ANKARA – Korona virüsü salgın sürecinden olumsuz etkilenen kümelerin başında engelli bireyler geliyor. Engellilerin salgın devrinde yaşadığı meselelere eğilen Türkiye Körler Federasyonu da Covid-19 pandemisinde engelli bayanların karşı karşıya kaldıkları hak ihlallerine ait, “Covid-19 Pandemisinde Engelli Bayanların Hak İhlalleri” raporu hazırladı.
ENGELLİ BAYANLARIN YÜZDE 45,3’Ü 4 VE ÜZERİ BİREYLE YAŞIYOR
Etkiniz AB Programı’nın dayanağıyla 2020 yılının Ağustos-Eylül aylarında 225 engelli bayanla yapılan anket sonuçlarına dayanan rapora nazaran engelli bayanların yüzde 45,3’ü yaşadıkları konutu 4 ve üzeri şahısla birlikte paylaşıyor. Tıpkı konutu paylaşan kişi sayısının fazla olmasının olağan kaidelerde ortaya çıkardığı aksiliklere ek olarak pandemi devrinde bu durumun; engelli bayanların mesken içi iş yükünün artması, temel gereksinimlerin karşılanmasında zorluklar yaşanması, virüsün bulaşma ihtimalinin yüksek olması üzere olumsuz sonuçlar yarattığı belirtildi. Bu devirde çalışmaya katılan engelli bayanların yüzde 36,1’i işsiz olduğunu belirtirken pandemi sürecinde çalışmaya devam edip işlerini uzaktan/evden yapmak durumunda kalan engelli bayanların yüzde 44’ü toplumsallaşma sıkıntıları yaşadı.
SIHHATLERİNDEN TELAŞ EDEN ENGELLİ BAYANLARIN ORANI YÜZDE 80,9
Çok sayıda kronik rahatsızlığı da olan ve pandemi nedeniyle meskende kalan engelli bayanların yüzde 54,7’si sıhhat hizmetleri ve “Corona hastaneleri” konusunda yeteri seviyede bilgilendirildiğini, yüzde 45,3’lük kısmı ise bu bahiste kâfi seviyede bilgilendirilmediklerini belirtti.
Öte yandan engelli bayanların yüzde 80,9’u pandemi sürecinde sıhhatlerinden kaygı ettiklerini söyledi ve raporda, “Sağlıklarından tasa eden engelli bayan sayısının bu kadar yüksek olduğu ortamda, iştirakçilerin yarısına yakınının sıhhat konusunda kâfi seviyede bilgiye erişememesi engelli bayanların ömür hakkının ihlali olarak değerlendirilmelidir” denildi.
PANDEMİ DEVRİNDE ŞİDDET GÖREN ENGELLİ BAYAN SAYISI ARTTI
Pandemi periyodunda engelli bayanların yaşadığı bir öteki sorun ise şiddet oldu. “Pandemi öncesinde şiddete maruz kaldınız mı?” sorusuna iştirakçilerin yüzde 1,8’i evet karşılığını verdi. Şiddet cinsleri ayrıntılandırılarak (psikolojik, ekonomik, dijital, fizikî, cinsel şiddet, duygusal şiddet, küfür, korkutma, tehdit, küçük görme, gelirine zorla el koyma) “Pandemi öncesinde bunlardan rastgele birisine maruz kaldınız mı?” sorusuna ise iştirakçi engelli bayanların yüzde 33,4’ü evet karşılığı verdi.
Pandemi sürecinde şiddet yaşadığını belirten bayan oranı ise yüzde 4,9’a çıktı. Şiddet cinsleri ayrıntılandırılarak “Pandemi sürecinde bunlardan rastgele birisine maruz kaldınız mı?” formundaki soruya iştirakçilerin yüzde 39,6’sı evet yanıtını verdi.
HAK İHLALİNE UĞRAYANLARIN YÜZDE 80’İ RASTGELE BİR SİSTEME BAŞVURMADI
Engelli bayanların yüzde 27,3’ü pandemi sürecinde rastgele bir hak ihlaline uğradığını düşünüyor. Engelli bayanların maruz kaldıklarını düşündükleri hak ihlalleri ise, “İşitme engelli bayanların diğer şahısların şeffaf maske kullanmamasından ötürü irtibat kuramamak, kaldırım ve rampaların erişilebilirliğe uygun olmaması, toplumsal yardım alamamak, mesken işi yükünün artması, fizik tedavi üzere sıhhat hizmetlerine erişememek, sıhhat kuruluşunda çalışan engelli bayanların idari müsaade kullanamaması, işten çıkarılma, zihinsel engelli çocuğunun, oturdukları apartmanın ortak alanlarını kullanmasına apartman sakinlerinin müsaade vermemesi” başlıkları altında sıralandı.
Rapora nazaran pandemi sürecinde hak ihlaline uğradığını düşünen engelli bayanların yüzde 80’i rastgele bir hak arama düzeneğine başvurmadı. Hak arama düzeneklerini kullanan engelli bayanların yüzde 71,6’sı ise bu düzeneklerin erişilebilir olmadığı görüşünü paylaştı.
