Eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş, cezaevindeki dördüncü yılını doldururken, 45 isimden gelen 45 farklı soruya cevap verdi. Demirtaş, soruları yanıtlarken, “Öncelikle, birbirinden pahalı 45 insanın soru göndermesini çok manalı bulduğumu belirtmek istiyorum. Her birine başka farklı teşekkür ederim. Soruların hepsi çok nitelikli. Dilerim, bu röportajı sonuna kadar okumaktan imtina etmezsiniz. Verdiğim yanıtlar için değilse bile sadece sorular için de olsa okumaya bedel bir röportaj oldu diye düşünüyorum. Başta sorularını ileten kıymetli arkadaşlarıma olmak üzere, iki kişilik hücremizden herkese yürek dolusu sevgilerimizi, selamlarımızı gönderiyoruz” dedi.
1+1 Forum’da yayınlanan soru ve yanıtlardan kimileri şöyle:
Ali Duran Topuz (Gazete Duvar Genel Yayın Yönetmeni): Son mahallî seçimde büyükşehirlerde Kürtlerin oyları kilit rol oynadı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi oy dayanağına karşılık bir cins cemile olarak Kürtçe kursları açtı. Ama dünyanın en büyük Kürt nüfusunun yaşadığı İstanbul’u tanıtan 10 lisanlı, 20 lisanlı broşürlerde, kitapçıklarda Kürtçe yok, kentte Kürtçe tabela yok, Kürtçe anons yok. Öte yandan, Kürt problemi majör kavramlara kilitlenip kalmış imajı vermiyor mu? Yani anayasal eşitlik, anadilde eğitim, siyasal iştirak hakları etrafındaki tartışma ve arbedeler sürerken büyükşehirler Kürtçeyi süratle eritiyor. Kürtçenin tartışmalarda daha önde yer alması, Kürtçeye yönelik taleplerin daha da güçlendirilmesi gerekmiyor mu? Bu sıkıntıya ait öbür partilere dair gözlemlerinizi de merak ediyorum.
Dertlerinize da tenkitlerinize de katılıyorum. Lakin Kürtçe dahil olmak üzere bütün lisanların korunabilmesi ve geliştirilebilmesi için bir kamusal dayanak siyasetine gereksinim var. Yani anayasal ve yasal bir altyapı sağlanarak, bir devlet ve hükümet siyaseti olarak Kürtçenin her alanda kullanılması desteklenmediği sürece, baskı altındaki bir lisanın korunabilmesi bu türlü bir çağda neredeyse imkânsızdır. O halde tüm lisanlara özgürlük sağlayacak bir hükümet programıyla merkezi idareye, yani hükümete talip olmak en hakikat seçenektir. Neden öteki partilerden talep edelim ki? İktidarda yer alıp biz çözelim problemleri. Bir halkın bu en temel hakkına hürmet duymayan hiçbir siyasi anlayışın iktidar olma bahtı yoktur bence, en azından HDP olmadan talihi yoktur diyelim. Biraz özgüvene muhtaçlığımız var yalnızca. Talep eden değil, icra eden olalım artık. Neden biz de idarede olmuyoruz da gelecek olan yeni idareden neyi nasıl talep edeceğimizi düşünüp duruyoruz?
İsmail Beşikçi (Sosyolog): Anadil – Kürtçe yasakları her devirde cumhuriyetin temel siyaseti olmuştur. Bu durumda, DAİMA, DEP, HADEP, HDP üzere siyasal partilerin yöneticilerinin, milletvekillerinin Kürtçeyi şahsen yaşayarak, ailesiyle, çocuklarıyla, Kürt halkıyla Kürtçe konuşarak Kürtçe yasaklarına karşı bir tavır izlemesi gerekli değil miydi?
