Michelle Starr
Şayet biraz uzaklaşıp Güneş Sistemi’ne uzaktan bakabilseydiniz, astronomik çizimlerin en az bir şeyi yanlışsız gösterdiğini görürdünüz: Gezegenler neredeyse düz bir düzlemde, Güneş’in ekvatoruna hakikat hizalanmış haldedir.
Buna ‘ekliptik’ denir ve Güneş Sistemi’nin oluşum periyodunun bir kalıntısı olduğu düşünülmektedir; o periyotta, Güneş’in etrafında dönerek yavaş yavaş gezegenlere, asteroitlere ve öbür kaya yığınlarına hakikat evrilen düz bir toz diski mevcuttur.
KUYRUKLU YILDIZLAR İÇİN İKİNCİ BİR YÖRÜNGE TESPİT EDİLDİ
Bununla birlikte, temel olarak Güneş Sistemi’nin en uzak noktalarında, buzlu cisimlerin oluşturduğu Oort Bulutu’nda dönen, yüzlerce ilâ on binlerce yıllık yörüngeleri olan uzun ömürlü kuyruklu yıldızlar üzere bu düzlemin dışında hareket eden bir ölçü gökcismi de kelam mevzusudur.
Artık, onların tuhaf yörüngelerini anlayabiliriz. Yeni araştırmaların aktardığı kadarıyla, bu uzun ömürlü kuyruklu yıldızlardan kimileri farklı bir yörünge düzlemi boyunca hizalanmış üzere görünüyor; bu, galaktik kutba nazaran 180 derece dönmüş halde duran ve kaşiflerinin ‘boş ekliptik’ diye isimlendirdikleri şeydir.
Bu bulgu, Güneş Sistemi’ndeki kuyruklu yıldızların başlangıçtaki oluşum süreci üzerine yeni bir ışık tutabilir.
Aslında, uzun periyodlu kuyruklu yıldızların sahip oldukları yörüngelerinin tamamını gözlemleyemeyiz. Onlar küçük ve soluklardır ve belli bir noktadan sonra onları takip edebilecek teknolojiye sahip değiliz; ayrıyeten, yörüngelerinin bir insan hayatından çok daha uzun olduğundan bahsetmiyorum bile. Bununla birlikte, yörüngelerinin tamamını tespit etmek için, Güneş’e gereğince yaklaştıkları zamanki istikametlerini ve suratlarını kullanabiliriz.
Meslek ve Etraf Sıhhati Üniversitesi ve Japonya Ulusal Astronomi Gözlemevi’nden astronom Arika Higuchi ve meslektaşları, bir müddettir uzun periyodlu kuyruklu yıldızların yörüngelerini hesaplamak emeliyle çalışıyorlar. Bunu yaparken, Güneş’ten en uzak yörüngeler üzerindeki bir nokta hakkında enteresan bir şey fark ettiler.
Bu noktaya ‘apoapsis’ denir ve yörüngeleri o düzlemde ortaya çıkan cisimler için ekliptiğe epey yakın kalmalıdır. Uzun periyodlu kuyruklu yıldızların kimileri için durum böyleydi.
GİZEMLİ ‘BOŞ EKLİPTİK’ ALANI
Öte yandan, kestirimlerin ekliptik ile dengeli bir ‘apoapsis’ göstermediği ikinci bir uzun periyodlu kuyruklu yıldız kümesi vardı. Lakin onların apoapsisleri de rastgele dağılmıyordu; bundan çok, öteki cisimlerce doldurulmamış ikinci bir yörünge düzlemi boyunca hizalanmış üzere görünüyorlardı.
Ekliptik, galaktik düzleme nazaran 60 derece açıyla konumlanmıştır. Yeni ve boş olan ekliptik de galaktik düzleme nazaran 60 derece açıyla konumlanmış ancak aksi istikamette. Ve bu durum, boş ekliptiğin nasıl ortaya çıktığına dair bir ipucu barındırıyor olabilir.
Araştırmacılar, bunun galaktik gelgitlerle, yani galaksinin çekim alanıyla oluşmuş olabileceğini tabir ediyorlar. Vakit içerisinde, bu gelgitler, uzun periyodlu kuyruklu yıldızların bir kısmının yörüngesini çarpıtmış olabilir.
Bu nedenle, araştırma takımı ikinci ekliptiği ‘boş’ diye isimlendiriyor; başlangıçta bu halde ortaya çıkmıştı, ta ki milyarlarca yıl boyunca galaktik gelgit onu kuyruklu yıldızlarla doldurana kadar.
Bu bilinmeyen bir kavram değildi; çünkü onlarca yıldan beridir, astronomlar, galaktik gelgitlerin Oort Bulutu’ndaki kuyruklu yıldızlar üzerinde bir tesir yarattığını varsayım ediyorlardı.
BULGULAR HESAPLARLA UYUŞUYOR
Yeniden de, bu, desteklenmek için daha fazla ispata muhtaçlığı olan bir fikir ve bu nedenle Higuchi ve takımı, galaktik gelgitin uzun periyodlu kuyruklu yıldızları nasıl etkileyebileceğini modellemek gayesiyle analitik hesaplamalar yaptı. Tam olarak öngördükleri üzere, aphelionların dağılımında, ekliptik ve boş ekliptiğin yakınında iki farklı tepe mevcuttu.
Bu çok güçlü bir ispat fakat bulguları doğrulama yolunda yapılacak daha çok iş var. Higuchi, “Keskin doruklar tam olarak ekliptik ya da boş ekliptik düzlemlerde değil, onların yakınındalar” diyor.
“Gözlemlenen küçük cisimlerin dağılımının araştırılması pek çok faktörü barındırmalı. Gelecekteki çalışmalarımızı, uzun periyodlu kuyruklu yıldızlarının dağılımının detaylı biçimde incelenmesi oluşturacak.”
Yazının orjinali Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Gazete Duvar
