Alper Budka [email protected]
Türk futbolunda naklen yayın haklarının sahibi beIN Sports ile kulüpler ortasındaki ödeme krizinin devlet bütçesine maliyeti 300 milyon TL oldu. Katarlı şirketin pandemi şartlarını münasebet göstererek gereken ödemeyi yapmaması, Üstün Lig ve 1. Lig kulüplerinin de şirketin istediği indirimi kabul etmemesi üzerine ortadaki farkın Spor Toto Teşkilatı tarafından karşılanacağı ileri sürülüyor. Fakat Gençlik ve Spor Bakanı Muharrem Kasapoğlu’nun muahedeyi duyuran toplumsal medya iletisi ve yorumcu Rıdvan Dilmen’in varsayımları dışında şimdi net bir bilginin olmaması da tartışmaları beraberinde getiriyor.
Bilindiği üzere, Katar merkezli medya kümesi El Cezire’ye ilişkin beIn Media, evvel 2015’te Digiturk’ün, sonra da 2016’daki ihaleyle maç yayınlarının sahibi olmuştu. Şirketin kulüplere (yıllık) 500 milyon dolar dağıtacağının açıklanmasının akabinde, ‘Türk futbolu bu parayı hak ediyor mu’ sorusu sorulmuş, bu büyük meblağ Türkiye-Katar ortasındaki olumlu siyasi bağlara bağlanmıştı.
Ama son iki yılda döviz kurunun beklenmeyen artışı ve korona virüsü salgını sebebiyle şirket, mukavele kaidelerinde değişiklik talep etti. Buna bir de Üstün Lig’deki grup sayısının 21’e yükselmesi eklenince taraflar ortasında ihtilaf ve tekrar pazarlık durumu ortaya çıktı.
BAKAN ANLAŞTIK DİYOR, RESMİ AÇIKLAMA NEDEN YAPILMIYOR?
Bakan Kasapoğlu’nun 17 Kasım’daki tweet’inden anlaşıldığı kadarıyla şimdilik bir uzlaşma sağlandı. Lakin beklenen resmî açıklama yapılmadı. Bununla birlikte Rıdvan Dilmen 21 Kasım’daki NTV canlı yayınında Spor Toto’nun Muhteşem Lig’e isim sponsoru olacağını, böylelikle devletin ortadaki 300 milyon TL’lik farkı kapatacağını açıkladı. Dilmen’e nazaran, Cumhurbaşkanı Erdoğan bahisle şahsen ilgileniyor:
“Temmuz 2020’de başlayan ve yaklaşık 4,5 ay süren bir sorun vardı. TFF sanırım 2 milyar 650 bin TL istiyordu. Mukavele 3 milyar TL civarındaydı. beIn de bugüne kadar 1,5 milyar TL üzerinde ödeme yaptı. Ligin markası bu kadar eder mi, etmez mi bilemem. Yayıncı kuruluş 2 milyar 350 bin TL’ye kadar çıkmıştı. Önemli bir sayı farkı vardı. Daima söylüyorum fakat beşerler yanlış yere çekiyor. Sporu çok seven bir Cumhurbaşkanı var. Bu uyuşmazlığı görünce ortaya girdi, bakana talimat verdi ve yapılan toplantıda mutabakat sağlandı. Ortadaki 300 milyon TL’lik farkı devlet verecek. Beşerler ne kadar teşekkür etse azdır.”
Pekala sorunun kaynağı neydi? Yayıncı kuruluş neden yükümlülüğünü yerine getiremiyor? Bahsedildiği ölçüde ziyanda mı? Federasyon ya da kulüpler alacakları için neden yasal yollara başvurmuyorlar? Devletin kurtarıcılığı ne manaya geliyor? 300 milyon TL büyük bir para mı?
Türk futbolunun yapısal problemlerini ve iktisadını bilen isimlerden Kenan Başaran’la, Tuğrul Akşar’la ve Kerem Akbaş’la konuştuk.