Kıymetli hocam, “Bu hususta haklısınız” demekten öteki ne diyebilirim ki? Ancak nitekim de karamsar olmaya gerek yok. Bütün bu sıkıntıları en esaslı, en demokratik halde çözmek için önümüzde hala önemli fırsatlar, imkanlar var. Bir lisanın varlığını korumak için evvel onu kullanmak gerekir elbette. Lakin o lisanın kullanılmasını kolaylaştıracak bir idare anlayışına da gereksinim var. Madem Türkiye Cumhuriyeti devleti Kürtlerin de devleti, o halde bunun her alandaki ve manadaki uygulamalarla hayata geçmesi gerekir. Bunu da lakin siyasi idarenin içinde yer alarak çözebiliriz. Şu da yanlış anlaşılmasın, HDP iktidara gelince meselelerin tamamı süratle çözülür diye bir şey demiyorum. İktidara, idareye dahil olmak sıkıntıların tahlilinin önünü açar, problemleri çözmeyi kolaylaştırır yalnızca. Yoksa Kürtçe roman yazacak olan da okuyacak olan da devlet değildir. Lisan sıkıntısında devlet mahzur olmak yerine destekleyici olursa ilerleme daha rahat olur demek istiyorum yalnızca. Pekala HDP iktidara gelemese lisan ölsün mü? O denli de değil. Bugünkü imkânlar ölçüsünde anadilini kullanmak ve geliştirmek istisnasız herkesin vazife ve sorumluluğu olmalıdır. Benim altını çizdiğim nokta, siyasi vizyona ait boyuttur.
Ahmet Güneştekin (Ressam): Neredeyse dört yıllık bir tutsaklık nedeniyle özgürlüğünüzden mahrum bir süreç yaşıyorsunuz. Bu süreçte gözlemlediğim kadarıyla, gündeme ve kültürel yaşama daima dahil olup yaşama sevincinizi hiç kaybetmeden varlığınızı ülkeye ve dünyaya hissettiriyorsunuz. Kimi vakit hikaye yazarak, kimi vakit müzik dahil sanat disiplinlerinde üretimler sunarak sanatın güçlü kıldığı insanlardan olduğunuzu gösteriyorsunuz. Bir sanatçı olarak fotoğraf yapmanızı çok pahalı buluyorum. Bu süreçte renklerle çok birlikte oldunuz. Fotoğraf yapmak, renklerin iyileştirici tesirinde bir şeyler yaratmak size neler hissettirdi? Gelecekte, özgür dünyada renklerle ve sanatla ilgili bir dünyanın inşasına nasıl bir katkı sunmayı düşünüyorsunuz?
Burada fotoğrafla son derece amatör bir biçimde uğraştım. Bedelli hücre arkadaşım Abdullah Zeydan ile birlikte, haftada iki saat, hücreden bozma bir atölyede, infaz memurlarının nezaretinde fotoğrafla uğraştım biraz, hepsi o. Fotoğraf yaptığım o iki saat, cezaevinde olduğumu büsbütün unuttuğum saatlerdi, bundan emin olabilirsiniz. O denli ressam bir istikametim yok. Lisede fotoğraf derslerinde iyiydim yalnızca. Aslında korona salgını nedeniyle neredeyse dokuz aydır atölyeye gitmemiz de yasak. Odaya renkli kalem bile verilmiyor. Hasebiyle artık fotoğrafla ilgilenemiyorum. İleride fotoğrafla yahut genel olarak sanatla ilgili bir üretimim olur mu, bilemiyorum doğrusu. Ferdî olarak edebiyatla uğraşırım herhalde. Lakin sanatın ve sanatkarların desteklenmesi için aklımda çok önemli ulusal ve milletlerarası ölçekte projeler var. Bir gün dışarıda olursam, pozisyonum ne olursa olsun, bu projeleri hayata geçirmeyi, sanatkarları ve edebiyatçıları destekleyecek çalışmalar yapmayı çok istiyorum.
Ercan Kesal (Oyuncu, yönetmen): Uruguaylı muharrir Galeano yazma sebebini anlatırken “birlikte kurtulmayı umut ettiğim için yazıyorum” diyor. “Birlikte kurtulmak.” Siyasetçinin da önünde sonunda vaat ettiği bir telaffuz bu. Engels de bir mektubunda, “ekonomi-politiğe dair tüm bildiklerimi Balzac’ın romanlarından öğrendim” diye yazıyor. Öte yandan, 1950’li yıllarda Demokrat Parti’de siyasetle uğraşan, bakanlık da yapan Samet Ağaoğlu yazmanın bizi içimizde biriken tortulardan temizleyeceğini söylüyor. Siz de öyküler yazıyor, meseller anlatıyorsunuz. Sadık okurlarınız var. Yazmak politik bir hareket midir? Neden yazıyorsunuz?
