadesi sağlanmalıdır. Ayrıyeten yargı kararları ile OHAL Kurulu kararları ortasında ortaya çıkan çatışmalı durumları ortadan kaldıracak insan hakları odaklı düzenlemeler yapılmalıdır” denildi. Kayyımlarla misyondan alınan seçilmiş belediye eşbaşkanlarının vazifelerine iade edilmesi gerektiği de vurgulandı.
‘İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ SAĞLANMALI, İSİMLİ VE SİYASİ MAHPUS AYRIMI YAPILMAMALI’
Basın ve yayın kuruluşlarının baskı altında olduğu, pek birçoklarının kapatıldığı, binlerce gazetecinin işsiz bırakıldığı ve 100’ün üzerinde gazetecinin tutuklu olduğu şartlarda barış ve demokrasi savunuculuğunun güç kaybettiğinin altı çizilen bildiride, ‘ifade özgürlüğünün önünde pürüz teşkil eden başta Terörle Çaba Kanunu olmak üzere tüm düzenlemelerin gözden geçirilerek, milletlerarası standartlara uygun bir biçimde değişiklikler yapılması’ gerektiği söz edildi. Bu doğrultuda pandemide yapılan özel af düzenlemesinde TMK kapsamındaki hasta ve siyasi mahpusların mahpusta tutulmaya devam edildiğine de dikkat çekilen bildiride, isimli ya da siyasi ayrımı yapılmadan infaz şartları eşitlenmesi ve insan onuruna uygun muamele yapılması gerektiği de vurgulandı.
Ayrıyeten başta bayana yönelik şiddet olmak üzere, şiddetle çaba konusunda siyasi iktidar ile sözcülerinin İstanbul Mukavelesi tersi telaffuzlarının son bulması gerektiği ve toplumsal cinsiyet eşitliği çabası yükseltilmesi gerektiği de belirtilen bildiride, her tipten çocuk istismarına karşı “cezasızlık” pratiğinin de son bulması gerektiğini kaydedildi.
BAYAN UĞRAŞI VE SIHHAT İŞÇİLERİ İÇİN GÖRÜNTÜ YAYINLANDI
Öte yandan dernek, bildirgenin yanı sıra pandemide sıhhat hakkı ve sıhhat işçilerinin hakları, bayana yönelik şiddetle çaba bahislerine ait bir görüntü da yayınladı. İstanbul Mukavelesi’nin uygulanması gerektiği tabir edilen görüntüde, “Kadın hayattır, Jin jiyan’e” diye belirtilirken, “Alkışlarla ölüyorlar” başlığıyla yayınlanan görüntü ise pandemi devrinde hayatını yitiren tüm sıhhat işçilerine adandı.
‘İNSAN HAKLARI KONUSUNDA ŞEFFAFLIĞA GEREKSİNİM OLDUĞU KAÇINILMAZ’
İnsan Hakları Üniversal Bildirgesi’nin kabul edilişinin 72’inci yılında konuşan İHD Yöneticisi Zafer İncin de pandemi sürecinde çalışan kitleleri koruyan ya da bunu öncelikleyen bir durumun olmadığını gözlemlediklerini tabir etti. İncin, kendisinin de 7-8 yıl önceye dayanan bir soruşturma nedeniyle hakları ihlal edilerek gözaltına alınan yurttaşların söz sürecine katılması nedeniyle Covid-19 virüsüne yakalandığını belirtti ve şunları söyledi;
“Türkiye’nin durumuna bakıldığında geçmişten gelen çok önemli meseleleri var. Bu yıl pandemi ile birlikte aslında birçok sorunun üzerini örttüğünü düşünen bir refleksle olaylara yaklaşım kelam mevzusudur. Biz birçok alanda aslında bu hafta özelinde de çalışmalar yapmaya başladık. Başta sıhhat hakkı olmak üzere birtakım alanlarda bir görsel çalışmamız oldu. Sahiden bilhassa pandemi nedeniyle çalışanların ve sağlıkçıların çekmiş olduğu külfetler ve sistemdeki aksaklıklar üzerinde ağırlaşmayı tercih ettik. Bu mevzuda çok önemli meselelerin varlığını gözlemledik. Yaklaşık bir iki haftadır kendince olay sayısını biraz daha önemli bir halde açıklama konumlarını aldılar. Lakin biz bu sayıların hala şeffaf olmadığını biliyoruz. Bu mevzudaki inancımız tamdır. Bilhassa TTB’nin dataları doğrultusunda olaya bakılmasının daha sağlıklı olacağını düşünüyoruz. Bununla bir arada bilhassa pandeminin getirmiş olduğu o daha ağır sıkıntıların gün geçtikçe daha da belirginleşeceğini söyleyebiliriz. Şu an hükümet büsbütün pandeminin gerisine sığınmış ve her şeyi pandemiye bağlamaya çalışıyor lakin sürecin şeffaf ve iyi yönetilmediği herkesçe biliniyor”
“Bu süreçte insan hakları aktivistleri olarak başta sağlıkçılar olmak üzere olayda çok önemli mağdurların olduğunu gözlemliyoruz. Son vakitlerde gelen ekonomik krizle birlikte bilhassa sıhhat alanında gidişatın bu kadar berbata gitmiş olması emekçilerin sahiden çok ağır şartlar altında çalışıyor olması ve pandeminin kendilerine olumlu bir sirayetinin olmadığı göz önünde. Kamuoyuna yansıtılan birtakım önlemler var. Lakin ne yazık ki işçiyi, sağlıkçıyı ne de çalışan öteki kitleleri koruyan ya da bunu öncelikleyen bir durumun olmadığını gözlemleyebiliyoruz. Başta pandemi olmak üzere ülkenin insan hakları alanında şeffaflığa muhtaçlığın olduğu kaçınılmaz. Şeffaf davranılmıyor olması var olan meseleleri büyüterek çoğaltıyor. Bunun faturası tahminen de önümüzdeki günler de çok daha vahim bir formda karşımıza çıkacak”
Gazete Duvar
