ANKARA – Korona virüsü (Covid-19) salgını, tüm dünyada tesirini sürdürürken, salgından çıkışın anahtarı olarak görülen aşı geliştirme çalışmaları birçok ülkede birebir anda yürütülüyor.
Dünyanın en büyük ilaç firmalarından Amerikan Pfizer, yüzde 90’dan fazla muvaffakiyet elde ettiğini duyurduğu aşının acil kullanımı için ABD Besin ve İlaç Dairesi’ne (FDA) başvururken, aşının yıl sonuna yahut 2021 başına kadar üretim müsaadesi alması bekleniyor. Avrupa Birliği (300 milyon doz) başta olmak üzere çok sayıda ülke, yüklü ölçüde aşı alımı için firma ile mutabakat sağlarken, Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye’ye birinci etapta 1 milyon doz, gelecek yıl içerisinde ise 25 milyon doz verilebileceğini açıkladı.
Öte yandan Türkiye’de faz-3 çalışmalarına devam edilen Çin menşeli Covid-19 aşısı, sıhhat çalışanlarından sonra vatandaşlar üzerinde de uygulanmaya başlanacak. Koca, insan denemesine geçilen aşıya ait, “Aralık ayında en az 10 milyon aşıyı alabilir olacağız. Ocak ayında da en az bu kadar olacak. Bu sayı iki katına kadar çıkabilir” dedi.
Türkiye’de 25 merkezde yürütülen istekli uygulamalarının koordinatörlüğünü üstlenen Hacettepe Üniversitesi’nden Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Akova, korona virüsü aşısının Türkiye’ye geliş sürecini, toplumun bağışıklık kazanması için gerekli aşı ölçüsünü ve aşı kullanımında öncelenmesi gereken kesitleri anlattı.
‘DÜNYADAKİ 11 AŞIDAN BİR KISMI BİRKAÇ AY İÇERİSİNDE RUHSAT ALABİLİR’
Dünyada ve Türkiye’de korona virüsüne karşı aşı çalışmaları devam ediyor. Kimi ülkeler geliştirdikleri aşıların aralık sonuna piyasaya sürüleceğini açıkladı. Son evreye gelen aşı çalışmalarında durum nedir?
Dünyada şu an faz-3 çalışmaları denenen 11 tane aşı var. Alman BioNTech firması ile ABD’li Pfizer firması geliştirdikleri aşının yüzde 90’ın üzerinde muvaffakiyet sağladığını açıkladı. Çinli Sinovac firmasının geliştirdiği aşı adayının da birebir biçimde muteber olduğu tabir ediliyor. Bu iki aşının da faz-3 denemeleri Türkiye üniversitelerinde devam ediyor.
Tekrar Amerika’da Moderna firmasının ürettiği aşı da yüzde 95 muvaffakiyet gösterdi. Amerikan hükümetinin takviyesi ile yapılan bu aşının büyük kısmı ülkede kullanılacağa benziyor. O aşıdan Türkiye’ye bir yarar yok. Ancak onun üzere arttan gelen 11 aşıdan bir kısmı birkaç ay içerisinde ruhsat alabilir hale gelecek. Bunların içerisinde İngiltere’de Oxford Üniversitesi tarafından yürütülen bir aşı var. Rusya’nın Sputnik aşısı ve Hindistan’da faz-3 çalışmaları yapılan bir aşı daha var. Bu ortada da Türkiye’de de bir aşı faz-1 denilen erken evrede gönüllüler üzerinde deneniyor.
‘ÇİN AŞISINA İSTEKLİ OLMAK İÇİN TELEFONLAR KİLİTLENDİ, SİTE ÇÖKTÜ’
Alman BioNTech ile ABD’li Pfizer firması ve Çinli Sinovac firmasının geliştirdiği aşıların faz-3 çalışmaları Türkiye’de de sürdürülüyor. Çin’de geliştirilmiş aşı sıhhat çalışanlarından sonra artık de gönüllüler üzerinde denenecek. Her iki aşıya ait klinik süreç nasıl işliyor? Sizin gözlemleriniz neler?