Eski vakitlerde “yazmak”, epeyce yepyeni bir ferdî söz biçimiydi. Yazdıklarınızın basılması, bunların okura ulaşması son derece önemli süreçlerdi. Bu şiddetli ve birden fazla vakit da riskli süreçleri göze alabilmek için sahiden de manalı bir dürtünüz olmalıydı, “Yazmasaydım ölürdüm” diyen Sair Faik üzere mesela. Lakin bana o denli geliyor ki, şimdilerde bu “yazmak”ın dürtüsü çok da manalı değil artık. Kalem bol, kâğıt bol, matbaa bol. İsteyen istediğini yazıyor, basamasa bile internette yayınlıyor. İsviçre’de hiç cinayet işlenmiyor denilmesi üzerine André Gide’in “O yüzden orada edebiyat yok” dediği söylenir. Bizde cinayet de zulüm de maalesef bol bol olduğundan, kaygımızı edebiyatla anlatmak da önemli bir seçenek, bazen mecburiyet haline geliyor haliyle. Mesela Türkiye’de müellif sayısının sistemli okur sayısından fazla olma ihtimali var! Bu makûs bir şey mi? Valla edebi kaliteyi düşürdüğü, okurun nitelikli edebiyatla buluşmasını da zorlaştırdığı kesin. “Peki durum buyken sen niçin yazıyorsun kardeşim” diye sorarsan, yazdıklarımın içimde durmasındansa dışımda durması daha az yoruyor beni. Bir sürü paydaş buluyorum kaygılarıma, niyetlerime. Bu da şu hapishane hücresinde yürüttüğümüz kuvvetli çabada iyi geliyor bana. Büyük bir dayanak ve dayanışma hissediyorum bu halde. Ve elbette edebiyat benim gayret hayatımın bir modülüdür. Politik bir duruştur, en azından ben o denli bakıyorum. Bu türlü bakmayan edebiyatçılara da hürmet duyuyorum natürel. Politik edebiyat has edebiyatı zehirliyor diyenlere ise asla katılmıyorum. Politik olmayan ne kaldı ki?
Şanışer (Müzisyen): Ben her geçen gün müziğin ve sanatın değiştirici gücüne olan inancımı yitiriyorum maalesef. Orada bulunduğunuz müddette pek çok sanat yapıtı verdiğinizi göz önünde bulundurarak size şunu sormak istedim: Sanat, sanatçıyı rahatlatmaktan, tedavi etmekten daha büyük bir maksada hizmet edebilir mi sahiden?
Arkadaşlarınla birlikte yaptığın “Susamam”ı biz burada, kör bir hücrede televizyondan dinledik ve müziğin bizi iyileştirdiğini hissettik. Çok samimiyim, sahiden o denli oldu. Çok moral bulduk. Bu türlü böyle ayakta kaldık burada. Direnişlerin, sanatın, edebiyatın, kalabalıkların dışarıdan gelen sesi yalnızca hapishanelere değil, açık bir cezaevine dönüşmüş ülkeye de iyi geliyor. Yapılan hiçbir hoş şey boşa gitmiyor, emin olabilirsin. Dewamke 🙂
İrfan Aktan (Gazeteci): “Gün Olur Devran Döner” hikayenizde karakolda azapla öldürülüp “terörist” diye kayda geçirilen Devran Sürgücü’nün kıssasını okuyoruz. Devran’ın mevt tutanağına imza atan, işkenceyi örtbas eden savcı Salim Beyefendi, olaydan yirmi beş sene sonra Devran’ın köyüne, babasına konuk oluyor. Devran’ın babası Hasan Sürgücü’nün oğullarının öldürülmesinde parmağı olan birini ağırlaması, ona beklenen tepkiyi göstermemesi, o manalı tepkisizlik, derin sessizlik bize ne anlatıyor? Siz Hasan Sürgücü olsaydınız, birebir şeyi yapar mıydınız?
