Tartışmalar ve protestoların gölgesinde yürütülen 50 yıllık siyaset geçtiğimiz mayıs ayında tamamlandı. 12 bin 500 yıllık tarihi Hasankeyf, ömrü 50 yıl olan Ilısu Barajı için sular altına bırakıldı. Keypa12500 oyunu ile ‘Hasankeyf’in ruhu’ tiyatroda canlandırılacak. Oyunun direktörü Murad Korkmaz, “Suyun beslediği bir medeniyet, sudan gelen bir kültür var. Biz birebir su ile bu medeniyeti, kültürü boğuyoruz. Hasankeyf dillenseydi, Dicle dillenseydi ne kederi bize? Onların ne üzere bir kaygıları vardı? Dicle, insan eliyle Hasankeyf’i boğarken ne hisseder?” diye sordu.
1950’DEN BERİ YÜRÜTÜLEN SİYASET
19 Mayıs 2020 tarihinde Batman’da 12 bin yıllık tarihi Hasankeyf ile birlikte 199 yerleşim yerini sular altında bırakıldı. Hasankeyf’i sular altında kalmasına neden olan baraj planı, 1950’li yıllara dayanıyor. 1954 yılında proje haline getirildi. Baraj 1982’de Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında karara varıldıktan sonra 1997 yılında Hidroelektrik Santrali (HES) yatırım programına alındı. Birinci temeli devrin başbakanı olan Recep Tayyip Erdoğan tarafından 2006 yılında atıldı. Tüm tartışma ve protestolara karşın 7 Şubat 2018 tarihinde barajın açılışı gerçekleştirildi.
”HASANKEYF SULAR ALTINDA KALACAK’ KISSALARIYLA BÜYÜDÜK’
Hasankeyf’in sular altında kalmasına yönelik yürütülen siyasetlerin beşerler tarafından içselleştirildiğini belirten oyun takımından Egît Fırat, çocukluğundan beri Hasankeyf’in sular altında kalacağı öyküleriyle büyüdüklerini söylüyor. Fırat kelamlarına şöyle devam ediyor: “Hasankeyf, Türkiye’de Ziraat Bankası şubesinin olmadığı tek yerdir. 50 yıldır Hasankeyf sular altında kalacak ve baraj olacak diye kimse meskenine çivi bile çakamıyordu. Yıllardır Hasankeyf’in tarihini katletmek için sistematik bir plan yürütülüyordu. Zihnimize de bu türlü yerleşmişti. Çocukluğumuzda seyahate gittiğimizde, piknik yaptığımızda Hasankeyf’in bir gün sular altında kalacağı ihtimal daima gözümüzün önüne geliyordu. Bu yüzden Hasankeyf’in baraj altında kalması bizde şok tesiri yaratmadı. Tüm bunlara karşın kahroluyorsun, acı çekiyorsun, aşk acısı üzere.”
‘KÜRTÇE MAĞDUR BİR DİL’
Keypa12500’ün izleyicilerin kendilerini sorgulayacağını düşünen Fırat, şunları söyledi: “Hep şöyle düşündüm: Tiyatro empatidir. İnsanın kendisini sorgulamasıdır. İnsanları hissiyatları tiyatroyla daha çok gelişiyor. Bir insanın yalnızca bir beşerle empati kurması değil, tabiatla, hayvanla ve rastgele bir objeyle de empati kurmasıdır. İnsanların ‘Keypa12500’ oyunundan sonra tabiata ve tarihe karşı biraz daha vicdanlı olacağını ve özeleştiri vereceğini düşünüyorum. Beşerler; ‘Ben bu olaya şahsen tanıklık eden biri olarak Hasankeyf için bir şey yaptım mı? Elimden gelen bir şey vardı ben mi yapamadım ya da yaptıklarım yetersiz mi kaldı?’ diye kendini sorgulayacağını düşünüyorum. Göz nazaran göre medeniyetlerin, insanlığın beşiği dedikleri yer sular altında bırakıldı ve biz yalnızca izlemekle yetindik. Tahminen beşerde bir vicdan muhasebesine dönüşür bu oyun. Kürtçe tiyatrosunun seyircisi az. Sanatın hangi kısmı olursa olsun, takviye ve katkıda bulunma ismi altında yazılar yazılıyor. Tweet’ler atılıyor. Fakat pratikte baktığımız vakit bunun karşılığı hiç yok. Kürtçe mağdur bir lisan. Kürtçe tiyatroya kurallarını zorlayarak gitmeliler. Kürtler Kürtçeye iki elle sarılsın. Gerekirse bir oyunu iki kez izlesin. Kendi ana lisanları ile o hissiyatları yaşasın. Her lisanın kendine has bir hissiyatı, farklı hisleri var.”