Pfizer firmasının geliştirdiği aşıyı klinik deneme emelli biz de kullanıyoruz. Türkiye’de bine yakın kişi aşılandı. Hacettepe Üniversitesi’nde de yaklaşık 80 bireye birinci doz aşıları yaptık, artık ikinci dozlara devam ediyoruz. Çin aşısı ise Türkiye’den evvel Brezilya’da yaklaşık 9 bin gönüllüde denenmiş durumda. Çin’de ise bu aşıya kısmi ruhsat verilmiş. Pekin ve Pekin dışında bir kentte bilhassa yüksek risk altındaki kümelere uygulanıyor. 180 bin bireyde yaklaşık 250 bin doz kullanılmış. Buralardan gelen güvenlik sonuçlarında bir sorun yaşanmadı. Antikor oluşturma açısından bu aşı da yüzde 90’ın üzerinde tesirli bir aşı. Her iki aşıda da aşı yapılan yerde ağrı, kırgınlık, hafif ateş üzere yan tesirler dışında önemli bir yan tesir yok.
Türkiye’de bu aşıyı Hacettepe Üniversitesi koordinatörlüğünde 25 merkezde çalışma olarak yürütüyoruz. Artık çalışmaların ikinci basamağına geçiyoruz. İkinci evrede da 18-59 yaş ortası korona virüsüne yakalanmamış bireylere aşılama yapacağız. Toplamda 13 bin istekli kişiyi aşılamayı hedefliyoruz. Şu ana kadar aşıya istekli olmak için çok büyük bir talep oldu, telefonlar kilitlendi. 2021 yılının ortasına kadar aşı hakkında çalışmamızı tamamlamış oluruz.
Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, Çin aşısına ait aralık ayında 10 milyon alacaklarını açıkladı. Türkiye ile ortaklaşa gitmiyor mu süreç?
Sıhhat Bakanlığı anladığım kadarıyla bu çalışmanın sonucunu beklemeyecek. Dışarıda yapılan güvenlik bilgilerine güvenerek bir sipariş kelam konusu olacaktır. Zira bizim o kadar kısa müddette çalışmayı tamamlamamız güç. Bizim çalışmamızın özelliği gönüllülerde çalışmanın son noktası hastalığın çıkıp çıkmayacağını görmek. Aşı alanlarda yüzde 60’ın üzerinde bir aktiflik saptanırsa o vakit aşının tesirli olduğuna karar vereceğiz.
‘AŞILAR EKSİ 70 DERECEDE KORUNACAK’
Sıhhat Bakanı, Alman BioNTech ile ABD’li Pfizer firması ve Çinli Sinovac firmasının geliştirdiği aşıların teknik olarak farklı olduklarını söyledi. İki aşı hangi sistemlerle üretildi?
Alman BioNTech firması ile ABD’li Pfizer firmasının geliştirdiği korona virüsü aşısı bir ‘mRNA’ aşısı. ‘mRNA’ aşıları virüsün küçük bir genetik kodunu taşıyan aşılardır. Onu lipozom dediğimiz bir yağ katmanı ile kaplıyorlar. Aşı olarak onu kullanıyorlar. Burada virüsün yalnızca ufacık bir genetik şifresi var. ‘mRNA’ bir protein üretiyor. Bu protein sayesinde beden da antikor üretiyor. Eksi 70 derecede özel taşıma kapları bu aşıları koruma edebilir. Eksi 70’ten çıkartır bir sefer çözdürürseniz 5 gün buzdolabında saklayabiliyorsunuz, sonra kullanamıyorsunuz. Firma özel kaplar oluşturarak ilaç nakliyatının altyapını oluşturuyor. Çin aşısında ise evvel virüsü üretiyorsunuz, sonraki basamakta özel sistemlerle virüsü öldürüyorsunuz. Meyyit virüsü insanlara aşı olarak veriyorsunuz. Bu çok uzun vakittir bilinen bir aşı yoludur. Çocuk felci aşısı da bu prosedürle geliştirildi. Her ikisinin de yan tesirleri benzerlik gösteriyor ve önemli yan tesirler kelam konusu değil.
‘TÜRKİYE’DE BİRİNCİ ETAPTA YAPILAN AŞILAR KÂFİ OLMAYACAK’
Bakan Koca, her iki aşıya da yıl sonuna yahut 2021 yılı başına kadar ulaşılacağını tabir ediyor. Bu planlamayla salgın hangi evrede denetim altına alınabilir, bizler ne vakit maskelerden kurtuluruz?