Hasan Sürgücü olsaydım birebir şeyi yapar mıydım? Güç soru nitekim. Hasan Sürgücü olmak kolay iş değil. Hasan Amca’nınki tepkisizlik değil aslında. Gelenekle yoğrulmuş sabrın ve faziletin büyük bir yansısı diyebiliriz. Onunkisi, karşısındaki alçalmayı kendi yüküyle ezmek. Henri Charrière’nin Kelebek romanındaki kahramanı Kelebek üzere, Hasan Amca da yılların verdiği olgunlukla intikam hissini fazilete dönüştürmeyi başarıyor. Az bir şey değil bu ve bence çok saygın bir tavır.
Uğur Gürses (Ekonomist): Ekonomik şartlar giderek kötüleşirken, salgınla bir arada daha da ağırlaştı. Milyonlarca çalışan işini kaybederken, milyonlarcası da kısa çalışma ödeneği ve fiyatsız müsaade irtibatlı işsizlik ödeneği ile “işbaşında olmadan işi olarak”, fakat işsizlik kıyısında durarak hayatını idame ettiriyor. İktidar ise bu ekonomik sonuçları, siyasi kutuplaşmayı yükselterek, milletlerarası ihtilafları derinleştirerek konsolide etmeye çalışıyor. 2019 seçimleri farklı bölümlerin uzlaşmasıyla bu girdaptan çıkış için büyük bir umut yarattı. Yazdığınız “güçlendirilmiş parlamenter sistem” teklifindeki temel ögeler siyasetin “normalleşmesi” bağlamında ekonomik krizden çıkışın da temel reçetesi birebir vakitte. Bunun için farklı siyasi mahallelerin ittifakında yol haritasını nasıl öngörüyorsunuz?
Devletin ve toplumun demokratikleşmesi beraberinde ekonomik büyümeyi getirebilir, bu mümkündür. Lakin mesela bizim savunduğumuz şey ekonomik büyüme değil, üretime dayalı kalkınmadır. Burada da marjlarımız var; üretim tabiat katliamına yol açmayacak, emek sömürüsüne dayanmayacak, iş ömründe cinsiyetçilik olmayacak, toplumsal devlet azami seviyede devreye girecek ve gelir-vergi adaleti sağlanacak. Hasebiyle, demokrasi ittifakı eşittir demokratik iktisat manasına gelmiyor. Lakin ortak bir ekonomik programda, hiç değilse geçiş süreci için, anlaşabilmenin yollarını da bulmak zorundayız. Sonrasında da şayet demokratik siyaset imkânı tüm kısımlar açısından adil bir ortama kavuşmuşsa elbette herkes kendi iktisat programıyla bir sonraki seçime hazırlanacaktır.
Aylin Aslım (Müzisyen): 2005 yılında birinci kere Diyarbakır’a gittiğimde, basında bayan cinayetlerine “töre cinayeti” deniyor olmasından, bu cinayetlerin Güneydoğu’ya ve Kürtlere has bir sorun olarak lanse edilmesinden çok büyük bir rahatsızlık duyulduğunu görmüştüm. Nebahat Akkoç’ların KAMER’ine, İzmir’den Trabzon’a kadar Türkiye’nin her yerinden bayanların sığınma, saklanma müracaatları yaptığını öğrenmiştim. Gerçekten, yıllar içinde hakikat daha iyi görülerek “töre cinayeti” tabiri kullanılmaz oldu. Bunun ardında büyük farkındalık çalışmaları emeği olmasına karşın, sizce neden bayan cinayetleri her bölgede dehşetli bir tırmanışla devam ediyor? “Aslında evvelden daha fazla bayan cinayeti işleniyordu, lakin bağlantı araçları kıt olduğu, toplumsal medya olmadığı için görünürlüğü azdı” yorumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bir de çok farkındalık ve bayan çalışması olmadığını düşünün? Demek ki durum facia ötesi olacaktı. O nedenle, bayan çabası sonuç almıyor diye düşünmemek gerekir. Bayan çabası büyüyor, ancak iktidarın bayan tersi siyasetleri da, uygulamaları da büyüyor. Bayan cinayetleri ile bayana yönelik şiddette artışın en büyük nedeni budur. Kurmak istedikleri toplum sistemi açısından bayanı bir tehdit ögesi olarak gören bir zihniyet, her alanda bayanın bastırılması, meskene hapsedilmesi, erkeğe tabi kılınması için açık bir telaffuz ve aksiyon üretiyor. Dahası, bunu teşvik ediyor. Siyaseti, yargısı, medyası, tarikatı, cemaati, STK’si falan tümüyle bu şuurla hareket ediyor. Bunu kendilerinde bir hak, “ahlâk” için zarurî şart olarak görüyorlar. Bu iktidar gittikten sonra da bu zihniyetin değişmesi vakit alacak. Fakat diğer deva yok; tüm alanlarda kararlılıkla, hamasetle gayrete devam edilmeli. Ahlâk ismi altında kurdukları bu en ahlâksız yoz nizamı kabul etmemek lâzım. Ben bunu daha çok erkeklere söylüyorum elbette. Yoksa her “mahalle”den bayan direniyor aslında. Sorunun kendisi bayan değil, erkektir nihayetinde.
