Maraş katliamı, 12 Eylül öncesinin en dramatik ve en kanlı katliamlarından biri olarak tarihe geçti. Dipnot Yayınlarından çıkan ‘Maraş katliamı – Vahşet, Azap ve Direniş’ kitabının müellifi hakim Orhan Gazi Ertekin, katliama dair bilinmeyenleri anlattı.
Kısa Dalga’dan Kemal Geöktaş’a konuşan Orhan Gazi Ertekin şu değerlendirmeleri yaptı:
– Dersim tertelesi (kırımı) ve Sivas katliamı ile kıyaslandığında Maraş katliamı ile ilgili bilgi birikimi ve kaynaklar çok azdır. Türk sağının bu husustaki yaklaşımının, lisanının bu alana hâkim olması da değerli bir etken. Türk sağı bu alanın konuşulmasını engellemek istiyor, bu alanda susmayı teklif ediyor.
– Türk sağının kendi günahında masumiyet arama fantezisi daima olmuştur. Öbür katliamlarda da böyledir. Burada bu fantezi gerçek haline gelmiştir. Bir öbür sebep de mağdurların çok da konuşmaya meyletmemeleri. Birçok Maraş katliamı mağduru ile karşılaştım, fakat konuşmak istemiyorlar. Bir yandan çok konuşmak istiyorlar, hatta kendi yaralarını anlatarak empati kuracak biriyle aşmak istiyorlar. Fakat öteki gözleriyle topluma, iktidarlara, hukuk sistemine baktıklarında susmayı tercih ediyorlar, zira güvenmiyorlar.
– Doğal bu konuşma isteğinin eksikliği bir kez devlete, hukuka, yargı sistemine, topluma duyulan güvensizlik. Devlet kurumlarına açık bir güvensizlik var. Lakin daha değerlisi halka yönelik bir güvensizlik de var. Sünni toplumsal merkezlerinin şiddeti ile devletin şiddeti tamamlanıyor.
– Bu şiddet aslında iddianameye farklı bir biçimde yansıyor ki, sanıkların belli bir kısmı, değerli sayılabilecek kısmı orta yaşlı bayanlar. Türkiye’de katliamlarla ilişkilenme daha çok devleti sorumlu tutma, merkez takımları sorumlu tutma formunda olur. Maraş katliamında da bu türlü oldu. Maraş katliamının tanınan ve bilimsel inşası pak halkın kışkırtıldığı bir lisan üzerinden kuruldu. Buna karşılık ABD emperyalizminin ülkücü araçları kullanarak işlediği bir cinayetler serisi olarak da algılandı. Bu hem Aydınlıkçılar hem CHP tarafından inşa edilmiş bir şeydir. Bu inşada günahsız halka en fazla ‘kışkırtılmış’ bir rol veriliyor. Meğer Maraş katliamı halkın şiddetiyle devlet şiddetinin ve makul paramiliter güçlerin bir ortaya geldiği az hareketlerden biridir. Son 100-150 yıllık süreçte bu üçünün yan yana gelmesine çok fazla rastlanmaz. Ondan ötürü kitapta üç hedef belirledik: Maraş katliamının gerçek içeriğini ortaya koymak, 12 Eylül devletini anlamaya çalıştık. Bizce 12 Eylül devletinin birinci ilan edildiği yerlerden biridir. Üçüncü hedefimiz son 150 yıl içerisindeki katliamlar ortasındaki bağını ortaya koymaktı.
– Birinci sıralarda, Maraş katliamının yaşayan bir katliam olduğu şuuru bende yoktu. Fakat Maraş katliamının yaşadığını çocuklar kısmından itibaren düşünmeye başladım. Çocukların yüzde 90’ı Maraş’ta kalmamış, hatta Türkiye’de de yaşayamamış. Çocukların harika bir göç öyküsü var. Bu katliamın çocukların öyküsünde hala yaşadığını, sonuçlarını devam ettirdiğini gösteriyor. Bu yalnızca Maraş’ın öyküsü değildir. Bu araştırma sırasında gitmediğim yerlerden biri Maraş’tır. Zira hiçbir mağdur Maraş’ta değildi; Londra’da, Köln’de, Bern’de, Cenevre’ydi. Maraş katliamı artık neredeyse Londra’nın sorunu haline gelmiş durumda. Londra’da bir sürgün, göç kıssası olarak devam ediyor. Maraş katliamında yaşanan vahşet kendi sonuçlarını her yerde yaşayarak kendi çocuklarına da aktararak varlığını sürdürdü. Beşinci jenerasyon da hala Maraş katliamının yaralarıyla büyüyor. Kendi ömrü içinde üreterek büyüyor.
– Maraş katliamında en az bilinen şey direniş sorunudur. Bu direniş olmasaydı, muhakkak yerler bir avuç insan tarafından korunmasaydı, Dersim tertelesinden bile daha yüksek sayıda insanın ölmesi mümkündü. Zira inanılmaz güçle saldırılıyor, buna rağmen hudutlu gereçlerle bir karşı koyuş yaşanıyor ve bu karşı koyuş en az 10- 15 bin insanın hayatının kurtarılmasını sağlıyor. Maraş katliamında bu neredeyse hiç bilinmez.
KEMAL GÖKTAŞ’IN PODCAST’İNİN TAMAMI
Gazete Duvar