RUHSAL TAKVİYEYE MUHTAÇLIK DUYANLARIN YÜZDE 93’Ü DAYANAK ALAMADI
Pandemi periyodunda engelli bayanların yüzde 27,5’i saç, tırnak, ayak, ağız, kısmi ve tüm beden bakımı ve banyo üzere öz bakım gereksinimlerini karşılayamadıklarını söyledi. Öte yandan engelli bayanların yüzde 43,9’u pandemi sürecinde ruhsal takviyeye muhtaçlık duyduğunu da belirtti. Ruhsal dayanağa muhtaçlık duyan engelli bayanların ise yalnızca yüzde 7’si ruhsal dayanak alabilirken yüzde 93’ü ise ruhsal takviye alamadı.
Sıhhat hizmeti sağlayan kuruluşların pandemi dışındaki hizmetleri askıya almasının engelli bayanların ruhsal takviye almasını engelleyen kıymetli bir durum olduğu belirtilen raporda, “Engelli bayanların yüzde 70’nin açlık sonu seviyesinde hane gelirine sahip olması özel takviye almalarını engelleyen bir faktördür. Meskende kapalı kalma, izolasyon, sosyalleşememe, gereksinimlerin karşılanmasında zorluk, sıhhat, işsizlik, mesken içi iş yükünün artması, hane içi şiddet, ekonomik ve öbür çevresel şartların engelli bayanlar üzerinde yarattığı olumsuz tesirler pandemi periyodunda daha da artmıştır. Bu faktörler engelli bayanların ruhsal takviyeye daha fazla muhtaçlık duymalarına neden olmaktadır” denildi.
‘ETKİN RUHSAL TAKVİYE SINIRLARI OLUŞTURULMALI’
Hazırlanan raporun sonuç kısmına nazaran Covid-19 pandemisi, toplumda var olan eşitsizlikleri çok kısa müddet içinde daha fazla derinleştirirken, “normal” vakitlerde geride kalanların daha fazla hak kaybına uğramasına, hak ihlallerinin ve ayrımcı uygulamaların artmasına neden oldu.
Engelli bayanların, engellilik ve kadınlığın kesişiminden kaynaklı maruz kaldıkları çoklu ayrımcılığı ve hak ihlalini pandemi devrinde daha fazla hissettiği, kamusal hizmetlere erişebilme konusunda olağan vakitlere nazaran daha fazla zahmet yaşadığı tabir edilen raporda alınması gereken tedbirlerden kimileri şu formda sıralandı:
– Engelli bireylerin acil durum, afet, salgın üzere durumlara hazırlıklı olmalarını sağlayacak siyasetler ve planlar oluşturulmalıdır.
– Hak ihlalleri konusunda bilhassa de fakirler, engelliler, yerli halklar, ülke içinde yerinden edilmiş bireyler yahut mülteciler, LGBTİ+ bireyler, birden fazla ve kesişen ayrımcılık cinsiyle karşı karşıya kalan bireyler de dâhil olmak üzere dışlanan kümelere odaklanılmalıdır.
– COVID-19 salgınına yönelik müdahalenin ziyanlı toplumsal cinsiyet normlarını, ayrımcı uygulamaları ve eşitsizlikleri yine üretmemesi için gerekli planlamalar yapılmalıdır
– Meskende kalma, mesken içi iş yükü, işsizlik, çocuk-hasta üzere bakımların bayanların ruh sıhhatinde yaratacağı bozulmaları gidermek için pandemi devri ve sonrasını kapsayan planlı ruhsal takviye programları, aktif ruhsal dayanak çizgileri oluşturulmalıdır.
‘KAMU KURUMLARINDA İŞARET LİSANI TERCÜMANI BULUNDURULMALI’
– Sığınma meskenleri pandemi şartlarında bayanların müracaatına ve kullanımına açık olmalıdır
-Sokağa çıkma üzere kısıtlama devirlerinde engelli bayanların pürüz kümelerinin gerekliliklerine nazaran hür hareket edebileceği vakit ve yerler belirlenmelidir.
-Engelli çocuk annelerinin muhtaçlıklarının karşılanması, ruhsal takviye sunulması hususlarında merkezi ve mahallî idareler faal planlamalar yapmalıdır.
– Kamu kurumlarında, bilhassa de pandemi sürecinde sıhhat kuruluşlarında işaret lisanı tercümanı bulundurulmalıdır.
-Kalabalık bireylerin yaşadığı ailelerde, kronik rahatsızlığı olan engellilerde, teneffüs sistemine bağlı engelli olan bireylerde, gebe engelli bayanlarda virüsün bulaş durumu testlerle sık sık denetim edilmelidir.
‘ENGELLİLERİN İŞTEN ÇIKARILMASI YASAKLANMALI’
-Test kullanımı konusunda kronik rahatsızlıkları olan engellilere öncelik verilmeli ve bu hizmetler kamu tarafından fiyatsız karşılanmalıdır.
– Engellilerin işten çıkartılması yasaklanmalıdır.
-Engellilere yönelik fiyatsız müsaade uygulaması yasaklanmalıdır.
-Kısa Çalışma Ödeneği ile ömrünü devam ettirmek zorunda kalan engellilere devlet tarafından ek kaynaklar sağlanmalıdır.
-Engelli bayanların insanca hayat imkanına sahip olacağı konutlarda yaşaması için ucuz toplu konut siyaseti yahut ek dayanaklar sağlanmalıdır.
– Kamu ve mahallî idare kuruluşları tarafından engellilere yönelik faal meskende takviye hizmetleri planlanmalıdır.
Gazete Duvar