‘KANUNLAR KULÜPLER BİRLİĞİ’NE ADIM ATMA BAHTI VERMİYOR’
Kenan Başaran: Futbolun naklen yayın ihalesini Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) yapıyor. Kulüpler Birliği’nin (KBV) kanunen adım atma bahtı yok. Lakin TFF’ye gidip keder yanarlar. Göksel Gümüşdağ’ın KBV başkanlığı devrinde “Lig A.Ş.” kurulmuştu. ‘Ligi biz yönetelim’ diyorlardı. Hatta Beşiktaş’ın lideri Ahmet Parıltı Çebi de bu fikri destekliyordu.
Kenan Başaran beIn, 3+2 yıllık opsiyonlu kontratın birinci yılını kullandı. Önümüzdeki yılı kullanacaklar mı, onu bilmiyoruz. Fakat şunu da merak ediyoruz. Yayıncı kuruluş neyden ziyan etmiş? Abone sayısı azaldı mı? Reklam geliri düştü mü? Bunu somut olarak ortaya koyuyorlar mı? Sonuçta maçlar oynandı. Üstelik maçların ertelendiği periyotta ödeme de yapmadılar. Buna karşılık abone fiyatlarında indirim de yapılmadı. Hatta müşterilerine sattıkları paketlerde vaat edilen liglerden kimileri da geri çektiler.
Bana nazaran yayıncı güçlü bir rakibin çıkamayacağını düşündüğü için kulüplere istediği fiyatı dayatıyor. Geçen dönem esasen 90 milyon dolarlık bir indirim alındı, kur da sabitlenmişti üstelik… Gelinen noktada dolar bazında Türk lirasına geçildi. Halbuki kulüplerin finansal sarfiyatları euro cinsinden…
‘500 ÖDEDİLER LAKİN ÜSTÜN LİG 100 MİLYONDAN FAZLA ETMEZ’
Şu çok kıymetli, biz Ajansspor olarak sorduk yanıt alamadık, 1 Eylül’deki mali genel şurada sunulan ve ibrada kullanılan raporda deniyor ki, yayıncı kuruluştan alınmış 277 milyon euroluk bir teminat mektubu var… Olağan kurallarda bu türlü bir şey varsa, yayıncın yükümlülüklerini yerine getirmediği vakit, ona iki-üç ihtar çekersin, sonra da mektubu devreye sokarsın. Lakin o mektup bir türlü devreye sokulmadı…
Kamuoyunda konuşulan ve haberlere de yansıyan argümanlara nazaran o denli bir mektup yok ve TFF de bu yüzden yayıncı kuruluşu alttan alarak onunla devam etmenin yollarını arıyor. Artık muahede sağlanmış ve ortadaki farkı Spor Toto’nun karşılayacağı söyleniyor. Sav yalanlanmadığına nazaran, burada devlet devreye giriyor.
TFF’nin özerk olması gerekiyor ancak açıklamasını bakan yaptı. Bu bir problemdir. TFF Lideri resmî açıklama yapacağını söyledi. O açıklama da yapılmadı. Zira ayrıntılarda uyuşmazlığın sürdüğü söyleniyor. TFF ile yayıncı kuruluş ortasında ve TFF’nin parayı kulüplere nasıl dağıtacağı konusunda bir uyuşmazlık olduğu, bu yüzden mutabakat sağlanamadığı söyleniyor.
