HDP İstanbul Milletvekili Zeynel İhtimam, Dersim Tertelesi ile Seyid Rıza’nın katledilmesinin 83. yıldönümünde TBMM’de bir basın açıklaması yaptı.
İtina açıklamasında “83 yıl evvel idam edilen Dersim’in kanaat başkanlarının hâlâ mezar yerleri belirli değil. Aslında günümüze faili aşikâr olan katliamların sorumluları cezalandırılmadığı için faili meçhul denmiştir. Fakat biz katilleri tanıyoruz. İdam edilen liderler ve katledilen mazlum halkın mezarları bulunmalı ve Dersim ismi iade edilmelidir” sözlerini kullandı.
Zeynel Özen’in yaptığı açıklamanın tam metni şöyle:
“Dördüncü Genel Müfettiş Abdullah Alpdoğan’ın öncülüğünde uygulamaya konan “Tunceli Kanunu” ile Dersim tertelesinin fitilini ateşleyen tekçi faşist zihniyet, bu topraklarda gerçekleştirdiği kitlesel katliamlarla unutulmaz acılar bıraktı.
Dersim tertelesinin temellerini oluşturan müfettiş raporlarındaki hâkim lisan ise büyük bir kıyımın habercisidir. Bu raporlarda sıklıkla geçen “Dersim asileri”, “Dersim eşkıyaları”, “Dersim bir çıbandır” ve Kazım Karabekir’in Atatürk’e yazdığı mektupta “ya ıslah, ya da iflah edilmelidir” değerlendirmeleri, gerçekleştirilecek askeri harekâtın yaratacağı fecî tabloya işaret etmektedir. Dersim’e düşmanlığın nedenlerinden biri de kuşkusuz ki halkın “Alevi-Kızılbaş-Kürt kimliği” ve bu eksende sürdüğü bağımsız hayattır. Jandarma Genel Komutanlığı 1930 tarihli “gizli” bir raporunda Yavuz Sultan Selim’in 1514’teki büyük Alevi katliamını “şükranla” anarak Dersim’i nasıl yola koyacağının işaretlerini vermiştir.
‘HEDEF HALİNE GETİRİLDİ’
Seyit İstek bu devirde yavaş yavaş Dersim’deki “olayların” ve asayiş sıkıntısının sorumlusu gösterilerek amaç haline getirilir. Raporlarda, hükümete çekilen ihbar dilekçelerinde ismi en başta sayılan şahıslardandır. Dersim Askeri Kumandanı, Tunceli Valisi ve Dördüncü Genel Müfettiş Abdullah Alpdoğan’ın tüm tehditlerine rağmen Dersim’den çıkmayı reddeden Seyit Rıza’ya diz çöktürmek için yapabileceği tüm entrikaları dener. Bir Hızır Orucu günü kurulan pusuda Sin köyünde Seyit Rıza’nın bir oğlu aşiretler aracılığıyla öldürtülür.
Devlet güvenlik siyasetlerin birinci işaretleri olarak yeni karakol inşaatlarını artırmasıyla bir arada, bunun ne manaya geldiğini bilen Dersimliler, ulaşım temasını kesmek için 21 Mart’ta Harçik Suyu üzerindeki bir tahta köprüyü yakar. 1936 sonbaharında Seyit Rıza’nın Sin köyündeki meskeni bombalanır, oğlu Resik Hüseyin bacağından yaralanır. İlkbaharda, askeri hareketlilik ve operasyon nedeniyle tüm aşiretler adeta kaynamaktadır. Halvori Gözelerinde Mart ayı içinde yapılan toplantıya katılan Seyit İstek, Seyit Hüseyin, Cebrail, Kamer, Fındık ağalar “eğer hükümet berbat niyetli yaklaşımda olursa nefsi müdafaa hakkımız vardır” görüşüne varırlar. Fakat hükümet toplantıdan haberdardır. Katılanlar tek tek tutuklanır ve Elazığ’a getirilir. Seyit İstek ise uzun süren bombardıman nedeniyle halkın daha fazla ziyan görmemesi için Erzincan Valisiyle görüşmeye masraf. Ağustos’a gelindiğinde direnen 6 aşiretten sırf ikisi kalmıştır: Seyit İstek ve Bahtiyarlı Sahan. Eylül 1937’de Erzincan Valisi Fahri Özen’in heyeti ile buluşmaya giderken Munzur dağlarının kuzey yakasını Erzincan’a bağlayan Ali Çavuş Köprüsünde tutuklanmıştır. Burada 2884 sayılı Tunceli Kanunu ile kurulan Özel Mahkeme’de yargılanarak iki ay süren formalite bir kovuşturmanın akabinde Uşene Seyid, Aliye Mırze Sili, Cıvrail Ağa, Hesen Ağa, Fındık Ağa, Resik Hüseyin ve Hesene İvraime Qıji ile birlikte idam edilmiştir.
‘BİZ KATİLLERİ TANIYORUZ’
Seyit İstek, yaşı artık 80’lere yakın olduğu halde kendisinden yaşça çok küçük olan Seyit Hüseyin Doğan’ın şahitliğiyle yaşı küçültülür ve cezası infaz edilir. İdamında son isteği “beni, oğlum Resik Hüseyin’den evvel asın” olur. Oğlunun yaşı da büyütülüp gözünün önünde idam edilir. İdamından sonra, Seyit İstek ve oğlu için periyodun askeri kumandanı ve daha sonrasının Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın “Tedip ve Tenkil Harekâtından Muaf Tutulduklarına Dair Berat” kararı idamdan sonra açıklanır. 15 Kasım 1937’de gece güne kavuşmadan, idamında vazife yapan İhsan Sabri Çağlayangil’in ağzından Seyit İstek “Kerbela evladıyız, günahsızız, ayıptır, zulümdür, cinayettir” kelamlarıyla idam sehpasını tekmeler. Seyit Rıza’nın mahkemede söylediği kelamları Dersim’e bıraktığı asıl mirastır: “Sizin palavralarınızla, hilelerinizle baş edemedim, bu bana sıkıntı oldu. Ben de sizin önünüzde diz çökmedim, bu da size keder olsun!”
Yeniden tıpkı tarihlerde kurşunlanan, süngülenen, bombalanan, uçurumlardan atılan, yakılan, zehirlenen, idam edilen, mezarları bile belirli olmayan, katledilen, sürgün edilen on binlerce mazlum insanımızın acılı anılarını yüreğimizin derinliğinde hissediyoruz. Yitirdiklerimizin onurlu gayreti önünde hürmetle eğiliyoruz.
83 yıl evvel idam edilen Dersimin kanaat liderlerinin hâlâ mezar yerleri belirli değil. Aslında günümüze faili aşikâr olan katliamların sorumluları cezalandırılmadığı için faili meçhul denmiştir. Lakin biz katilleri tanıyoruz, unutmadık, unutturmayacağız!
‘DERSİM İSMİ İADE EDİLMELİDİR’
Dersim’de yaşanan kırım için özür dilediğini belirten AKP iktidarı, bu acıların telafisi için hiç bir şey yapmadı. Her şeyden evvel Dersim’de tertelesi ile yüzleşilmesi için yıllardır saklı kalan arşivlerin açılıp inceleneceği bir hakikat komitesi kurulmalıdır. Dersim’de kırımdan geçirilenlerden geriye kalanların kayıp çocuklarının kimlere verildikleri ve nerede oldukları araştırılmalıdır. İdam edilen liderler ve katledilen mazlum halkın mezarları bulunmalı ve Dersim ismi iade edilmelidir.” (HABER MERKEZİ)
Gazete Duvar