Oyunun afişi ‘KENDİ ÖYKÜMÜZÜ ANLATMAK ÜZERE BİR SIKINTIMIZ VAR’
‘Keypa12500’ün muharriri Tuncay Özel, Hasankeyf’ten sonra sıranın diğer tarihi yerlere gelebileceğine dikkat çekiyor. Özel, Hasankeyf’in sular altında kalmasını sahneye taşıma fikrini şu sözlerle anlatıyor: “Kendi öykülerimizi anlatmak üzere bir kaygımız vardı. Sonra öykülerimizi yazma ve oynama fikrini kararlaştırdık. Zira Kürdistan coğrafyası kültür, tarih ve mitoloji olarak çok varlıklı. Hasankeyf, yazıp sahneleyeceğim birinci oyunumdur. Bu açıdan benim için çok kıymetli. Hasankeyf’in durumunu görünce çok üzüldüm. Bu kederi, sancıyı, talanı ve katliamı sahnelemem gerekiyor. Pandemide Batman’a geldiğimde dedim ki gideyim Hasankeyf’i göreyim. Gittim baktım hiçbir şey yok. Her taraf sular altında kalmış. Bu beni çok üzdü. Tekneler getirmişler. Hasankeyf’in üstünde tekneler yüzüyor.
Devlet güya Kürtlerle alay ediyor. Bir toplumun hafızasıyla fakat bu kadar oynanabilir. Bu kederi sahneye taşımam lazım. Kendi kederimizi anlatamıyorsak niçin tiyatro yapıyoruz ki? Batman’ın yüzde 30’u Hasankeyf’in bu durumunu sevdi. O kadar propaganda yaptılar ki, halkın yüzde 30’u suyu sevdi ve tekne çeşitlerine gidiyorlar. Toplumun şuuruyla oynuyorlar. Batman’da dehşet bir propaganda yapılıyor. Bazen ‘eskiden taş vardı artık daha iyi’ konuşmalarına şahitlik ediyorum. Beşerler gerçeklikten kopmuş. Kürdistan’da şuurlu bir formda yapılan asimilasyon siyasetleri var. Elimizden geldiğince bu coğrafya, tarih ve topraklara sahip çıkmamız gerekiyor. Bu türlü şeyler yavaş yavaş, peyder pey yapılıyor. Bugün Hasankeyf yarın Munzur sonra Diyarbakır. Biz sesimizi çıkarmadığımız sürece bu devam edecek.”
‘HASANKEYF HESAP SORACAK’
Özel, oyun ile ilgili, “Sahnede Hasankeyf’in ruhu canlandırılacak. Hasankeyf’in ruhu seyirci ile konuşacak ve seyirciler ortasında dolaşacak. Hasankeyf ölmüş lakin ruhu bizden hesap soracak: ‘Unutmadık’, ‘siz bizi katlettiniz, talan ettiniz. Biz sizin düşlerinize gireceğiz, sizi rahat uyutmayacağız’. Hasankeyf kendi lisanıyla konuşacak. Hasankeyf kendisi konuşacak. Kendi öyküsünü kendi ağzından anlatacak” tabirlerini kullandı.
‘DİCLE HASAFNKEYF’İ BOĞARKEN NE HİSSEDER?’
Direktör Murad Korkmaz, Keypa12500’ü beyhude bir uğraş olarak kıymetlendiriyor. Korkmaz, “İnsan, insan kültürünün bir ürünüdür” diyerek “Dicle ve Fırat insan kültürünü yarattı. İnsanın ortaya çıktığı, yaratıldığı yerdir. Bugünkü insan tarifi üzerinde konuşursak. Artık tıpkı insanın kendi kültürüne, kendi köküne bir saldırısı kelam konusu. Suyun beslediği bir medeniyet, sudan gelen bir kültür var. Biz tıpkı su ile bu medeniyeti, bu kültürü boğuyoruz. Dicle ile Hasankeyf, kavramsal olarak koyduğumuz isimler. Bu isimleri nasıl dillendirebiliriz? İnsan bunu kendi şuuru ile dillendirecek. Konuşamayacaklar muhtemelen. Biz oyunu buna nazaran hazırladık. Hasankeyf dillenseydi, Dicle dillenseydi ne sıkıntısı bize? Onların ne üzere kaygıları vardı? Dicle, insan eliyle Hasankeyf’i boğarken ne hisseder? Sonra bir baktık ki bunların kültürünün bir eseri olmamamızdan kaynaklı bütün bunlar. Hasankeyf’in, Dicle’nin ve buradaki insanların çektiği acı ortakmış. Oyun sürecinde bunun farkına varıyorsun. Haydi devletin dediğini kabul edelim. 50 yıllık bir elektrik üretilecek. 50 yıllık bir elektrik üretimi, yaratılan bu medeniyet için nedir ki? Kendi tutunduğumuz kısmı kendimiz kesiyoruz. Daima şöyle derler: Sanat mevt karşısında beyhude bir gayrettir diye. Hasankeyf’in yok olduğunu bilmemize karşın biz de beyhude bir eforun içerisine girdik.”
Direktörlüğünü Murat Korkmaz’ın üstlendiği Keypa12500, 27 Kasım Cuma 2020 saat 20.00’de İstanbul Aksaray’daki Su Şov Sanatları Sahnesi’nde sergilenecek. Oyunun koreografisini Takayashi Sakabeyi, Xelil Acar da efektlerini hazırladı. Tuncay Özel oyunda tek başına oynayacak, Veysel Can ve Nuh Saçan teknik vazifeleri yapacak. Keypa, Asurice’de Hasankeyf manasına geliyor.
Gazete Duvar