Başta 400-500 milyon dolarlık bir ihale vardı fakat Türkiye futbolunun ürettiği içerik o para etmiyordu. Bu hormonlu fiyat, kulüplerin çarpık yapısının temelini oluşturdu. Ona nazaran futbolcularla devasa muahedeler yapılmış. Geçmişten gelen büyük borçlar var. Çebi diyor ki, ben hiçbir borçlanma yapmasam bile, iğne iplik almasam bile, geçmişten gelen borçların finansal yükü sebebiyle 2022 Mayıs’ında kulübü bıraktığımda borcum 3.3 milyar TL’den, 4.2 milyar TL’ye çıkacak. Geçmişte niçin yapılmış, yayıncıdan gelecek paraya güvenilmiş, har vurup harman savrulmuş…
‘DEVLET ARTIK MEVTİ GÖSTERİP SITMAYA RAZI EDİYOR’
Tuğrul Akşar: Birinci kontratta 500 milyon dolara anlaşılmıştı, geçen sene bunu 410 milyon dolara indirdiler. Artık 160 milyon dolar civarında kayıp var. Devlet ortadaki farkı ne kadar karşılayacak, o bahiste bir açıklama yok. İnternette dolaşan haberler var.
Tuğrul Akşar Kulüplerin eli kolu bağlı durumda; yayıncı kuruluşla devam etmemeleri gerekiyor lakin Kulüpler Birliği (KBV) sesini çıkaramıyor; zira “susun, bu parayı size kimse vermez” diyorlar. Vefatı gösterip sıtmaya razı ediyorlar.
KBV’nin elinde çok değerli bir hukukî silah var. Yayıncı mukaveleyi yerine getirmiyor. İhtarname çekmişler. Karşılık verilmemiş. Temerrüt hali oluşmuş. Olağanda KBV tek taraflı olarak ihaleyi feshedebilir lakin etmiyor yani.
Sıkıntı korsan yayınların, IP TV’nin engellenememesi değil. Dünyanın her yerinde korsan yayın var. Onun da yolu sistemi var yani, gerekli tedbirler alırsın lakin önüne geçilmiyor.
Aslında beIn Sports bu parayı vermek istemiyor. Ne kadar aşağı çekerse maliyetini o kadar minimize etmiş ve kârını da arttırmış olacak. Sen baştan bir mutabakat imzalamışsın. Mal bu kadar etmez diyorsun. Gerekli incelemeyi yapaydın. Kârı cebine indirirken iyiydi. Artık ziyana da katlanacaksın.
‘YAYINCIYA YARDIM EDİLECEKSE HAFTADA 1-2 MAÇ ŞİFRESİZ OLSUN’
Kerem Akbaş: Birinci mukavelede gelirin yüzde 10’unu TFF alıyordu, TRT’ye de bir hisse veriliyordu, kalan kısım da Muhteşem Lig kulüplerine dağıtılıyordu. Geçen sene aşağı üst 1.8 – 1.9 milyar TL’lik bir sayı dağıtıldı. Bu dönem için söylenen 2.7 milyar TL fakat ne kadarı Üstün Lig’e dağıtılacak bilmiyoruz. Ancak şunu biliyoruz, borsaya açılanları hariç tutarsak, kulüp gelirlerinin yüzde 80-90’ı naklen yayınlardan…
Kulüplerin rahatsızlığı bundan, çünkü geçen yılki sayı verilse dahi, evvelce 18’e bölünen meblağ 21’e bölünecek. Aziz Yıldırım periyodunda deklare edilen mutabakat şuydu, kontratın yarısı muhakkak bir günkü kurdan TL’ye çevriliyor, kalanı dövizle ödeniyordu. Ancak iki yıldır dövizdeki inanılmaz artış yayıncı kuruluşu zora sokmaya başladı. Yayıncı abonelerden Türk lirasıyla ödeme alıyor lakin kulüplere yabancı parayla ödeme yapıyordu, en azından yüzde 50’sini… Bu model artık yayıncı için sürdürülebilir değil. Doğal kulüpler için de her yıl alacakları paranın değişmesi sürdürülebilir değil. İş bu hale gelince de her dönem bir hengame çıkıyor.