Amerikan Pfizer aşısının yıl sonuna yahut 2021 başına kadar üretim müsaadesi alması bekleniyor. Üretim müsaadesi alındıktan sonra ülkelere dağıtılacak. Türkiye birinci etapta bu aşıdan 1 milyon doz alacak. Çin’in ürettiği ve bizim de klinik çalışmasını sürdürdüğümüz aşıdan ise aralık ayında 10 milyon doz temin edilecek. Sanıyorum ki bu aşılar 2021’in birinci yarısında kullanılmaya başlanacak; fakat Türkiye’de birinci etapta yapılan aşılamalar kâfi olmayacak. Hasebiyle aşının çıkıp, dağıtılıp yaygın olarak kullanılmaya başlanması 2022 yılının başlarına kadar sürecek. Bu süreçte önlemlere ve maske kullanımına devam edeceğimizi öngörüyorum.
’50-55 MİLYON ORTASI KİŞİNİN AŞILANMASI GEREKİYOR’
Avrupa Birliği başta olmak üzere çok sayıda ülke yüklü ölçüde aşı siparişi verdi. Türkiye’de birinci etapta planlanan aşı ölçüsü kâfi olacak mı? İnsanların virüse bağışıklık kazanması için toplumun yüzde kaçını aşılamak gerekiyor bu durumda?
Covid-19’a karşı geliştirilen bir aşı, fakat çok sayıda beşere uygulanmasıyla tesirli olacaktır. Bu durumda bir hastalığa karşı sürü bağışıklığı sağlanması için toplumun yüzde 60’ının aşılanması gerekiyor. Artık bu aşıların yüzde 90 oranında emniyetli olduğu kabul edilirse Türkiye’de bu hastalığa karşı bağışıklık kazanılması için 50-55 milyon ortası kişinin aşılanması lazım. Bu aşıların iki doz halinde yapıldığı düşünüldüğünde 100 milyon ve üzeri aşı gerekiyor. Lakin o vakit toplum hastalığa karşı bağışıklık kazanır. Alman firmasından yıl içerisinde alınacak olan 25 milyon doz aşı yabana atılır bir doz değil. Bu kademede kıymetli olan temin edilen aşıların dağıtımının yanlışsız planlanması.
‘AŞI ÖNCELİKLE VİRÜSÜ EN ÇOK YAYAN GENÇLERE YAPILMALI’
Aşının dağıtımı konusunda yaşanabilecek aksaklıklar da tartışılıyor. Gerçekten son periyotta grip aşının dağıtımında yaşanan problemlerin korona virüsü aşısında da yaşanabileceği kaygısı var. Aşılar hangi kriterlere nazaran planlanmalı?
Bu yalnızca Türkiye için değil, dünyayı da ilgilendiren bir sorun. Zira hiçbir ülkenin şu anda bütün vatandaşlarını aşılayabilmesi kelam konusu değil. Münasebetiyle birinci gelen aşılar, hem bulaşma hem de hizmetlerin sürdürülebilmesi açısından en yüksek risk kümesindeki bireylere yapılmalı. Bunların içerisinde sıhhat çalışanlarını ön planda tutmak gerekiyor. Toplum vazifelerini yürüten bireyler, hastalığa yakalandıkları takdirde ölme riski yüksek olan, -özellikle 65 yaş ve üzeri kişiler- kronik hastalığı olan şahıslar yer alıyor.
Aşının kesinlikle yapılması gereken bir kesim de etrafa virüsü bulaştırma riski yüksek olan gençler, okul çocukları ve üniversite öğrencileri. Eldeki aşı stokuna nazaran planlama yapılacaktır fakat memleketler arası toplulukta tartışılan sıralama bu biçimde. Bu türlü bir strateji izlendiği takdirde değerli ölçüde salgının önü alınır. Salgının büsbütün ortadan kalkması için toplumun yarıdan fazlasının aşılanması lazım. Bu da herhalde önümüzdeki yılın ortalarına kadar gerçekleşmez.
Gazete Duvar