Barış Terkoğlu (Gazeteci): PKK ile bağlantılı olmakla suçlanarak yargılanıyorsunuz. Öte yandan azımsanmayacak sayıdaki kimi destekçilerinize nazaran siz PKK’ya ya da Kandil’e karşı tutumunuzun kurbanı oldunuz. Bunlardan hangisi hakikat? Demirtaş PKK’nın ya da Kandil’in vitrini mi, yoksa panzehiri mi?
Ben PKK üyesi yahut yöneticisi olsaydım bunu en azından mahkemede asla gizlemezdim. Neysem oyum. Saklayacak, gizleyecek hiçbir şeyim yok. Yasadışı bir faaliyetim yok. Esasen hakkımda o denli bir argüman da yok. Twitter hesabımda açıkladığım ve mahkemede hepsi de çürütülen birkaç somut argüman dışında, iddianamelerin tamamı kamuoyunun duyduğu, bildiği konuşmalarımla doludur. Savcılar bu konuşmalarımdan yola çıkarak PKK kurucusu ve yöneticisi olduğumu sav edip dava açtılar. Bu da beni PKK yöneticisi yapmaz. Ben siyasetçiyim ve HDP dışındaki hiçbir örgütsel yapıya bağlı ya da tabi değilim. Silah ve şiddet yolunu de benimsemediğim, yanlışsız bulmadığım için demokratik siyaset yolunu tercih etmiş bir siyasetçiyim. Demokratik siyaset, şiddetin alternatifi ve panzehiridir. Tüm meselelerin barışçıl siyasi yollarla çözülmesi gerektiğine inandığım için de HDP’de siyaset yapıyorum.
Korkut Boratav (İktisatçı): Sizce 7 Haziran seçimleri sonrasında, AKP’nin 1 Kasım seçimlerini kazanmasında HDP’nin ve Kürt hareketinin direkt yahut dolaylı sorumluluğu nedir?
Kürt hareketinin tümü ismine konuşamam. Sivil toplum örgütleri, medyası, çeşitli platformları, gençlik ve bayan hareketleriyle devasa bir alandır zira. Ancak o periyotta HDP eşbaşkanıydım ve 7 Haziran 2015 ile 1 Kasım 2015 ortasında, yerelde iktidar olduğumuz 12 merkezin, hükümetin talimatıyla tanklarla yerle bir edildiğini, binlerce insanın ömrünü yitirdiğini, yaralandığını, 500 binden fazla kişinin iç göçe tabi tutulduğunu, genel merkezimiz dahil olmak üzere parti binalarımızın yakıldığını ve seçim ofislerimizin hücuma uğradığını, Suruç’ta ve Ankara’da Türkiye tarihinin en büyük kitlesel katliamlarının yapıldığını, seçim çalışmalarımızın zorbalıkla engellendiğini, medya ambargosu uygulandığını, lakin tüm bunlara karşın Meclis’e girebildiğimizi hatırlıyorum. Ama AKP’ye seçim kazandırmak için direkt ya da dolaylı bir faaliyet içinde olmadığımızı herkesin yakından bildiği inancındayım.
SORU VE CEVAPLARIN TÜMÜ
Gazete Duvar