Zati düzgün gitmeyen bir çark iyice bozulacaktı. Günün sonunda devlet ortayı buldu ancak devletin işi bu değil… Devlet yayıncıyla konuşur, tamam birazını ben vereyim lakin sen de haftada bir iki maçı açık kanaldan ver der. Bu parayı veriyorsa yayıncı kuruluştan da bir şey alması lazım…
‘TÜM MAÇLAR TEK YAYINCIYA SATILMASAYDI, BU TÜRLÜ OLMAZDI’
Kerem Akbaş Biliyorsunuz futbol kulüplerinin 2 yıllık borçları 5 yıla yayıldı. Bunun için bir fon yok. Ülkenin kaynakları sınırsız olmadığından personelden alıp futbol kulübüne veriyorsunuz. Ve ekonomik kurallara uygun kredi vermiyorsunuz. Büyümeyi destekleyen bir kredi vermiyorsunuz. Kulüplerin toplamda 8-9 milyara yakın borcu var. Bu borç yapılandırıldı, yani 9 milyarlık kaynak kullandı devlet, kamu bankalarının ve özel bankaların teşebbüsüyle…
Kulüpler evvelce maç geliri de elde ediyorlardı. Mesela Başakşehir’in 2 milyon TL maç günü hasılatı var. Ortalama bir ekibin 4-5 milyon maç hasılatı var. Bu da nereden geliyor, dört büyüklerle iç saha maçlarından… Bu dönem o da yok… Haliyle kulüpler tabanına kadar yayın gelirine muhtaç duruma düştüler. Yayıncı kuruluş da bunu çok iyi yönetti. Eli güçlünün olanın, parayı verenin kelamı geçti. Devlet de ortadaki farkı tamamlayıp tabiri caizse kulüplere ‘sus payı’ verdi.
Problem TFF’nin tüm yumurtaları tıpkı sepete koymasından kaynaklanıyor. Örneğin İngiltere’de İtalya’da İki üç farklı yayıncı var. Tüm maçlar televizyondan yayınlanmıyor. Biz yayıncı kuruluşa haftanın bütün maçlarını yayınlatıyoruz. Nereden baksanız 30-40 kişilik bir grup çalışıyor. Geçen dönem haftada 8 maç yayınlanırken bu dönem 10 maça çıkardınız. Yayıncı kuruluşun haberi olmadan küme düşmeyi kaldırdınız. Hem ligin takvimi, hem de naklen yayın konusunda kaos yarattınız.
‘ŞARTNAME TFF’NİN EK KAYNAK YARATMASINA PÜRÜZ OLUYOR’
Bu kulüpler yardımla düzeltilmezler. Çünkü nakit para eroin üzeredir, kulüpler aldıkça daha fazlasını istiyorlar. Zira gayret sarf etmeden alıyorlar. Harcama limitleriyle ilgili problemlerimizi aşamadık. Koyduğumuz kurallara uymayacaksak kulüplerden düzelme bekleyemeyiz. Öyleyse devletin sübvansiyonuna hazır olmalıyız. 300 milyon TL, 35 milyon euro yapıyor. Evet futbol dünyası için büyük para değil ancak az da sayılmaz, tahminen küme düşecek üç kulübün toplam geliri bu kadardı…
beIn, Harika Lig’i yayınını yeni ülkelere ulaştırıp ziyanını çıkarabilir miydi? TFF Türk futbolunun marka kıymeti için ne yapıyor ki, yayıncı kuruluş onu satıp gelir elde etsin? Federasyonun profesyonel bir takım kurup bunların üzerine gitmesi gerekiyordu. Tahminen Avrupa’da toplumsal medyası hesabı olmayan tek lig olabiliriz. Zira ligin toplumsal medya hakları da şirkete satılmış. Yayıncı kuruluş kendi markasını öne çıkarmak istiyor, Üstün Lig için toplumsal medya hesapları açmıyor. Biz de açıp oradan reklam geliri elde edemiyoruz. Üzerine düşünülmüş bir şartname koymamışız üzere gözüküyor.
Gazete Duvar
